Śniadanie

Podstawą wyrazu śniadanie jest czasownik śniadać, który do XV wieku znaczył zjadać (to znaczenie zachowało się do dzisiaj w niektórych gwarach ludowych), a w późniejszym czasie zawęził swoje znaczenie do zjadania tylko jednego posiłku (a mianowicie porannego). Czasownik ten wywodzi się z prasłowiańskiego *sъn – ědati zjadać, czyli czasownika wielokrotnego od *sъn – ěšti zjeść^[3].

Angielskie słowo breakfast wywodzi się z języka średnioangielskiego brekfast lub brekefaste, powstałego z frazy breken fast oznaczającego zakończenie postu lub zakończenie abstynencji od jedzenia^[4]. Słowo to pochodzi z okresu między 1100 a 1500 rokiem.

Kleik ryżowy był śniadaniową potrawą jedzoną w Chinach w czasach prehistorycznych od czasów udomowienia ryżu w dolinie Jangcy 12.000 lat temu^[5]. Owsianka i inne rodzaje kleików zbożowych zostały znalezione w żołądkach zmumifikowanych zwłok znalezionych przez paleontologów w Europie Północnej^[6], m.in. u człowieka z Grauballe, w którego układzie pokarmowym znaleziono kleik z 60 różnych odmian roślin^[7]. W układzie trawiennym człowieka z Tollund znaleziono kleik z jęczmienia, siemienia lnianego oraz nasion rdestu, lnicznika siewnego, owsa i innych^[8].

W średniowieczu poranny posiłek był największym posiłkiem (spośród dwóch posiłków jedzonych w ciągu doby) dnia^[9]. Franciszek I Walezjusz mawiał "wstań o 5, o 9 zjedz główny posiłek, o 5 zjedz posiłek wieczorny, o 9 udaj się na spoczynek^[10]. Elżbieta I wprowadziła do diety dworskiej obfite śniadanie składające się z ciastek owsianych i piwa ale^[11].

W XVII wieku w Europie popularność zyskiwały kawa, herbata i czekolada pitna. Do tego stopnia elity europejskie były zachwycone tymi napojami śniadaniowymi, że Kościół katolicki został przymuszony do wypowiedzenia się na temat przerywania postu przez picie napojów śniadaniowych - w 1662 roku kardynał Francesco Maria Brancaccio stwierdził Liquidum non frangit jejunum (napoje nie przerywają postu)^[11].

W XIX wieku lekarze zalecali spożywanie obfitego śniadania składającego się z owsianki, ryby, jajka w koszulce, pieczonej szynki lub bekonu, kromki chleba z masłem, marmolady i kompotu owocowego. Do takiego śniadania pito kawę, herbatę bądź czekoladę^[11].

Zdrowy tryb życia w dużym stopniu może zaważyć na wydajności pracy umysłu. Jednym z aspektów zdrowego trybu życia jest dieta, zwłaszcza śniadanie^[12]. Pod wieloma względami śniadanie jest najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia. Jak pokazują badania i doświadczenia, fakt spożywania śniadania wpływa na wydajność fizyczną i psychiczną w ciągu dnia. Dzieci i młodzież jedzące śniadanie mają lepsze osiągnięcia w szkole, dorośli łatwiej radzą sobie w pracy. Śniadanie ma największe znaczenie dla tych, którzy odżywiają się nieregularnie i niedostatecznie^[13].

Stwierdzono, że regularne spożywanie śniadania działa korzystnie na stan zdrowia i obniża ryzyko umieralności na choroby układu krążenia^[14] .

W literaturze naukowej opisano badania dotyczące rodzaju spożywanego śniadania. Płatki owsiane zawierają złożone węglowodany oraz błonnik, które stopniowo w ciągu wielu godzin uwalniają paliwo dla mózgu, zapewniając jego wydajną pracę. Owsianka jest pod tym względem lepsza niż inne płatki śniadaniowe i zapewnia dzieciom wydajniejszą pamięć^[15]. Podobnie ryż zawiera złożone węglowodany i proteiny o dobrym profilu aminokwasów. Dzieci jedzące na śniadanie ryż, wypadają lepiej w testach inteligencji, niż dzieci jedzące chleb^[16].

Sam fakt spożywania śniadania wpływa dodatnio na wydajność pracy w ciągu dnia. Ważne jest także to, co spożywa się na śniadanie. Najlepsze jest śniadanie o dużej wartości odżywczej, zawierające błonnik i złożone węglowodany o niskim indeksie glikemicznym oraz proteiny o dobrym profilu aminokwasów. W pewnym badaniu porównawczym, u dzieci spożywających zbilansowane śniadanie zaobserwowano większą aktywność w mózgu oraz lepsze osiągnięcia w pewnej prostej grze komputerowej, niż u dzieci, które spożywały tylko cukier^[17]. Popularne płatki śniadaniowe nie są najlepszym możliwym posiłkiem na śniadanie. Zawierają one zbyt dużo prostych cukrów. W pewnym doświadczeniu dzieci spożywające na śniadanie bogate w cukry napoje gazowane, wypadały w testach badających ich pamięć i uwagę znacznie gorzej, niż dzieci jedzące złożone węglowodany^[18].

Śniadanie w malarstwie

Śniadanie jest często pojawiającym się tematem malarskim^[28]. W XVII wieku powstał styl holenderskich martwych natur o tematyce śniadania^[11].

• 
  Sandro Botticelli (ok. 1483), Historia Nastagio degli Onesti (III)
• 
  Willem Claesz Heda (1631), Stół śniadaniowy z ciastem jeżynowym
• 
  François Boucher (1739), Le Dejeuner (śniadanie)
• 
  Édouard Manet (1869), Śniadanie na trawie
• 
  Auguste Renoir (1880), Śniadanie wioślarzy
• 
  Giuseppe De Nittis (1883), Śniadanie w ogrodzie
• 
  Hanna Pauli (1887), Czas śniadania
• 
  Maurice Denis (1901), Śniadanie
• 
  Carl Larsson (1910), Śniadanie na wolnym powietrzu

Śniadanie w literaturze

• Truman Capote, Śniadanie u Tiffany’ego (1958)
• Kurt Vonnegut, Śniadanie mistrzów (1973)

Śniadanie w filmie

• Śniadanie u Tiffany’ego (1961)
• Zabijanie na śniadanie (1997)
• Śniadanie mistrzów (1999)
• Włamanie na śniadanie (2001)
• Śniadanie na Plutonie (2005)
• Śniadanie ze Scotem (2007, serial)
• Śniadanie do łóżka (2010)

Programy telewizyjne i radiowe

• Pytanie na śniadanie
• Śniadanie z Dwójką
• Śniadanie w Trójce

• drugie śniadanie
• podwieczorek
• podkurek
• śniadanie irlandzkie
• śniadanie wiedeńskie

• Shuang Rong, Linda G Snetselaar, Guifeng Xu, Yangbo Sun i inni. Association of Skipping Breakfast With Cardiovascular and All-Cause Mortality. „J Am Coll Cardiol”. 73 (16), s. 2025-2032, 2019. DOI: 10.1016/j.jacc.2019.01.065. ,
• Heather Arndt Anderson: Breakfast: A History. AltaMira Press, 2013, seria: The Meals Series. ISBN 0-7591-2165-6.