K-pop
K-pop (/keɪ pɔp/, akronim od ang. Korean pop[1]; hangul 케이팝, keipab) – gatunek muzyki popularnej, który powstał w Korei Południowej[2], łącząc w sobie takie elementy muzyki jak dance-pop, ballada popowa, electropop, hip-hop, rock, jazz, pop opera, współczesny rhythm and blues czy muzyka klasyczna[3][4]. Gatunek ten pojawił się wraz z jedną z pierwszych grup K-popowych, Seo Taiji and Boys, która powstała w roku 1992. Ich eksperymenty z różnymi stylami muzyki „przekształciły scenę muzyczną Korei”[5]. W rezultacie włączanie zagranicznych elementów muzycznych stało się powszechną praktyką wśród artystów K-popowych[6].
| Pochodzenie | dance, muzyka elektroniczna, synth pop, hip-hop, rock, rhythm and blues |
|---|---|
| Czas i miejsce powstania | początek lat 90. XX w. w Korei Południowej |
| Instrumenty | śpiew, rap, automat perkusyjny. perkusja, gitara basowa, instrumenty klawiszowe, fortepian, sampler, sekwencer, syntezator, vocoder, auto-tune, okazjonalnie inne instrumenty, jak na przykład dęte i strunowe |
| Inne tematy | |
| J-pop, C-pop | |
Według autora amerykańskiego magazynu muzycznego „Rolling Stone” K-pop to mieszanka modnej zachodniej muzyki i wysokoenergetycznego japońskiego popu, która przyciąga słuchaczy za pomocą powtarzalnych chwytliwych zwrotów, czasami w języku angielskim. K-pop to połączenie zarówno śpiewu, jak i rapu oraz przywiązanie dużej wagi do części wizualnej występu oraz efektów scenicznych[1].
K-pop to nie tylko muzyka: stał się subkulturą, która jest popularna wśród młodzieży całego świata. Dzięki internetowi i dostępności treści cyfrowych, zyskał szeroką publiczność[7].
Charakterystyka
Treści audiowizualne
Chociaż K-pop ogólnie odnosi się do południowokoreańskiej muzyki popularnej, niektórzy uważają go za wszechogarniający gatunek, prezentujący szerokie spektrum elementów muzycznych i wizualnych[8]. Francuski Institut national de l'audiovisuel definiuje K-pop jako „połączenie muzyki syntezowanej, dokładnych układów tanecznych i modnych, kolorowych strojów”[9].
Gatunek hybrydowy i wartości ponadnarodowe
K-pop to produkt kulturalny, który wyróżnia „wartości, tożsamość i znaczenia, które wykraczają poza ich wartość ściśle komercyjną”[10]. Charakteryzuje się mieszanką współczesnych zachodnich brzmień i wpływów afroamerykańskich (w tym brzmienia hip-hopu, R&B, jazzu, black popu, soulu, funku, techno, disco, house i Afro-popu) z koreańskim aspektem wykonania (m.in. zsynchronizowane ruchy taneczne, zmiany formacji i choreografia polegająca na chwytliwych i powtarzających się ruchach)[11]. Dla niektórych za sukces K-popu odpowiedzialne są jego ponadnarodowe wartości. Eun-Yoyng Jung z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego powiedziała, że „współczesna koreańska popkultura opiera się na (...) ponadnarodowych wpływach (...) zachodzących poza granice państwowe i instytucjonalne”[12]. Niektóre przykłady ponadnarodowych wartości typowe dla K-popu, które mogą spodobać się osobom z różnych środowisk etnicznych, narodowych i religijnych, obejmują poświęcenie się wysokiej jakości produkcji i prezentacji idoli, a także etykę pracy i uprzejmą postawę społeczną[13].
