Acipenser
Acipenser – rodzaj ryb z rodziny jesiotrowatych (Acipenseridae), w języku polskim zwyczajowo określany nazwą jesiotry. Rodzaj obejmuje największe gatunki z rzędu jesiotrokształtnych, osiągające do kilku metrów długości i kilkuset kilogramów masy ciała. Występują tylko na półkuli północnej. Niektóre mają duże znaczenie gospodarcze. Większość z nich jest zagrożona wyginięciem, w tym A. dabryanus i A. sturio krytycznie.
Acipenser | |||||
Linnaeus, 1758[1] | |||||
Przedstawiciel rodzaju – jesiotr ostronosy (A. oxyrinchus) | |||||
Systematyka | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Typ | |||||
Podtyp | |||||
Gromada | |||||
Podgromada | |||||
Rząd | |||||
Rodzina | |||||
Rodzaj | Acipenser | ||||
Typ nomenklatoryczny | |||||
Acipenser sturio Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
Gatunki | |||||
|
Cechy charakterystyczne
Nieduży pysk z rostrum zwykle zaokrąglonym w przekroju. Wąsik nie jest spłaszczony. Dobrze rozwinięta tryskawka. Przesłonki skrzelowe przyczepione do powierzchni międzyskrzelowej[17].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w dziesiątym wydaniu Systema Naturae publikacji własnego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt[1]. Gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) jesiotr zachodni (A. sturio).
Etytmologia
- Acipenser (Acipenses): łac. acipenser ‘jesiotr’[18].
- Sturio: nowołac. sturio, sturionis ‘jesiotr’[19]. Typ nomenklatoryczny: Sturio vulgaris Rafinesque, 1810 (= Acipenser sturio Linnaeus, 1758).
- Dinoctus (Dinectur, Dinectus): gr. δι- di- ‘podwójny’, od δις dis ‘dwukrotny’, od δυο duo ‘dwa’[20]; νηκτης nēktēs „pływak”, od νηχω nēkhō ‘pływać’[21]. Typ nomenklatoryczny: Dinoctus truncatus Rafinesque, 1818 (= Acipenser brevirostrum Lesueur, 1818).
- Sterletus: ros. стерлядь sterljad ‘sterlet’, od niem. störling ‘jesiotr’[22]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser ruthenus Linnaeus, 1758.
- Helops: ἡλος hēlos ‘guz, ćwiek’[23]; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[24]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser stellatus Pallas, 1771.
- Lioniscus: gr. λειος leios ‘gładki’[25]; łac. przyrostek zdrabniający -iscus, od gr. -ισκος -iskos[26]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser glaber Heckel, 1836 (= Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828).
- Antaceus: etymologia nieznana, autorzy nie podali znaczenia nazwy rodzajowej[11]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser schypa Güldenstädt, 1772 (= Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828).
- Ellops: gr. ελλοψ ellops, ελλοπος ellopos ‘gatunek jakiejś ryby’[27].
- Shipa: ros. шип szyp ‘jesiotr’[14]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828.
- Sinosturio: nowałac. Sinae ‘chiński’, od gr. Σιναι Sinai ‘chiński’[28]; rodzaj Sturio Rafinesque, 1810. Typ nomenklatoryczny: Acipenser dabryanus Duméril, 1869.
- Gladostomus: łac. gladius ‘miecz’[29]; στομα stoma, στοματος stomatos ‘usta’[30]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser stellatus Pallas, 1771.
Klasyfikacja
Gatunki zaliczane do tego rodzaju[31]:
- Acipenser baerii Brandt, 1869 – jesiotr syberyjski[17]
- Acipenser brevirostrum Lesueur, 1818 – jesiotr krótkonosy[32][33]
- Acipenser colchicus Marty, 1940 – jesiotr kolchidzki[33], jesiotr pontyjski[34]
- Acipenser dabryanus Duméril, 1869
- Acipenser desotoi Vladykov, 1955
- Acipenser fulvescens Rafinesque, 1817 – jesiotr jeziorny[33]
- Acipenser gueldenstaedtii Brandt & Ratzeburg, 1833 – jesiotr rosyjski[17], jesiotr wschodni[35]
- Acipenser medirostris Ayres, 1854 – jesiotr zielony[36]
- Acipenser mikadoi Hilgendorf, 1892 – jesiotr sachaliński[17]
- Acipenser naccarii Bonaparte, 1836 – jesiotr adriatycki[33]
- Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828 – szyp[17]
- Acipenser oxyrinchus Mitchill, 1815 – jesiotr ostronosy[33]
- Acipenser persicus Borodin, 1897 – jesiotr kaspijski[33], jesiotr perski[34], jesiotr południowokaspijski[34]
- Acipenser ruthenus Linnaeus, 1758 – sterlet[17], czeczuga[17]
- Acipenser schrenckii Brandt, 1869 – jesiotr amurski[17]
- Acipenser sinensis Gray, 1835 – jesiotr chiński[33]
- Acipenser stellatus Pallas, 1771 – siewruga[17]
- Acipenser sturio Linnaeus, 1758 – jesiotr zachodni[17], jesiotr właściwy[35]
- Acipenser transmontanus Richardson, 1836 – jesiotr amerykański[32][33], jesiotr biały[37]
- Podgatunki
- Acipenser baerii baicalensis – jesiotr bajkalski
- Acipenser baerii stenorrhynchus – jesiotr z Leny
- Acipenser gueldenstaedtii gueldenstaedtii – jesiotr północnokaspijski[34]
- Acipenser oxyrinchus oxyrinchus – populacja atlantycka oraz bałtycka (jesiotr bałtycki)
- Acipenser oxyrinchus desotoi – jesiotr zatokowy
- Mieszańce
- Gatunki wymarłe[38]
- †Acipenser albertensis
- †Acipenser ornatus
- †Acipenser toliapicus
- Acipenser dabryanus
- Acipenser medirostris
- Acipenser sinensis
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- C.S. Rafinesque. Fishes of the River Ohio. „The Western Review and Miscellaneous Magazine: A Monthly Publication, Devoted to Literature and Science”. 3 (4), s. 244–252, 1820. (ang.).
- J.F. von Brandt & J.T.Ch. Ratzeburg: Medizinische Zoologie oder getreue Darstellung und Beschreibung der Thiere, die in der Arzneimittellehre in Betracht kommen. Cz. 2. Berlin: Hirschwald, 1833, s. i–iv; 1–364; ryc. 1–36. (niem.).
- L.J.F.J. Fitzinger & J.J. Heckel. Monographische Darstellung der Gattung Acipenser. „Annalen des Wiener Museums der Naturgeschichte”. 1 (12), s. 261–326; ryc. 25–30, 1836. (łac. • niem.).
- Edmund C. Jaeger , Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
- Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
- Ryby : encyklopedia zwierząt. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9.
- Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.