తెలంగాణ రాష్ట్ర బడ్జెట్ (2023-2024)

2023-24 ఆర్థిక సంవత్సరానికి బడ్జెట్ కు సంబంధించిన ప్రతిపాదనలను 2023 జనవరి 13 వరకు ఆన్‌లైన్‌లో పంపాలని అన్నిశాఖల అధికారులకు ఆర్థికశాఖ సూచనలు అందించింది. గతేడాది ఆదాయాలు, వ్యయాలు, అంచనాలను అధికారులు సమగ్ర వివరాలతో ఆర్థిక శాఖకు అందజేయాలని పేర్కొంటూ ఉత్తర్వులు జారీ చేసింది. 2023-24 ఆర్థిక సంవత్సరానికి ఆయా శాఖలకు సంబంధించిన ప్రతిపాదనలతోపాటు 2022-23 సవరించిన ప్రతిపాదనలను సమర్పించాలని, డిసెంబరు వరకు చేయాల్సిన చెల్లింపుల వివరాలను ఇవ్వాలని కూడా పేర్కొంది.^[5][6]

2023 జనవరి 21న బడ్జెట్‌ని ఆమోదం కోసం గవర్నర్ తమిళిసై సౌందరరాజన్ కు పంపించగా, తన ప్రసంగం ఉంటుందా లేదా అని గవర్నర్ ప్రశ్నించగా దానిపై ప్రభుత్వం సమాధానం ఇవ్వకపోవడంతో గవర్నర్ బడ్జెట్‌ని ఆమోదించలేదు. తెలంగాణ హైకోర్టులో జనవరి 30న జరిగిన చర్చలో గవర్నర్ ప్రసంగం ఉంటుందని ప్రభుత్వం చెప్పడంతో బడ్జెట్‌కి గవర్నర్ ఆమోదం తెలిపింది.

జనవరి 30న రాజ్ భవన్ లో గవర్నర్ తమిళి సైని తెలంగాణ రాష్ట్ర రోడ్లు భవనాలు, శాసనసభ వ్యవహారాలు, గృహనిర్మాణ శాఖామంత్రి వేముల ప్రశాంత్‌రెడ్డి, ఇతర అధికారులు కలిసి బడ్జెట్ ప్రతిపాదనకు అనుమతి ఇవ్వాలని ప్రభుత్వం తరఫున గవర్నర్ ను కోరడంతోపాటు బడ్జెట్‌ సమావేశాల్లో ప్రసంగించేందుకు రావాల్సిందిగా గవర్నర్‌‌ తమిళి సైను ఆహ్వానించి, బడ్జెట్ సమావేశాలకు సంబంధించిన స్పీచ్ కాపీని గవర్నర్ కు అందించాడు. ఫిబ్రవరి 3 నుంచి బడ్జెట్‌ సమావేశాలు ప్రారంభం కాగా... రాష్ట్ర శాసనసభ, శాసనమండలి ఉభయసభల సంయుక్త సమావేశాన్ని ఉద్దేశించి 3వ తేదీ మధ్యాహ్నం గవర్నర్‌ తమిళిసై ప్రసంగించింది. ఫిబ్రవరి 6న రాష్ట్ర ప్రభుత్వం బడ్జెట్‌ ప్రవేశపెట్టింది.^[7]

ఉభయసభలు ఫిబ్రవరి 3వ తేదీన మధ్యాహ్నం 12.10 గంటలకు అసెంబ్లీహాల్‌లో సమావేశం కానున్నట్టు గవర్నర్‌ తమిళిసై జనవరి 31న నోటిఫికేషన్‌ (గ‌త స‌మావేశాల కొన‌సాగింపుగానే) విడుదల చేసింది.^[8] గవర్నర్‌ ప్రసంగం అనంతరం బీఏసీ సమావేశం నిర్వహించి అసెంబ్లీ, శాసనమండలి సమావేశాలు ఎన్ని రోజులు నిర్వహించాలి? గవర్నర్‌ ప్రసంగం, బడ్జెట్‌, పద్దులపై చర్చ ఏ రోజున చేపట్టాలనే అంశాలపై బీఏసీలో నిర్ణయించారు.^[9]

