SARS-CoV-2
მწვავე რესპირატორული სინდრომის კორონავირუსი 2 (SARS-CoV-2),[1][2] წარსულში ცნობილი დროებითი სახელით 2019 ახალი კორონავირუსი (2019-nCoV)[3][4] — დადებითი მნიშვნელობის ცალსპირალური რნმ კორონავირუსი.[5][6] არის ადამიანებს შორის გადამდები და იწვევს ამჟამად მიმდინარე 2019-2020 წლის კორონავირუსულ პანდემიას, პანდემიურ კორონავირუსულ დაავადება 2019-ს (COVID-19), რომელიც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საერთაშორისო საფრთხედ გამოაცხადა.[7][8]
| ახალი კორონავირუსი (2019-nCoV) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.png) ახალი კორონავირუსი (2019-nCoV) | ||||||||
 ახალი კორონავირუსის აგებულება | ||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | ||||||||
| ||||||||
| ლათინური სახელი | ||||||||
| SARS-CoV-2 | ||||||||
| ||||||||
SARS-CoV-2-ს აქვს ახლო გენეტიკური მსგავსება ღამურის კორონავირუსებთან და სათავესაც სავარაუდოდ ამ ცხოველებისგან იღებს.[9][10][11] ადამიანებში გავრცელების შუამავალ ცხოველად მიჩნეულია პანგოლინი.[12] ტაქსონომიული გადმოსახედიდან, SARS-CoV-2 კლასიფიცირებულია მწვავე რესპირატორულ სინდრომთან დაკავშირებული კორონავირუსების (SARSr-CoV) სახეობად. დაავადება SARS-თან აღრევის თავიდან ასაცილებლად, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია საზოგადოებასთან ურთიერთობისას ზოგჯერ ამ ვირუსს უწოდებს „COVID-19-ის გამომწვევ ვირუსს“.[13]
ვირუსოლოგია
ინფექცია
2019-2020 წლის კორონავირუსული ეპიდემიის დროს დადასტურდა ადამიანიდან ადამიანზე გადადება.[8] გადადება ძირითადად ხდება დახველებისა და დაცემინებისას წარმოქმნილი რესპირატორული წვეთებით, 1,8 მეტრით დაშორების მანძილზე.[14][15] ინფექციის გადადების კიდევ ერთი მიზეზია ვირუსით დაბინძურებულ ზედაპირებთან კონტაქტი.[16] ვირუსული რნმ ასევე აღმოაჩინეს დაინფიცირებულ პაციენტთა განავლის ნიმუშებში.[17]
შესაძლებელია, რომ ვირუსი ინფექციური იყოს ინკუბაციის პერიოდშიც კი, მაგრამ ასეთი შემთხვევა ჯერ არ დადასტურებულა[18] და 2020 წლის 1 თებერვალს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ „ამ დროისთვის, ასიმპტომურ შემთხვევებში გადადება სავარაუდოდ არ არის გადადების მთავარი წარმმართველი“. შესაბამისად, მიჩნეულია, რომ ადამიანებს შორის ინფექცია ძირითადად უნდა იყოს COVID-19-ის სიმპტომების მქონე პირებისგან გადადების შედეგი.
რეზერვუარი
SARS-CoV-2-ისგან მომდინარე პირველი ცნობილი ინფექცია აღმოაჩინეს ჩინეთის ქალაქ უხანში.[9] ადამიანებზე გადადების თავდაპირველი წყარო უცნობია.[19][20] თუმცა, 2003 წლის SARS-ის ეპიდემიის კვლევამ დაადგინა, რომ ღამურების SARS-ის მსგავს კორონავირუსთა უმეტესობა სათავეს იღებს Rhinolophus-ის გვარის ცხვირნალისები ღამურებისგან. ჩინური ჟანგისფერი ცხვირნალისებრი ღამურისგან (Rhinolophus sinicus) აღებულ ნიმუშებში აღმოჩენილმა ნუკლეინის მჟავის ორმა ვირუსულმა თანმიმდევრობამ 80%-იანი მსგავსება აჩვენა SARS-CoV-2-თან.[11] იუნანის პროვინციაში შუალედური ცხვირნალისებრი ღამურის (Rhinolophus affinis) ნუკლეინის მჟავის მესამე ვირუსულმა თანმიმდევრობამ კი SARS-CoV-2-თან 96%-იანი მსგავსება აჩვენა. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია ღამურებს SARS-CoV-2-ის ყველაზე სავარაუდო ბუნებრივ რეზერვუარად მიიჩნევს.
