Влада на Македонија

Надлежности

Според Уставот на Република Македонија од 1991 година, надлежности на македонската влада се:

• да ја утврдува политиката на извршувањето на законите и другите прописи на Собранието и е одговорна за нивното извршување;
• да предлага закони, републички буџет и други прописи што ги донесува Собранието;
• да предлага просторен план на Републиката;
• да предлага одлука за резервите на Републиката и се грижи за нивно извршување;
• да донесува уредби и други прописи за извршување на законите;
• да утврдува начела за внатрешна организација и за работа на министерствата и другите органи на управата, ја насочува и врши надзор над нивната работа;
• да дава мислење за предлозите на закони и други прописи кои на Собранието му ги поднесуваат други овластени предлагачи;
• да одлучува за признавање на држави и влади;
• да воспоставува дипломатски и конзуларни односи со други држави;
• да донесува одлуки за отворање на дипломатско-конзуларни претставништва во странство;
• да предлага именување амбасадори и пратеници на Република Македонија во странство и именува шефови на конзуларни претставништва;
• да предлага јавен обвинител;
• да врши именувања и разрешувања на носители на јавни и други функции утврдени со Уставот и со закон;
• да врши други работи утврдени со Уставот и со закон.

Владата и секој нејзин член одговараат пред Собранието за својата работа. Одлуката за изгласување недоверба на Владата се донесува со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници. Ако на Владата ѝ е изгласана недоверба, Владата е должна да поднесе оставка.

Начин на избор

По одржувањето на општи парламентарни избори, Претседателот на Република Македонија е должен во рок од десет дена од конституирањето на новоизбраното Собрание, мандатот за состав на Владата да го довери на кандидат на партијата, односно партиите што имаат мнозинство во Собранието. Потоа, мандаторот во рок од 20 дена од денот на доверувањето на мандатот, на Собранието му поднесува програма и го предлага составот на Владата. Откако тоа ќе го направи, Собранието ја избира Владата со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.^[1]

Сегашниот состав на владата е избран на 31 август 2020 по предвремените парламентарни избори одржани на 15 јули 2020. Таа се состои од 20 министри. Како дел од политичкиот договор за формирање на новата влада, се создала и функцијата прв заменик премиер. Оваа одлука на колиционите партнери наишла на критика од страна на опозициските партии, дел јавноста и стручната фела.^[2][3]

Првиот орган на извршната власт во Република Македонија бил Президиумот на АСНОМ, кој е раководен орган на АСНОМ со извршни и законодавни ингеренции. Избран е на Првото заседание на АСНОМ на 2 август 1944 година, а делувал до Третото заседание на АСНОМ од април 1945 година, кога се реконституира како Президиум на Народното Собрание на Македонија. Своите законодавни ингеренции ги извршува во периодите помеѓу пленарните заседанија на АСНОМ, а извршните ингеренции - самостојно. Прв претседател на Президиумот на АСНОМ бил Методија Андонов - Ченто.

Првата Влада на НРМ е формирана на 16 април 1945 година со одлука на Трето заседание на АСНОМ. Нејзин прв претседател бил Лазар Колишевски. Како приоритетни цели во програмата на првата Влада биле поставени: подобрување на здравствената заштита, борба против неписменоста, озаконување на македонската азбука и правописот на македонскиот литературен јазик, развој на училиштата и формирање универзитет, развој на народно судство, борба против бирократијата и демократизација на органите на народната власт со спроведување слободни и тајни избори.^[4]

Во периодот од 1944 до денес (2009), во Република Македонија се смениле вкупно 24 влади и 13 претседатели. Во периодот од 1945 до 1991 година на чело на македонските влади, кои во еден период се нарекувале Извршен совет, застанале осум претседатели, додека од 1991 до 2005 година пет премиери формирале влади. Колишевски бил најдолго на претседателската функција, во четири влади, со мандат од по две години, од 1945 до 1953 година. Трипати претседател на влада бил Ксенте Богоев, во периодот од 1968 до 1971 година, Љупчо Арсов, Никола Минчев и Благој Попов биле на чело на македонските влади по двапати. Арсов имал мандат од 1953 до 1958, Минчев од 1965 до 1967, а Попов од 1974 до 1978 година. По еднаш на премиерската функција биле Александар Грличков од 1963 до 1965 година, Драгољуб Ставрев од 1982 до 1986 и Глигорие Гоговски од 1986 до 1991 година.^[5]

Гоговски бил последниот премиер на Извршниот совет на СРМ, и со него завршила ерата на социјалистичкото општество во Македонија и се отвори новиот плурален повеќепартиски систем на општествено уредување на независна и суверена Република Македонија. Првите парламентарни повеќепартиски избори се одржале на 11 ноември 1990 година, после што е избрана првата Влада на самостојна Република Македонија на чело со Никола Кљусев. По осамостојувањето во 1991, Бранко Црвенковски трипати формирал влада – 1992, 1994 и 2002, Никола Груевски четири – 2006, 2008, 2011 и 2014, а Никола Кљусев (1991), Љубчо Георгиевски (1998), Хари Костов (2004), Владо Бучковски (2004), Емил Димитриев (2016) и Зоран Заев (2017) по еднаш.

Хронологија на претседателите на Владата на РМ

• Досегашни Влади на Република Македонија
• Генерален секретаријат на Владата на Република Македонија

• Официјална страница на Владата на РМ
• Портал за отворени податоци на Владата на Република Македонија