Marketing
Wiele agencji prezentuje odbiorcom nowe grupy idoli poprzez „debiutancką prezentację” (ang. debut showcase), na którą składa się promowanie online i w programach telewizyjnych, a nie za pomocą radia[14]. Zespoły otrzymują nazwę i „koncept” – rodzaj wizualnego i muzycznego tematu, który grupy idoli wykorzystują podczas swojego debiutu lub comebacku[15]. Koncepcje mogą się zmieniać między debiutem a comebackami, można je również podzielić na ogólne i tematyczne. Nowe grupy idoli często debiutują z koncepcją dobrze znaną na rynku, która zapewni udany debiut. Czasami powstają unity lub podgrupy tworzone spośród istniejących członków danego zespołu. Dwie przykładowe podgrupy to Super Junior-K.R.Y., w skład której wchodzą członkowie Super Junior: Kyuhyun, Ryeowook i Yesung, oraz Super Junior-M, która stała się jedną z najlepiej sprzedających się podgrup K-popowych w Chinach[16].
Na marketing internetowy składają się teledyski publikowane w serwisie YouTube w celu dotarcia do odbiorców na całym świecie[14]. Przed publikacją docelowego filmu grupa publikuje zapowiadające go zdjęcia i zwiastuny wideo. Cykle promocyjne kolejnych singli nazywane są comebackami (kor. 컴백 keombaek), nawet jeśli dany muzyk lub grupa nie zawiesiła swojej aktywności[17].
Choreografia
Taniec jest integralną częścią K-popu. Łącząc wielu wokalistów, zmieniają oni często swoje pozycje podczas śpiewania i tańca, wykonując szybkie zsynchronizowane ruchy, co jest znane jako „zmiany formacji” (kor. 자리바꿈 Jaribaggum)[18]. Choreografia K-popowa (kor. 안무 Anmu) charakteryzuje się tzw. „choreografią punktową” (kor. 포인트 안무 Pointeu anmu, ang. „point dance”) – w odniesieniu do układu składającego się z powtarzających się ruchów podczas hooków, wpasowanych w tekst piosenki[19][20]. „Sorry Sorry” grupy Super Junior i „Abracadabra” zespołu Brown Eyed Girls to przykłady piosenek z ikoniczną choreografią punktową[21]. Choreografia tańca do piosenki wymaga od twórców uwzględnienia tempa utworu. Według Ellen Kim, tancerki i choreografki z Los Angeles, należy również wziąć pod uwagę zdolność fana do wykonania tych samych kroków. W konsekwencji choreografowie K-popowi muszą upraszczać ruchy[22].
Aby odnieść sukces w branży rozrywkowej i dobrze tańczyć, idole przechodzą intensywne szkolenia i przygotowania. Ośrodki szkoleniowe, takie jak Def Dance Skool w Seulu, rozwijają umiejętności taneczne młodzieży, aby dać im szansę na zostanie idolem. Jedną z rzeczy, na której skupia się najwięcej w szkołach tańca, jest trening fizyczny, gdyż większość planu zajęć ucznia stanowią zajęcia z tańca i ćwiczenia. Agencje rozrywkowe są bardzo selektywne, więc niewielu zdobywa sławę. Uczniowie w szkole muszą poświęcić się opanowaniu tańca, aby przygotować się do energicznych układów wykonywanych przez grupy K-popowe. Po podpisaniu kontraktu z agencją nie przerywa się treningu. W firmach znajdują się znacznie większe ośrodki szkoleniowe dla wybranych przez siebie artystów[23].
Wsparcie rządowe
Rząd Korei Południowej uznał korzyści dla sektora eksportowego kraju wynikające z koreańskiej fali (w 2011 roku szacowano, że wzrost eksportu kultury koreańskiej o 100USD przyczynił się do wzrostu eksportu innych towarów konsumpcyjnych, w tym żywności, ubrań, kosmetyków i produktów IT o 412USD[25]), dlatego też dopłacał do niektórych przedsięwzięć[9]. Rządowe inicjatywy na rzecz zwiększenia popularności K-popu są w większości podejmowane przez Ministerstwo Kultury, Sportu i Turystyki, które jest odpowiedzialne za ustanowienie na całym świecie Centrów Kultury Koreańskiej (m.in. w Warszawie). Ambasady i konsulaty południowokoreańskie także organizowały koncerty K-popowe poza granicami kraju[26], a Ministerstwo Spraw Zagranicznych regularnie zaprasza zagranicznych fanów K-popu na coroczny festiwal K-Pop World Festival w Korei Południowej[27].