2019 წელს გამოქვეყნებული მეტაგენომური კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ SARS-CoV, შტამი, რომელიც დაავადება SARS-ს იწვევს, ყველაზე ფართოდ გავრცელებული კორონავირუსი იყო იავური პანგოლინების ნიმუშებში.[21] 2020 წლის 7 თებერვალს ცნობილი გახდა, რომ მეცნიერებმა ქალაქ გუანჯოუში პანგოლინიდან აღებულ ნიმუშში აღმოაჩინეს ნუკლეინის მჟავის ვირუსული თანმიმდევრობა, რომელიც 99%-ით SARS-CoV-2-ის იდენტურია.[22] შედეგებში ეწერა, რომ ახლად აღმოჩენილი პანგოლინის კორონავირუსის S ცილის რეცეპტორები ქიმიური სტრუქტურით SARS-CoV-2-ის იდენტურია, განსხვავდება მხოლოდ ერთი ამინომჟავით“.[23] პანგოლინებს ჩინეთის კანონმდებლობა იცავს, მაგრამ მაინც აქვს ადგილი მათზე ბრაკონიერობას და ვაჭრობას, რადგან ამ ცხოველს აქტიურად იყენებენ ტრადიციულ ჩინურ მედიცინაში.[24]
მიკრობიოლოგებმა და გენეტიკოსებმა ტეხასის შტატში დამოუკიდებლად აღმოაჩინეს კორონავირუსებში გენეტიკური გადარჩევის (რეასორტიმენტი) მტკიცებულება, რაც SARS-CoV-2-ის წარმოშობაში კიდევ ერთხელ მიუთითებს პანგოლინების ჩართულობაზე.[25] ამავე დროს, მკვლევრები აცნობიერებენ, რომ რჩება უცნობი ფაქტორები და აქტიურად განაგრძობენ სხვა ცხოველთა კვლევას.[25]
ფილოგენეტიკა და ტაქსონომია
SARS-CoV-2 მიეკუთვნება კორონავირუსების სახელით ცნობილ ვირუსთა ფართო ოჯახს. წარმოადგენს დადებითი მნიშვნელობის ცალსპირალურ რნმ (+ssRNA) ვირუსს. სხვა კორონავირუსებს შეუძლია გამოიწვიოს სხვადასხვა დაავადებები, ჩვეულებრივი გაციებით დაწყებული, ახლო აღმოსავლეთის რესპირატორული სინდრომით (MERS) დამთავრებული. ის ადამიანებში გავრცელებული ჩვენთვის ცნობილი მეშვიდე კორონავირუსია, დანარჩენი ექვსის სია კი ასეთია: 229E, NL63, OC43, HKU1, MERS-CoV და SARS-CoV.[26]
2003 წლის SARS-ის ეპიდემიის გამომწვევი SARS-სთან დაკავშირებულ კორონავირუსული შტამის მსგავსად, SARS-CoV-2 მიეკუთვნება მწვავე რესპირატორულ სინდრომთან დაკავშირებულ კორონავირუსთა ქვეგვარს (beta-CoV ხაზი B).[27][28][29] მისი რნმ-ის თანმიმდევრობა სიგრძეში დაახლოებით 30 000 ფუძეა.[6] თავის მრავალფუძიანი დანაწევრების ადგილით, SARS-CoV-2 ერთადერთია ჩვენთვის ცნობილ ბეტაკორონავირუსებს შორის; ცნობილია, რომ ეს მახასიათებელი ზრდის ვირუსების პათოგენურობას და გადამდებობას.[30][31][32]
სეკვენსირებული გენომების საკმარისი რაოდენობოთ, შესაძლებელია ვირუსების ოჯახის მუტაციის ისტორიის ფილოგენეტიკური ხის აგება. 2020 წლის 12 იანვრისთვის, უხანში მეცნიერებს უკვე იზოლირებული ჰქონდათ SARS-CoV-2-ის ხუთი გენომი, რაც ჩინეთის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრმა სხვა ინსტიტუციებსაც გადასცა;[6][33] 2020 წლის 11 თებერვლისთვის, გენომების რაოდენობა 81-მდე გაიზარდა.[34] ნიმუშების ფილოგენეტიკურმა ანალიზებმა აჩვენა, რომ ისინი „ძლიერ დაკავშირებული იყვნენ უფრო შვიდ მუტაციასთან, ვიდრე საერთო წინაპრართან“, რაც იმას ნიშნავს, რომ ადამიანებში ინფექცია უხანში პირველად 2019 წლის ნოემბერში ან დეკემბერში უნდა დაფიქსირებულიყო.[34]
2020 წლის 11 თებერვალს, ვირუსების ტაქსონომიის საერთაშორისო კომიტეტმა (ICTV) განაცხადა, რომ არსებული წესების მიხედვით, რომელიც ნუკლეინის მჟავების კონსერვირებული თანმიმდევრობების საფუძველზე აფასებს იერარქიულ ურთიერთობას კორონავირუსებს შორის, განსხვავება მაშინ 2019-nCoV-ად წოდებულ ვირუსსა და 2003 წლის SARS-ის ეპიდემიის ვირუსულ შტამს შორის, არასაკმარისი იყო, რათა ის ცალკე ვირუსულ სახეობად ჩათვლილიყო. გამომდინარე აქედან, 2019-nCoV-ი მათ დააიდენტიფიცირეს როგორც მწვავე რესპირატორულ სინდრომთან დაკავშირებულ კორონავირუსების შტამი.[1]