ఫిబ్రవరి 3న ఉభయ సభల్లో ప్రసంగించడం కోసం దాదాపు రెండేళ్ళ తరువాత శాసనసభకు వచ్చిన గవర్నర్‌ శ్రీమతి తమిళిసై సౌందర రాజన్‌కి ముఖ్యమంత్రి కేసీఆర్, శాసనసభాపతి పోచారం శ్రీనివాస్ రెడ్డి, శాసనమండలి ఛైర్మన్ గుత్తా సుఖేందర్ రెడ్డి స్వాగతం పలికారు. గవర్నర్‌ అసెంబ్లీ సమావేశాలను ప్రారంభించి, ఉభయ సభలను ఉద్దేశించి ప్రసంగించింది. గవర్నర్ సూచనల మేరకు ప్రభుత్వం 20 పేజీల ప్రసంగ పాఠాన్ని రూపొందించి ఇవ్వగా దాదాపు 40 నిమిషాలపాటు రాష్ట్రప్రభుత్వంపై ఆద్యంతం ప్రశంసలు, కితాబులతో ప్రసంగం సాగింది. తెలంగాణ రాష్ట అభివృద్ధి దేశానికే ఆదర్శంగా నిలుస్తున్నదని, అన్ని రంగాల్లోనూ అనూహ్య వృద్ధి సాధిస్తున్నదని, అన్ని వర్గాల ప్రజలపై సంక్షేమ వరాలు కురుస్తున్నాయని తన ప్రసంగంలో పేర్కొన్నది. 'పుట్టుక నీది చావు నీది.. బతుకంతా దేశానిది' అంటూ కాళోజీ కవితతో గవర్నర్ ప్రసంగాన్ని ప్రారంభించి, 'కరువంటూ కాటకమంటూ కనిపించని కాలాలెపుడో.. పసిపాపల నిదుర కనులలో ముసిరిన భవితవ్యం ఎంతో' అంటూ కవి దాశరథి గేయంలోని చరణాన్ని చదువుతూ జై తెలంగాణ అని ప్రసంగాన్ని ముగించింది. తర్వాత సీఎం కేసీఆర్ స్వయంగా ఆమెను సాగనంపారు.^[10]

బీఏసీ సమావేశం

శాసనసభలో బీఏసీ సమావేశం జరిగింది. ఫిబ్రవరి 6వ తేదీన బడ్జెట్ ప్రవేశపెట్టడం, 8వ తేదీన బడ్జెట్ పై సాధారణ చర్చ - దానికి ప్రభుత్వ సమాధానం, 9 నుండి 11 తేదీ వరకు బడ్జెట్ పద్దులపై చర్చ, 12న ద్రవ్యవినిమయ బిల్లుపై చర్చ జరుపాలని బీఏసీ సమావేశంలో నిర్ణయం జరిగింది.^[11]

ప్యానల్‌ చైర్మన్లు

బడ్జెట్‌ సమావేశాల్లో ప్యానల్‌ చైర్మన్లుగా రెడ్యానాయక్‌, మోజంఖాన్‌, హన్మంతు షిండే, మంచిరెడ్డి కిషన్‌రెడ్డి నియమించబడ్డారు.

