Malala Yousafzai
Malala Yousafzai (Pashto: ملاله یوسفزۍ [məlaːlə jusəf zəj];[2]lindi më 12 korrik 1997)[2] është një aktiviste pakistaneze për arsimimin e femrave dhe laureate për Çmimin Nobel për Paqe.[3] Ajo është e njohur kryesisht për mbrojtjen e të drejtave të njeriut për arsimim e grave në vendlindjen e saj Swat, në provincën Khyber Pakhtunkhwa në veriperëndim të Pakistanit, ku talibanët lokal kishin ndaluar vajzat të ndjekin shkollën. Mbrojtja e Yousafzai është rritur në një lëvizje ndërkombëtare tashme. Familja e saj drejton një zinxhir shkollash në rajon. Në fillim të vitit 2009, kur ajo ishte 11-12 vjeçare, Yousafzai shkroi një blog nën një pseudonim për BBC Urdu duke shkruar me detaje jetën e saj nën pushtimin taleban, përpjekjet e tyre për të marrë kontrollin e luginës dhe pikëpamjet e saj në promovimin e arsimit për vajza në Luginën Swat. Verën e ardhshme, gazetari Adam B. Ellick bëri një dokumentar[4] në New York Times për jetën e saj dhe se si ushtria pakistaneze ndërhyri në rajon.
Malala Yousafzai | |
---|---|
U lind në | 12 korrik 1997 (24 vjet) Mingora, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan |
Arsimi | Edgbaston High School |
Shkollimi | Universiteti i Oksfordit |
Profesioni | Aktiviste për edukimin e femrave, ish-blogere për BBC Urdu |
Punonjës | Malala Fund |
Prind/ër | Ziauddin Yousafzai Toor Pekai Yousafzai[1] |
Nderimet | Çmimi Nobel për Paqe (2014) |
Faqja në rrjet | www |
Më 9 tetor 2012, ndërsa ishte në një autobus në distriktin Swat, pasi kishin marrë një provim, Yousafzai dhe dy vajza të tjera u qëlluan nga një sulmues i Tehrik-i Taliban Pakistan në një tentativë për vrasje në shenjë hakmarrjeje për aktivizmin e saj; personi i armatosur u largua nga vendi i ngjarjes. Yousafzai u godit në kokë me një plumb dhe mbeti pa ndjenja dhe në gjendje kritike në Institutin e Kardiologjisë Rawalpindi, por gjendja e saj më vonë u përmirësua mjaftueshëm që ajo të transferohej në Spitalin Mbretëresha Elizabeth në Birmingham, MB.[5] Përpjekja për jetën e saj shkaktoi një mbështetje ndërkombëtare për të. Deutsche Welle raportoi në janar 2013 se ajo mund të jetë bërë "adoleshentja më e famshme në botë".[6] Javë pas tentativës për vrasje, një grup prej 50 klerikësh myslimanë në Pakistan lëshuan një fetva kundër atyre që u përpoqën ta vrisnin.[7] Tehrik-i-Taliban Pakistan u denoncua ndërkombëtarisht nga qeveritë, organizatat e të drejtave të njeriut dhe grupet feministe. Zyrtarët e Tehrik-i-Taliban Pakistanit iu përgjigjën dënimit duke denoncuar më tej Yousafzai, duke treguar planet për një tentativë të dytë të mundshme për vrasje, të cilën ata mendonin se ishte e justifikuar si një detyrim fetar. Deklaratat e tyre rezultuan në dënime të mëtejshme ndërkombëtare.[8]
Pas shërimit të saj, Yousafzai u bë një aktiviste e shquar për të drejtën për arsim. Me bazë në Birmingham, ajo bashkë-themeloi Malala Fund, një organizatë jofitimprurëse me Shiza Shahid, dhe në 2013, ajo ishte bashkëautore I Am Malala, libri më i shitur ndërkombëtar.[9] Në vitin 2012, ajo mori Çmimin e parë Kombëtar të Paqes për Rininë e Pakistanit dhe Çmimin Saharov më 2013. Në vitin 2014, ajo ishte bashkëpërfituese e Çmimit Nobel për Paqen 2014, me Kailash Satyarthi nga India. Në moshën 17-vjeçare në atë kohë, ajo ishte fituesja më e re e Çmimit Nobel.[10][11]
Yousafzai përfundoi arsimin e saj të mesëm në Edgbaston High School nga viti 2013 deri më 2017. Nga atje ajo fitoi një vend në Universitetin e Oksfordit dhe ndërmori tre vjet studime për një diplomë Bachelor të Arteve në Filozofi, Politikë dhe Ekonomi (PPE), si universitare në Lady Margaret Hall, një kolegj i universitetit. Ajo u diplomua në vitin 2020.