Oprócz czerpania korzyści ekonomicznych z popularności K-popu, rząd Korei Południowej wykorzystuje jego wpływ na dyplomację. W dobie masowej komunikacji soft power (dążenie do celu poprzez przekonanie interesariuszy za pomocą atrakcyjności własnej kultury, czy ideałów) jest uważane za bardziej skuteczną i pragmatyczną taktykę dyplomatyczną niż tradycyjna strategia hard power (uzyskiwanie tego, czego się chce od interesariuszy poprzez bezpośrednie zastraszanie)[28]. Dyplomacja kulturowa poprzez K-pop jest formą soft power[29].
Przemysł
Agencje
K-pop dał początek całemu przemysłowi muzycznemu obejmując wytwórnie muzyczne, spółki zarządzania imprezami, dystrybutorów muzyki i innych dostawców towarów i usług. Trzy największe firmy w zakresie sprzedaży i przychodów to: S.M. Entertainment, YG Entertainment i JYP Entertainment, często określane są jako „Wielka Trójka”[30]. Wytwórnie te funkcjonują również jako przedstawiciele swoich artystów. Są one odpowiedzialne za rekrutację, finansowanie, szkolenia i marketing nowych artystów, a także zarządzanie ich działalnością muzyczną i public relations. Obecnie agencją o największym udziale na rynku jest S.M. Entertainment[30]. W 2011 roku „Wielka Trójka”, razem ze Star J Entertainment, AM Entertainment oraz KeyEast, założyli wspólną spółkę zarządzającą – United Asia Management[31][32][33].
| Rok założenia | Wytwórnia | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | Źródło |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1995 | S.M. Entertainment | 86,401 | 143,003 | 241,326 | 268,7 | 286,98 | 325,439 | 349,87 | 365,387 | 612,227 | [34] |
| 1996 | YG Entertainment | 57,515 | 78,120 | 106,551 | 116,288 | 156,316 | 193,112 | 321,839 | 349,861 | 285,846 | [35] |
| 1997 | JYP Entertainment | 10,157 | 9,923 | 15,067 | 21,324 | 48,482 | 50,557 | 73,645 | 102,242 | 124,821 | [36] |
| 2006 | FNC Entertainment | 32,039 | 49,614 | 60,072 | 72,671 | 91,417 | 87,865 | 74,014 | [37] |
System stażystów
Zgodnie ze zwyczajem w nowoczesnym K-popie, stażyści (kor. 연습생 yeonseupsaeng) przechodzą przez rygorystyczny system szkolenia przez nieokreślony czas przed debiutem. Metoda ta została spopularyzowana przez Lee Soo-mana, założyciela S.M. Entertainment[38], jako część koncepcji nazwanej „technologią kultury” (kor. 문화콘텐츠기술)[39]. „The Verge” opisało to jako „ekstremalny” system zarządzania artystami[22]. Według CEO południowo-wschodnioazjatyckiego oddziału Universal Music, koreański system stażystów jest unikalny w skali światowej[40].
Listy przebojów
Główne listy przebojów w Korei Południowej to Korea K-Pop Hot 100 oraz Gaon Chart. Wraz ze wzrostem popularności K-popu utwory notowane na zagranicznych listach muzycznych m.in. Oricon Chart w Japonii i Hot 100 w Stanach Zjednoczonych. W maju 2014 roku zespół EXO-K został trzecim K-popowym artystą, którego muzyka znalazła się na liście Billboard 200; innymi zespołami odnotowanymi w owym roku na liście były Girls’ Generation z „Mr.Mr.” na 100. pozycji oraz 2NE1 z „Crush” na 60. pozycji[41]. W październiku 2016 roku album BTS, Wings, stał się pierwszym koreańskim albumem, który znalazł się na liście UK Albums Chart, osiągając pozycję 62. pozycję[42]. W lutym 2017 roku czwarty album BTS, You Never Walk Alone, uplasował się na 61. pozycji listy Billboard 200, dzięki czemu zespół został pierwszym koreańskim artystą z czterema płytami zanotowanymi na tej liście[43]. W maju 2018 roku album Love Yourself: Tear, jako pierwszy koreański album, uplasował się na 1. pozycji listy Billboard 200[44].