2023-2024 ఆర్థిక సంవత్సరానికి ఆదాయ వ్యయాల వివరాలు:^[12]

కేటాయింపుల వివరాలు:^[13]

2023 ఫిబ్రవరి 5న ఉదయం 10.30 గంటలకు ప్రగతి భవన్‌లో ముఖ్యమంత్రి కే చంద్రశేఖర్‌రావు అధ్యక్షతన తెలంగాణ రాష్ట్ర మంత్రివర్గం సమావేశమై శాఖలవారీగా బడ్జెట్‌ ప్రతిపాదనలపై సుదీర్ఘంగా చర్చించిన అనంతరం ఏకగ్రీంగా ఆమోదించింది.^[14]

9వ తేదీన పద్దులపై చర్చ ప్రారంభంకాగా,

మొదటి రోజు సంక్షేమ శాఖలు – సాంఘిక సంక్షేమం, మైనార్టీ, గిరిజన, మహిళా, శిశు, బీసీ సంక్షేమ శాఖలు, పౌరసరఫరాలు, రెవెన్యూ, రిజిస్ట్రేషన్‌, ఆర్‌అండ్‌బీ, ఎైక్సెజ్‌, అసెంబ్లీ, క్రీడలు, యువజన సర్వీసులు, పర్యాటకం, సాంస్కృతిక శాఖలపై చర్చించగా, మంత్రులు సమాధానాలు ఇచ్చారు.

10న వాణిజ్య పన్నులు, పశుసంవర్ధక, ఫిషరీస్‌, హోంశాఖ, విద్యాశాఖ, వ్యవసాయం, సహకారం, వైద్య ఆరోగ్య శాఖ, నీటిపారుదల శాఖ తదితర శాఖల పద్దులపై చర్చించి సభ ఆమోదం తెలిపింది.

11న పరిశ్రమలు, ఐటీ, సమాచార పౌరసంబంధాల శాఖ, మున్సిపల్‌, పట్టణాభివృద్ధి, కార్మిక ఉపాధి కల్పన శాఖ, అటవీ, సైన్స్‌ అండ్‌ టెక్నాలజీ, పంచాయతీరాజ్‌, గ్రామీణాభివృద్ధి, రవాణా, విద్యుత్తు, దేవాదాయ శాఖల పద్దులపై చర్చించారు.

12న ద్రవ్యవినిమయ బిల్లుపై చర్చించి, ఆమోదించారు.

2023 ఫిబ్రవరి 12న తెలంగాణ శాసనసభ సమావేశాలు ముగిశాయి. రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖర్ రావు ప్రసంగం అనంతరం సభను స్పీకర్‌ పోచారం శ్రీనివాస్‌రెడ్డి నిరవధికంగా వాయిదా వేశాడు. సమావేశాలు చివరి రోజు ఆర్థికమంత్రి టి. హరీశ్‌రావు ద్రవ్య వినియమ బిల్లును ప్రవేశపెట్టగా, ఆ బిల్లుకు శాసనసభ, శాసనమండలి ఆమోదం తెలిపాయి.^[15] అనంతరం ముఖ్యమంత్రి కేసీఆర్‌ సమాధానం ఇచ్చాడు. అనంతరం శాసనసభను నిరవధికంగా వాయిదా వేస్తున్నట్లు స్పీకర్‌ ప్రకటించాడు.^[16]

ప్రజాసమస్యల పరిష్కారం విషయంలో జరిగిన సమావేశాలలో ప్రజల అభివృద్ధి, సంక్షేమమే ధ్యేయంగా ప్రభుత్వం అమలు చేస్తున్న పథకాలు, చేపట్టిన కార్యక్రమాలు, సాధించిన విజయాల నేపథ్యాన్ని ముఖ్యమంత్రి, అన్ని శాఖల మంత్రులు సభకు వివరించడంతోపాటు సభ్యులు లేవనెత్తిన అనేక అంశాలపై 30 గంటల 43 నిమిషాలపాటు నివృత్తి చేశారు. ఉదయం 10 గంటలకు ప్రారంభమైన సమావేశాలు అర్ధరాత్రి దాకా కొనసాగాయి.^[17]

• తెలంగాణ ఆర్థిక శాఖ పోర్టల్ లో బడ్జెట్ వివరాలు