स्ट्रेप थ्रोट

streptococcal pharyngitis का विशिष्ट लक्षणहरू घाँटी खराब, ३८ °से (१०० °फे) भन्दा बढी ज्वरो, टन्सिलर एक्जुडेट्स (टन्सिलमा पीप), र ठूलो घाँटी सम्बन्धी लिम्फ नोड्स हुन्।^[४]

अन्य लक्षणहरूमा: टाउको दुख्ने, रिंगटा तथा वान्ता, पेट दुख्ने,^[५], मांशपेशी दुख्ने,^[६], वा स्कारलाटिनिफर्म खटिरा वापलाटल पेटेचाईहुन्, पछि असाधारण तर उच्च विशिष्ट खोज भइरहने छन्।^[४] उष्मयान अवधि र यस प्रकार स्ट्रेप थ्रोटको लक्षणको सुरुवात सम्पर्क पछिको एक देखि तीन दिनको बीचमा छ।^[४] यदि ज्वरो, रातो आँखा, स्वर बस्ने, सिँगान बगिरहने, वा माउन्टमा अल्सर छैन भने, स्टेप थ्रोट हुने सम्भावना रहँदैन।^[३]

स्ट्रेप थ्रोट ग्रूप A बेटा-हेमोलाईटिक स्ट्रेपटोकोकस (GAS) द्वारा हुने गर्दछ।^[७] अन्य जीवाणुहरू जस्तै नन–ग्रूप A बेटा-हेमोलाईटिक स्ट्रेपटोकोकी रफुसोब्याक्टेरियमले गर्दा पनि ग्रसनी सोथ हुन सक्छ।^[४][६] यो संक्रमित व्यक्तिको प्रत्यक्ष, निकट सम्पर्कद्वारा फेलिने गर्दछ र त्यस्तै सेना र विद्यालयहरूमा भिडभाड पाइने हुनाले प्रसार दर वृद्धि हुन सक्छ।^[६][८] यस्तो पाइएको छ की धुलोमा भएका सुख्खा जीवाणु संक्रामक हुँदैनन्, यद्यपि दाँत माझ्ने ब्रस वा त्यस्तै वस्तुहरूमा ओसिलो जीवाणु पन्ध्र दिनसम्म जीवित रहन सक्छ।^[६] कदमकदाचित, दुषित खानाले प्रकोप निम्त्याउन सक्छ।^[६] त्यस्ता संकेतहरू वा लक्षणहरू नभएका बालबालिकाहरूको ग्रसनीमा 12% GAS रहेको हुन्छ।^[२]

संशोधित सेन्टोर क्राइटेरिया ग्रसनी सोथ भएका मानिसहरूको व्यवस्थापन निर्धारण गर्न प्रयोग गरिन सक्छ। ५ क्लिनिकल क्राइटेरियामा आधारित रहेर, यसले streptococcal संक्रमणको सम्भाव्यतालाई सङ्केत गर्छ।^[४]

मानदण्डको लागि एउटा पोइन्ट दिइएको छ:^[४]

• खोकी नलाग्नु
• सूजन र हल्का घाँटी सम्बन्धी लिम्फ नोड्स
• तापक्रम >३८.० °से (१००.४ °फे)
• टन्सिलर एक्जुडेट वा सूजन
• 15 भन्दा कम उमेर (यदि उमेर >44 छ भने एउटा पोइन्ट घटाइन्छ)

इन्फेक्शस डिजिज सोसाइटी अफ अमेरिकाले तथापि प्रयोगसिद्ध उपचार विरुद्ध सिफारिस गर्छ र एन्टीबायोटिकहरूलाई निम्न सकारात्मक परीक्षणमा मात्र उपयुक्त ठान्दछ।^[३] यदि तिनीहरूको सहोदरलाई रोग लागेको अवस्था बाहेक ग्रूप A स्ट्रेप र वात ज्वरो दुबै दुर्लभ मानिने हुनाले तीन वर्ष मिनिका बालबालिकाहरूमा परीक्षण आवश्यक पर्दैन।^[३]

प्रयोगशाला जाँच

थ्रोट कल्चर ९०-९५% सम्म सम्वेदनशीलता भएको streptococcal pharyngitis को निदानको लागि गोल्ड स्ट्यान्डर्ड ^[९] हो।^[४] एउटार्‍यापिड स्ट्रेप टेस्ट (र्‍यापिड एन्टीजेन डिटेक्सन टेस्टिङ वा RADT पनि भनिने) पनि प्रयोग हुन सक्छ। र्‍यापिड स्ट्रेप टेस्ट छिटो भएको अवस्थामा, यो न्यून संवेदनशील (७०%) हुन्छ र सांख्यिकीय रूपमा विशिष्टता (९८%) थ्रोट कल्चर अनुसार बराबर हुन्छ।^[४]

एउटा पोजेटिभ थ्रोट कल्चर वा RADT ले लक्षणहरूको सहायतामा तिनीहरूमा एउटा सकारात्मक निदान स्थापित गर्छ जसमा निदान दुविधामा रहेको हुन्छ।^[१०] वयस्कहरूमा निदान अलग गर्न नकारात्मक RADT पर्याप्त हुन्छ यद्यपि बच्चाहरूमा थ्रोट कल्चरको परिणामहरू पुष्टि गर्न सिफारिस गरिन्छ।^[३] स्पर्शोन्मुख व्यक्तिहरूले थ्रोट कल्चर वा RADT को नियमित रूपमा परीक्षण गारउनु हुन्न किनभने किनभने जनसङ्ख्याको केही निश्चित प्रतिशतले लगातार आफ्नो घाँटीमा कुनैपनि हानिकारक परिणामहरू बिना streptococcal "जीवाणु" बोकेका हुन्छन्।^[१०]

विभेदक निदान

streptococcal pharyngitis का लक्षणहरू अन्य अवस्थाहरूसँग खप्टिने हुनाले यो चिकित्सकिय रूपमा निदान गर्न कठिन हुन सक्छ।^[४] खोक्नु, नसल डिस्चार्ज, झाडापखाला, र रातो हुने, आँखाहरू चिलाउने यसका अतिरिक्त ज्वरो र घाँटी खराब हुने भाइरल घाँटी खराब हुने का स्ट्रेप थ्रोट भन्दा बढी निर्देशनात्मक हुन्छन्।^[४]घाँटी खराब, ज्वरो र वृद्धि भएको टन्सिलरको साथमा वृद्धि भएको मार्क्ड लिम्फ नोडको विद्यमानता पनि संक्रामक मोनोन्यूक्लिओसिसमा हुन सक्छ।^[११]

टन्सिलेक्टोमी बारम्बार हुने घाँटीका संक्रमणहरूमा (एक वर्षमा तिन पटक भन्दा बढी) एउटा जिम्मेवार सुरक्षात्मक उपाय हुनसक्छ।^[१२] यद्यपि लाभहरू साना छन् र पनि श्रृङ्खलाहरूले लिइएका उपायहरूको परवाह नगरिकन सामान्यतया समयमै पाठ सिकाउँछ।^{[१३][१४]} GASको लागि पोजेटिभ जाँच देखिने ग्रसनी सोथका पुनरावर्ती श्रृङ्खलाहरूले एउटा व्यक्तिलाई प्रतिनिधित्व गर्छ जो GASको क्रोनिक बाहक हो जसलाई पुनरावर्ती भाइरल संक्रमणहरू भइरहेका छन्।^[३] सम्पर्कमा आएका तर लक्षणहरू नदेखिएका मानिसहरूलाई उपचारको लागि सिफारिस गरिँदैन।^[३] GAS का बाहक मानिसहरूमा फैलिने र जटिलताहरूको जोखिम कम हुने भएकाले उपचारको लागि सिफारिस गरिँदैन।^[३]

उपचार नगरिएको स्ट्रेपटोकोकल ग्रसनी सोथ सामन्यतया केही दिन भित्रै समाधान हुन्छ।^[४] एन्टिबायोटिक औषधिहरूबाट उपचार गर्दा घातक बिरामीको अवधिलाई करिब 16 घण्टाले छोटो पार्छ।^[४] एन्टिबायोटिक औषधिहरूले उपचार गर्नुको प्राथमिक कारण भनेको जटिलताहरू जस्तै बात ज्वरो तथा रेट्रोफारिङ्गील एब्सेसहरू कम गर्नु हो^[४] र यदि लक्षणहरू शुरु भएको 9 दिन भित्र दिइयो भने तिनीहरू (एन्टिबायोटिक औषधिहरू) प्रभावकारी हुन्छन्।^[७]

पीडानाशक औषधिहरू

पीडानाशक औषधिहरू जस्तै गैर-रसायनिक उत्तेजक-प्रतिरोधी औषधिहरू (NSAIDs) र पारासिटामोल (एसिटामिनोफेन)ले स्ट्रेप थ्रोटसँग सम्बन्धित दुखाइहरूको व्यवस्थापनमा महत्त्वपूर्ण सहयोग गर्छन्।^[१५] गाढा लिडोकेन पनि उपयोगी हुनसक्छ।^[१६] जबकीस्टेरोइडले दुखाइमा मद्दत गर्न सक्छ^{[७][१७]} उनीहरूलाई सामान्यतया सिफारिस गरिँदैन।^[३] एस्पिरनलाई वयस्कहरूमा प्रयोग गर्न सकिन्छ तर बच्चाहरूमा रेइज सिन्ड्रोमको जोखिमले गर्दा प्रयोग गर्न सिफारिस गरिँदैन।^[७]