სტრუქტურული ბიოლოგია
.jpg)
SARS-CoV-2-ის თითოეული ვირიონი დიამეტრში 50–200 ნანომეტრია.[35] სხვა კორონავირუსთა მსგავსად, SARS-CoV-2-ს აქვს ოთხი სტრუქტურული ცილა, რომლებსაც უწოდებენ S (წვეტი), E (გარსი), M (მემბრანა) და N (ნუკლეოკაპსიდი) ცილებს; N ცილა ფლობს რნმ გენომს, s, E და M ცილები კი ერთობლივად ქმნიან ვირუსულ გარსს. წვეტი ცილა ვირუსს მასპინძელი უჯრედის მემბრანაზე მიკვრის საშუალებას აძლევს.[36] The spike protein is responsible for allowing the virus to attach to the membrane of a host cell.[36]
ვირუსის S-ცილაზე ჩატარებულმა მოდელირების ექსპერიმენტმა აჩვენა, რომ SARS-CoV-2 ადამიანის უჯრედში შეღწევისათვის იყენებს ადამიანის უჯრედის მემბრანაზე მოთავსებულ ანგიოტენზინის გარდამქმნელი ფერმენტის (აგფ, ACE2 ) რეცეპტორს.[37]
2020 წლის 22 იანვრისთვის, ვირუსის სრულ გენომზე ჩინეთში და აშშ-ში მომუშავე ჯგუფებმა ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად გამოიყენეს რევერსული გენეტიკის მეთოდი და ექსპერიმენტულად წარმოადგინეს, რომ ACE2 ACE2-ის რეცეპტორის ფუნქციას ასრულებს.[9][38][39][40][41][42] კვლევებმა ასევე აჩვენა, რომ SARS-CoV-2-ს ადამიანის ACE2-სთან იმაზე მეტი მსგავსება აქვს, ვიდრე SARS ვირუსის შტამს.[43] კრიოგენული ელექტრონული მიკროსკოპით გადაიღეს S ცილის ატომური დონის ფოტო.[43][44]
SARS-Cov-2 წარმოქმნის სულ მცირე სამ ვირულენტობის ფაქტორს, რაც ხელს უწყობს მასპინძელი უჯრედიდან ახალი ვირიონების გავრცელებას და აბრკოლებს ადამიანის იმუნური სისტემის რეაგირებას.[36]
ეპიდემიოლოგია
.jpg)
გამომდინარე იქიდან, რომ SARS-CoV-2 ცნობილი გენომური თანმიმდევრობები დაბალ ცვალებადობას ამჟღავნებს, მიჩნეულია, რომ შტამი ადამიანთა პოპულაციაში გავრცელებიდან რამდენიმე კვირაში დააფიქსირეს ჯანდაცვის სტრუქტურებმა, 2019 წლის ბოლოს.[19][45] თანდათანობით, ვირუსი ჩინეთის ყველა პროვინციაში გავრცელდა, შემდეგ კი ყველა კონტინენტზე, ასზე მეტ ქვეყანაში.[46] ყველა რეგიონში დადასტურდა ადამიანიდან ადამიანზე გადადების ფაქტი.[8][47][48][49][50][51] 2020 წლის 30 იანვარს, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ SARS-CoV-2 საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საერთაშორისო საფრთხედ გამოაცხადა,[7][52] 11 მარტს კი პანდემიად.[53][54]
2020 წლის 13 მარტისთვის, ინფიცირების შემთხვევების რაოდენობამ 128 000-ს გადააჭარბა, საიდანაც 80 900 შემთხვევა ჩინეთზე მოდიოდა. ამავე დღის მონაცემებით, გარდაცვლილთა რაოდენობა 4720-ს აჭარბებდა, საიდანაც 65 პროცენტი ხუბეის პროვინციაზე მოდის, რომელშიც მდებარეობს ქალაქი უხანი.[46]
ვირუსის საბაზისო რეპროდუქციული რიცხვი 1,4-3,9-ს შორის მერყეობს.[55][56] ეს კი იმას ნიშნავს, რომ თითოეული ინფიცირებული ადამიანი საშუალოდ 1,4-3,9 სხვა ადამიანს აინფიცირებს.
2020 წლის 13 მარტის მონაცემებით, SARS-CoV-ის შტამის იზოლირება ხუთმა ქვეყანამ შეძლო: ჩინეთმა, აშშ-მა, იაპონიამ, ტაილანდმა და ინდოეთმა.[57]
იხილეთ აგრეთვე
რესურსები ინტერნეტში
- Coronavirus Disease 2019 (COVID-19).
- Coronavirus disease (COVID-19) outbreak.
- SARS-CoV-2 (Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) Sequences.
- COVID-19 Resource Centre.
- Coronavirus (Covid-19).
- Covid-19: Novel Coronavirus Content Free to Access. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-09-24. ციტირების თარიღი: 2020-03-13.
- 2019-nCoV Data Portal.