Język maltański

język z rodziny semickiej, powiązany z arabskim

Język maltański (malt. l-Ilsien Malti) – język z grupy semickiej w ramach rodziny afroazjatyckiej. Maltański jest używany m.in. przez około 350 tys. osób na Malcie, gdzie od 1964 jest językiem urzędowym[1][2].

l-Ilsien Malti
Obszar

Malta, Kanada, Australia i inne

Liczba mówiących

350 tysięcy

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowyMalta, jeden z urzędowych w Unii Europejskiej (z pewnymi wyjątkami do 30 kwietnia 2007 włącznie)
Organ regulującyNarodowa Rada Języka Maltańskiego
Ethnologue1 narodowy
Kody języka
ISO 639-1mt
ISO 639-2mlt
ISO 639-3mlt
IETFmt
Glottologmalt1254
Ethnologuemlt
GOST 7.75–97млт 430
WALSmlt
SILmlt
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku maltańskim
Słownik języka maltańskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Maltański jest spokrewniony z językiem arabskim, a dokładniej z dialektami zachodnimi języka arabskiego, szczególnie z dialektem tunezyjskim. Wiele zapożyczeń czerpał z języków włoskiego i angielskiego. Jest to jedyny język semicki zapisywany wyłącznie alfabetem łacińskim[1][3][4]. Niektórzy lingwiści sądzą, że maltański może być potomkiemwymarłego języka fenickiego[5].Najstarszym znanym tekstem zapisanym po maltańsku jest Il-Kantilena (malt. Xidew il-Qada), wiersz pochodzący z XV wieku, pióra Pietru Caxaro(inne języki).

Maltański bardzo długo pozostawał językiem wyłącznie mówionym. W piśmiennictwie początkowo używano alfabetu arabskiego, a dopiero później łacińskiego.

Alfabet

Alfabet maltański składa się z 5 samogłosek (a, e, i, o, u) i 23 spółgłosek (b, ċ, d, f, g, ġ, h, ħ, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, w, x, ż, z). Zawiera on także 1 dyftong (ie) i 1 dwuznak (għ). Pomimo istnienia litery ċ nie ma litery c. Ponadto, odwrotnie niż w alfabecie polskim, litera ż stoi przed literą z.

Wymowa

LiteraNazwaIPAOdpowiednik arabski
A aa – anġlu (anioł)aـَ ، ـَا
B bbe – ballun (piłka)bب
Ċ ċċe – ċavetta (klucz)ʧ(چ)
D dde – dar (dom)dد
E ee – envelopp (koperta)ɛ(ـَ ، ـَي)
F feffe – fjura (kwiat)fف
Ġ ġġe – ġelat (lody)ʤج
G gge – gallettina (biszkopt)ɡ(ج ، گ)
GĦ għajn – għasfur (ptak)ʕː, ħːع ، ح
H hakka – hu (on)ħ[a]ه
Ħ ħħe – ħanżir (świnia)ħح
I ii – ikel (jedzenie)iـِ
IE ieie – ieqaf (stop)iɛ, iːـِي
J jje – jott (jacht)jي
K kke – kelb (pies)kك
L lelle – libsa (sukienka)lل
M memme – mara (kobieta)mم
N nenne – nanna (babka)nن
O oo – ors (niedźwiedź)o(ـُ ، ـَو)
P ppe – paġna (strona)p(پ)
Q qqe – qattus (kot)ʔء ، ق
R rerre – reġina (królowa)rر
S sesse – salib (krzyż)sس
T tte – tieqa (okno)tت، ة
U uu – uviera (skorupka)uـُ ، ـُو
V vve – vjola (fiolet)v(ڤ)
W wwe – widna (ucho)wو
X xexxe – xadina (małpa)ʃ / ʒش
Ż żże – żarbun (buty)zز
Z zze – zalza (sos)ʦ / ʣ(تْس)

Język maltański jako język urzędowy Unii Europejskiej

Język maltański od dnia przystąpienia Malty do Unii Europejskiej jako język urzędowy tego kraju stał się jednym z języków urzędowych i roboczych Unii. Jednak na mocy Rozporządzenia Rady (WE) nr 930/2004 z dnia 1 maja 2004 w ciągu trzech lat od tego dnia (tj. do 30 kwietnia 2007) w języku maltańskim nie były sporządzane ani publikowane wszystkie akty prawne UE, lecz tylko najważniejsze. Pod koniec tego okresu zaległe akty musiały być jednak opublikowane. Przyczyną tego wyjątku były problemy ze znalezieniem odpowiedniej liczby tłumaczy potrzebnych do publikacji Wydania Specjalnego Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej oraz jego wydań bieżących. Opisany wyjątek nie naruszał charakteru języka urzędowego i roboczego języka maltańskiego w UE.

Przykładowe zwroty

cześć – bonġu [bondżiu]
dzień dobry – l-għodwa t-tajba [l’odła ttajba]
dobry wieczór – bonswa [bonsła]
do widzenia – saħħa [sah’ha]
Jak się masz? – Kif Inti?
proszę – jekk jogħġbok [jek jodżbok]
dziękuję – grazzi [gracci]
dziękuję bardzo – grazzi ħafna [gracci hafna]
przepraszam – skużi [skuzi]
tak – iva [iwa]
nie – le [le]
dobranoc – Il-lejl It-tajjeb [il lejl it tajeb]
Jak się nazywasz? – X’jismek? [szijsmek]
nie rozumiem – mhux qed nifhem [musz ed nifem]
nazywam się... – jisimni [jisimni]
Czy mówisz po angielsku? – Titkellem bl-Ingliż? [titkellem blingliz?]
na razie – ċaw [cział]
pa – narak

Liczebniki maltańskie

0xejn
1wieħed
2tnejn
3tlieta
4erbgħa
5ħamsa
6sitta
7sebgħa
8tmienja
9disgħa
10għaxra
11ħdax
12tnax
13tlettax
14erbatax
15ħmistax
16sittax
17sbatax
18tmintax
19dsatax
20għoxrin
30tletin
100mija
101mija u wieħed
200mitejn
1000elf
2000elfejn

Zapożyczenia z języków europejskich

maltańskisycylijskiwłoskiangielskipolski
skolascolascuolaschoolszkoła
repubblikaripùbblicarepubblicarepublicrepublika
naturanaturanaturanaturenatura
pulizijapulizzìapoliziapolicepolicja
ċentrucentrucentrocentercentrum
teatrutiatruteatrotheatreteatr

Zapożyczenia z języka angielskiego

maltańskiangielskipolski
futbolfootballpiłka nożna / futbol
baskitbolbasketballkoszykówka
mowbajlmobile [phone]telefon komórkowy
liftlift/elevatorwinda
friġġfridgelodówka
friżerfreezerzamrażarka
wejterwaiterkelner
biljardbilliardbilard
strajkstrikestrajk
plejerplayergracz
frejmframeramka
bliċbleachbielić
fowlderfolderfolder

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne