Kínverska borgarastyrjöldin

Kínverska borgarastyrjöldin var stríð á milli þjóðernissinnaðrar ríkisstjórnar Lýðveldisins Kína og byltingarstjórnar kínverska kommúnistaflokksins. Þótt oft sé miðað við upphaf hennar með kommúnistauppreisninni sem hófst 1945 hófst borgarastyrjöldin í reynd í ágúst árið 1927 eftir að Chiang Kai-shek lauk við að sameina Kína á ný eftir fall Tjingveldisins og hóf svokallaða „hvíta ógnarstjórn“ í Sjanghæ. Átökum á meginlandinu lauk árið 1950 með ósigri þjóðernissinna.^[13] Stríðsátökin skiptust í tvo hluta: Fyrsti hluti stríðsins var háður frá 1927 til 1937 og sá seinni frá 1946 til 1950. Á milli þessara tveggja hluta borgarastyrjaldarinnar áttu Kínverjar í stríði við Japani og stríðandi fylkingar innan Kína neyddust því til að vinna saman gegn innrásarmönnum.

Kínverska borgarastyrjöldin
Hluti af millistríðsárunum og kalda stríðinu (frá 1947)
Myndir úr kínversku borgarastyrjöldinni. Réttsælis frá efstu mynd má sjá kommúníska hermenn í orrustunni við Siping, íslamska hermenn þjóðernishersins, Maó Zedong á fjórða áratugnum, Chiang Kai-shek skoða hermenn sína, og kommúníska hershöfðingjann Su Yu í aðdraganda Menglianggu-herfararinnar árið 1947.
Dagsetning 1. ágúst 1927[1] – 26. desember 1936 (fyrsta tímabilið) (9 ár, 4 mánuðir, 3 vikur og 4 dagar) 10. ágúst 1945 – 7. desember 1949 (seinna tímabilið) (4 ár, 3 mánuðir, 3 vikur og 6 dagar) Staðsetning Meginland Kína Niðurstaða Sigur kommúnista Breyting á yfirráðasvæði Kommúnistar ná yfirráðum á meginlandi Kína Alþýðulýðveldið Kína stofnað Ríkisstjórn þjóðernissinna flýr til Taívan
Stríðsaðilar
1927–1936: Lýðveldið Kína Kuomintang Þjóðbyltingarherinn	1927–1936: Kommúnistaflokkur Kína Kínverski verkamanna- og bændaherinn Kínverska sovétlýðveldið (1931–1937) Jiangxi–Fujian-sovétið (1931–1934) Alþýðustjórnin í Fujian (1933–1934)
1945–1949: Lýðveldið Kína Kuomintang Her Lýðveldisins Kína	1945–1949: Kommúnistaflokkur Kína Herafli kommúnista Alþýðulýðveldið Innri-Mongólía (1945–1945) Frelsisher alþýðunnar
Leiðtogar
Chiang Kai-shek (formaður Kuomintang) Aðrir leiðtogar Bai Chongxi Chen Cheng Li Zongren Yan Xishan He Yingqin Hu Zongnan Gu Zhutong Wei Lihuang Du Yuming Sun Li-jen Fu Zuoyi Liu Zhi Xue Yue Wang Yaowu Tang Enbo Huang Baitao  † Zhang Lingfu  † Zhang Xueliang Feng Yuxiang(til 1930)	Maó Zedong (formaður Kommúnistaflokks Kína) Aðrir leiðtogar Zhu De Peng Dehuai Zhou Enlai Lin Biao Liu Bocheng He Long Chen Yi Luo Ronghuan Xu Xiangqian Nie Rongzhen Ye Jianying Deng Xiaoping Su Yu Chen Geng Wang Jiaxiang Ye Ting † Bo Gu † Li De Zhang Guotao(til 1936)
Fjöldi hermanna
2 milljónir (reglulegur liðsafli) 2.3 million (borgaralegur liðsafli) (júní 1946)[2][3][4]	1,2 milljónir (reglulegur liðsafli) 2,6 milljónir (borgaralegur liðsafli) (júlí 1945)[3][5]
Mannfall og tjón
1,5–1,7 milljónir(1945–1949)[6][4][7] 370.000~ drepnir[8][9]	2,8+ milljónir(1945–1949) 263.800 drepnir 190.000 týndir 850.000 særðir (1945–1949)[10][6]
Rúmlega 6 milljónir (þ. á m. óbreyttir borgarar) 1945–1949[6] Fyrsta tímabilið, 1928–1937: u.þ.b. 7 milljónir (þ. á m. óbreyttir borgarar)[11] Lokakafli, 1945–1949: u.þ.b. 2,5 milljónir (þ. á m. óbreyttir borgarar)[12]

Borgarastríðið markaði þáttaskil í nútímasögu Kína. Stríðinu lauk með sigri kommúnista á meginlandinu og stofnun Alþýðulýðveldisins Kína. Þjóðernisstjórn Kuomintang-flokksins neyddist hins til að flýja á eyjuna Taívan árið 1949, þar sem hún stofnaði Lýðveldið Kína. Æ síðan hafa stjórnirnar tvær hvor sínum megin við Taívansund átt í varanlegum deilum og gera báðar tilkall til þess að vera hin eina lögmæta ríkisstjórn alls Kína.

Stríðið braust út vegna hugmyndafræðilegrar baráttu kommúnista og þjóðernissinna Kuomintang-flokksins. Fylkingarnar börðust með hléum til ársins 1937 en gengu þá í bandalag til þess að berjast saman gegn innrásarher japanska keisaraveldisins. Borgarastyrjöldin hófst að nýju árið 1946, ári eftir að Japan gafst upp í september 1945. Fjórum árum síðar lauk meiriháttar átökum í borgarastyrjöldinni þegar Alþýðulýðveldið Kína hafði lagt undir sig allt kínverska meginlandið (þar á meðal eyjuna Hainan) og Lýðveldið Kína hélt aðeins yfirráðum á Taívan, Penghu, Kinmen, Matsueyjum og nokkrum smærri eyjum.

Til þessa dags hafa stjórnirnar tvær aldrei skrifað undir vopnahlé né friðarsamning og deilt er um hvort borgarastyrjöldinni hafi nokkurn tímann formlega lokið.^[14] Samband stjórnanna tveggja hefur ávallt verið stirt vegna stríðshótana og tilkalls beggja stjórna til yfirráða yfir öllu Kína. Opinberlega skilgreinir Alþýðulýðveldið Kína Taívan enn sem sitt yfirráðasvæði og hefur hótað að gera innrás í Taívan ef Lýðveldið Kína lýsir einhvern tíman yfir sjálfstæði og breytir nafni sínu í „Lýðveldið Taívan“. Nú til dags eru átök ríkjanna tveggja eingöngu háð á stjórnmála- og efnahagssviðinu og stjórnirnar tvær tengjast nánum efnahagsböndum þrátt fyrir gagnkvæma óvild að orðinu kveðið.^[15]