एन्टिबायोटिक औषधिहरू

सुरक्षा, खर्च, र प्रभावकारीताको कारणले संयुक्त राज्यमा स्ट्रेपटोकोकल ग्रसनी सोथको लागि रोजाइको एन्टिबायोटिक औषधि पेनिसिलिन Vहो।^[४] एमोक्सिसिलिन यूरोपमा रोजाइमा पर्दछ।^[१८] भारतमा, जहाँ वात ज्वरोको जोखिम उच्च छ, उपचारको लागि इन्ट्रामस्कुलर बेन्जाथिन पेनिसिलिन G पहिलो रोजाइ हो।^[७] उपयुक्त एन्टिबायोटिक औषधिहरूले लक्षणहरूको औषत 3–5 दिनको अवधिलाई एक दिनले घटाउँछ, र संक्रमणता पनि घटाउँछ।^[१०] दुर्लभ जटिलताहरू जस्तै वात ज्वरो र पेरिटन्सिलर एब्सेसकम गर्ने अभिप्रायले तिनीहरू मुख्य रूपमा निर्धारित गरिन्छन्।^[१९] एन्टिबायोटिक औषधिहरूले गरिने उपचारका सम्बन्धमा आएका विषयहरूलाई सम्भावित साइड इफेक्टहरूको विचारले सन्तुलित गरिनुपर्छ,^[६] र औषधि सेवनको कारणले प्रतिकुल प्रभाव पर्ने स्वस्थ वयस्कहरूलाई रोगाणुप्रतिरोधक उपचार दिइनु हुँदैन भन्ने कुराको सल्लाह दिनु उचित हुन्छ।^[१९] यसको फैलाव अपेक्षा गरिएको भन्दा उच्च दरमा छ भने स्ट्रेप थ्रोटको लागि एन्टिबायोटिकहरू निर्धारित गरिन्छन्।^[२०] इरिथ्रोमाइसिन र अन्यम्याक्रोलाईड्स वा क्लिन्डामाइसिन हरू गम्भीर पेनिसिलिन एलर्जीहरूभएका मानिसहरूका लागि सिफारिस गरिन्छन्।^[३][४] सुरुमा, कम गम्भीर एलर्जीहरू भएका तिनीहरूमा साधारण सिफालोस्पोरिन प्रयोग गरिन सक्छ।^[४] स्ट्रेपटोकोकल संक्रमणहरूले घातक ग्लोमेरुलोनेफ्रिटिस सम्म पनि पुर्‍याउन सक्छ, यद्यपि यस साइड इफेक्टको भार एन्टिबायोटिक औषधिहरूद्वारा घट्दैन।^[७]

स्ट्रेप थ्रोटका लक्षणहरू उपचारमा ध्यान नदिए पनि सामन्यतया तीन देखि पाँच दिन भित्रमा सुधार हुन्छ।^[१०] एन्टिबायोटिक आौषधिहरूले उपचार गर्नाले जटिलताहरू र सर्ने जोखिमलाई कम गर्छ; एन्टिबायोटिक औषधिहरू दिएको २४ घण्टा पश्चात बच्चा विद्यायमा फर्कन सक्छ।^[४] वयस्कहरूमा जटिलताहरूको जोखिम कम हुन्छ।^[३] बालबालिकाहरूमा घातक वात ज्वरो बिरलै हुन्छ यद्यपि विश्वका सबैभन्दा विकसित भारत, उप-साहारा अफ्रिका र अष्ट्रेलियाका केही भागहरूमा उपार्जित मुटु रोगको प्रमुख कारण हो।^[३]

स्ट्रेपटोकोकल घाँटी संक्रमणहरूबाट उत्पन्न जटिलताहरूमा यिनीहरू पनि पर्दछन्:

संयुक्त राज्यमा बालबालिकाहरूमा हुने रोगको मितव्ययी खर्च ~$३५० मिलियन हो।^[२४]

ग्रसनी सोथ, बृहत श्रेणी जसमा स्ट्रेपटोकोकल ग्रसनी सोथ पर्छ, संयुक्त राज्यमा वार्षिक ११ मिलियन मानिसहरूमा निदान गरिन्छ।^[२५] यद्यपि अधिकांश अवस्थाहरू भाइरल भएपनि, ग्रूप A बेटा-हेमोलाईटिक स्ट्रेपटोकोकस बच्चामा भएको ग्रसनी सोथ अवस्थाहरूको १५–३०% र वयस्कमा भएको ५–२०%को कारण हो।^[२५] कारणहरू सामान्यतया हिउँदयामको अन्तिम तथा बसन्त ऋतुको शुरु तिर देखा पर्दछन्।^[२५]