Telewizja
Koreański przemysł muzyczny zapoczątkował wiele pokrewnych programów telewizyjnych w tym talent shows, takie jak Superstar K i K-pop Star, konkursy dla raperów: Show Me The Money, Unpretty Rapstar oraz wiele programów „survivalowych”, których celem było wybranie stażystów mających utworzyć nową grupę idoli. Przykładem takich programów są:
- MyDOL wytwórni Jellyfish Entertainment, który utworzył boysband VIXX[45];
- WIN: Who Is Next wytwórni YG Entertainment, który utworzył grupę WINNER i MIX&MATCH, który utworzył grupę iKON[46];
- SIXTEEN wytwórni JYP Entertainment, który utworzył girlsband Twice[47];
- NO. MERCY wytwórni Starship Entertainment, który utworzył boysband Monsta X[47];
- Seria Produce 101 koreańskiej stacji telewizyjnej Mnet, w wyniku której powstały girlsbandy I.O.I[48], IZ*ONE oraz boysbandy Wanna One[49], X1;
- Pentagon Maker wytwórni Cube Entertainment, który utworzył boysband Pentagon[50];
- Finding Momoland firmy Duble Kick Entertainment, podczas którego utworzono Momoland;
- Idol School koreańskiej stacji telewizyjnej Mnet, z którego wywodzi się girlsband fromis_9.
Programy muzyczne
- The Show – wtorki na SBS MTV
- Show Champion – środy na MBC M
- M Countdown – czwartki na Mnet
- Simply K-pop – piątki na Arirang TV
- Music Bank – piątki na KBS2
- Show! Music Core – soboty na MBC
- Inkigayo – niedziele na SBS
Kultura
Specyficzne wyrażenia
Artyści K-popowi często określani są jako idole lub grupy idoli[51]. Zazwyczaj każdy zespół posiada lidera, a najmłodszy członek grupy nazywany jest maknae (kor. 막내, dosł. najmłodszy)[52]. Popularnemu wykorzystaniu tego terminu przyczynił się boysband SS501, gdy rozszerzyli swoją działalność poza Koreę w 2007 roku promując w Japonii. Jego japoński zapis „マンネ” był często używany do nazwania najmłodszego członka grupy Kim Hyung-juna w celu odróżnienia go od lidera zespołu o podobnym imieniu, Kim Hyun-joong, których imiona w języku japońskim zapisywane są jednakowo[53].
| Wyrażenie | Wyjaśnienie |
|---|---|
| Daesang (kor. 대상) | Podczas ceremonii wręczania nagród muzycznych artyści mogą otrzymać bonsang za wybitne osiągnięcia muzyczne. Jeden ze zdobywców bonsangu otrzymuje daesang, „Wielką Nagrodę”[54]. |
| Bonsang (kor. 본상) | |
| „All-Kill” (AK lub CAK) | Termin nawiązuje do pozycji na liście przebojów. Certyfikowany „All-Kill” występuje, gdy piosenka znalazła się na 1. miejscu wszystkich rankingów muzycznych Instiz’s iChart[a] w Korei Południowej jednocześnie (dziennych i w czasie rzeczywistym; Melon, Genie, Bugs, Soribada, VIBE, Flo)[55][56]. |
| „Perfect All-Kill” (PAK) | Termin nawiązuje do pozycji na liście przebojów. „Perfect All-Kill” występuje, kiedy piosenka zdobyła status „All-Kill” jednocześnie z pierwszym miejscem w rankingu tygodniowym Instiz Weekly Chart[57] |
| Repackaged Album (dosł. przepakowany album) | Wydany ponownie album z nowym singlem „title track” i kilkoma innymi utworami, a także nową szatą graficzną. Zazwyczaj wydawany jest wkrótce po zakończeniu promocji pierwszego singla[58]. |
| „title track” | Utwór, który jest wydany z teledyskiem i promowany poprzez występy na żywo w telewizyjnych programach muzycznych[58]. |
| comeback (kor. 컴백) | Termin oznaczający działania promujące nowy singel lub album (poza promocją debiutancką). Często wykorzystują koncepcję, która dyktuje, jaki nastrój przekazuje piosenka i jaki styl zdefiniuje modę[52]. |
| promocja (ang. „promotion”) | Promocja w K-popie odbywa się, gdy artyści wykonują główny utwór z płyty (ang. „title track”) w różnych programach muzycznych i wywiadach. Promocja w programach telewizyjnych trwa zazwyczaj miesiąc, z „debut stage” dla debiutantów, „comeback stage” oraz „goodbye stage” – ostatnim występie w programie pod koniec promocji[58]. |
| showcase (kor. 쇼케이스) | Showcase zazwyczaj odnosi się do prezentacji nowego albumu[59], w czasie której podczas m.in. wywiadu zespół opowiada o albumie, a także wykonuje utwory z nowego wydawnictwa. Jego zaletą jest możliwość zaproszenia mediów i dziennikarzy w celu szerszego promowania zespołu[59]. |
| single album | patrz: singel w Korei Południowej. |
| show-con | Format występu, który łączy zarówno showcase, jak i koncert, jest to showcase o większej skali[60][61]. |
Fankluby
Fankluby odgrywają bardzo ważną rolę w K-popie, działają w odmienny sposób i mają inne znaczenie niż na Zachodzie[62]. Grupy K-popowe mają zwykle dedykowane fankluby o wspólnej nazwie, a czasami także przypisanym kolorem (fani Girls’ Generation to SONE, ich kolor to „pastelowy róż”; fani Super Junior to ELF, ich kolor to „szafirowy niebieski”[63]). Kolor ma duże znaczenie, ponieważ symbolizuje danego artystę i pokazuje wsparcie fanów dla tego artysty, zwłaszcza na koncertach, na których spotykają się różne fankluby[62]. Niektóre z bardziej popularnych grup mają spersonalizowane „lightsticki”, które fani używają podczas ich koncertów (np. lightstick Big Bangu jest żółty i ma kształt korony)[64].
Wielu fanów z Korei podróżuje za granicę, aby zobaczyć swoich idoli podczas tournée, a turyści z Japonii i Chin często odwiedzają Koreę, aby zobaczyć artystów podczas koncertów[65]. W 2012 roku ponad 7000 fanów z Japonii przyleciało do Seulu na koncert JYJ[66], a podczas koncertu tej grupy w Barcelonie w 2011 roku fani z różnych zakątków świata obozowali w nocy, aby uzyskać wejściówkę. Badanie przeprowadzone w 2011 roku przez Korean Culture and Information Service poinformowało, że do fanklubów Hallyu należało ponad 3 miliony aktywnych członków[67].
Fankluby czasami uczestniczą w imprezach charytatywnych, jako forma wsparcia swoich idoli, kupując worki z ryżem (kor. 쌀 기부 Ssal gibu, pl. „darowizna ryżu”). Popularne wśród fanów jest też wysyłanie ryżu z dołączoną wiadomością na koncerty lub wywiady prasowe artysty. Worki są następnie przekazywane potrzebującym[68]. Według „Time”, na jednym z koncertów Big Bangu otrzymano 12,7 ton ryżu pochodzącego z 50 fanklubów z całego świata. W Korei istnieją firmy zajmujące się wysyłką ryżu od rolników do miejsc eventów[65].
Unikalną cechą fandomu K-popowego jest „fan chant”. Kiedy zespół wydaje nową piosenkę, skandowanie, zwykle składające się z imion członków grupy, jest wykonywane przez publiczność na koncercie podczas nieśpiewanych części piosenki[58].