ชาวคาซัค
ชาวคาซัค หรือ ชาวคาซัก (คาซัค: қазақтар / qazaqtar) เป็นกลุ่มชนเติร์กที่อาศัยอยู่ในเอเชียกลางถึงยุโรปตะวันออก ส่วนใหญ่อยู่ในประเทศคาซัคสถาน แต่ก็มีส่วนหนึ่งอยู่ทางเหนือของอุซเบกิสถาน ภูมิภาคชายแดนของประเทศรัสเซีย และในภาคตะวันตกเฉียงเหนือของจีน (โดยเฉพาะจังหวัดปกครองตนเองชนชาติคาซัค อีหลี) และมองโกเลียตะวันตก (จังหวัดบายัน-เอิลกี) ชาวถือกำเนิดจากการรวมตัวของชาวเติร์กสมัยกลางกับชนเผ่ามองโกล[26][27][28][29]
қазақтар qazaqtar قازاقتار | |
|---|---|
 ชาวคาซัคในชุดพื้นเมือง | |
| ประชากรทั้งหมด | |
| ป. 16 ล้านคน | |
| ภูมิภาคที่มีประชากรอย่างมีนัยสำคัญ | |
 คาซัคสถาน | 13,012,645[1] |
 จีน | 1,562,518[2] |
 อุซเบกิสถาน | 803,400[3] |
 รัสเซีย | 647,732[4] |
 มองโกเลีย | 102,526[5] |
 คีร์กีซสถาน | 33,200[6] |
 สหรัฐ | 24,636[7] |
 ตุรกี | 10,000[8] |
 แคนาดา | 9,600[9] |
 อิหร่าน | 3,000–15,000[10][11] |
 เช็กเกีย | 5,639[12] |
 ยูเครน | 5,526[13] |
 สหราชอาณาจักร | 5,432[14] |
 สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ | 5,000[15] |
 อิตาลี | 1,924[16] |
 ออสเตรเลีย | 2,310[17] |
 ออสเตรีย | 1,685[18] |
 เบลารุส | 1,355[19] |
 เยอรมนี | 1,000[20] |
 โปรตุเกส | 633[21] |
 อัฟกานิสถาน | 200[22] |
 ฟิลิปปินส์ | 178–215[23] |
| ภาษา | |
| คาซัค, รัสเซีย[24] | |
| ศาสนา | |
| ส่วนใหญ่อิสลามนิกายซุนนี[25] | |
| กลุ่มชาติพันธุ์ที่เกี่ยวข้อง | |
| คีร์กีซ, Nogai และชาวการากัลปัก | |
ความเป็นอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์คาซัคกำเนิดขึ้นในยุคกลาง และชัดเจนมากขึ้นในสมัยรัฐข่านคาซัคระหว่าง ค.ศ. 1456 - 1465 (หลังการล่มสลายของโกลเดนฮอร์ด) ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่บางเผ่าชนที่อยู่ใต้การปกครองของสุลต่านซานิเบกและเกเรย์ แยกตัวออกจากจักรวรรดิข่านแห่งอบูล-ไคร์ ข่าน
ศัพท์ คาซัค ใช้เรียกผู้ที่มีชาติพันธุ์คาซัค ส่วนศัพท์ คาซัคสตานี ส่วนใหญ่ใช้เรียกผู้อยู่อาศัยหรือพลเมืองคาซัคสถานทุกคน โดยไม่คำนึงถึงกลุ่มชาติพันธุ์[30][31]
ศัพทมูลวิทยา
ชาวคาซัคอาจเริ่มใช้ชื่อชาติพันธุ์ตนเองตั้งแต่ช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 15[32] หลายทฤษฎีได้อธิบายที่มาของคำว่า "คาซัค" บางทฤษฎีมีสมมุติฐานว่าคำนี้มาจากรูปกริยาภาษาเตอร์กิกว่า qaz ("ร่อนเร่, พเนจร, นักรบ, เสรี, อิสระ") หรือมาจากศัพท์เตอร์กิกดั้งเดิมว่า *khasaq (เกวียนใช้โดยชาวคาซัคเพื่อขนย้ายเยิร์ตและข้าวของของตน)[33][34]
อีกทฤษฎีหนึ่งเสนอว่าชื่อของกลุ่มชนนี้ (Kazakh, เดิมเขียน Qazaq) มาจากศัพท์ภาษาเตอร์กิกโบราณว่า qazğaq ซึ่งมีการใช้เป็นครั้งแรกบนอนุสาวรีย์ของชาวเติร์กในคริสต์ศตวรรษที่ 8 ของอูยุก-ทูรัน[35] ส่วนทฤษฎีโดย วาซิลี รัดลอฟ นักภาษาศาสตร์ด้านกลุ่มชนเติร์ก และเวเนียมิน ยูดิน นักบูรพาวิทยา เสนอว่า คำว่า qazğaq ซึ่งเป็นคำนาม มีรากเดียวกับคำว่า qazğan ("รับ", "ได้") ดังนั้น คำว่า qazğaq มีนิยามว่า บุคคลแบบหนึ่งที่หาผลประโยชน์และกำไร[36]
ประวัติ
คำว่า "คาซัค" มีการใช้แบบทั่วไปในเอเชียกลางสมัยยุคกลาง โดยทั่วไปใช้เพื่อกล่าวถึงบุคคลหรือกลุ่มบุคคลที่ได้รับอิสรภาพจากผู้มีอำนาจหรือผู้ปกครอง ตีมูร์ ผู้พิชิตชาวเติร์ก-มองโกล ก็เคยกล่าวว่า การที่เขาตอนยังเป็นหนุ่มไม่ได้อยู่ภายใต้อำนาจโดยตรงของใคร คือ Qazaqliq ("ความเป็นกาซักหรือคาซัค")[37] ในช่วงการพิชิตดินแดนเอเชียกลางโดยชนร่อนเร่ชาวอุซเบก จักรพรรดิอบูล-ไคร์คาน ผู้ครองจักรวรรดิข่านอุซเบก ได้มีความขัดแย้งกับ กิเรย์และจานิเบก ข่าน ผู้เป็นเสนาของจักรพรรดิเจงกีส ข่านและผู้สืบเชื้อสายของอุรุส ข่าน
ความขัดแย้งนี้อาจเกิดขึ้นจากความพ่ายแพ้แบบย่อยยับของจักรพรรดิอบูล-ไคร์คานโดยพวกกัลมัก[38] ทำให้กิเรย์ จานิเบกและชนเร่รอนกลุ่มใหญ่อพยพไปบริเวณเจติซู/เซมิเรชเย ซึ่งติดกับชายแดนโมกูลิสถาน และไปสร้างทุ่งหญ้าเป็นที่อาศัยและเลี้ยงสัตว์ โดยอาศัยบารมีของจักรพรรดิเอเซน บูกา ผู้เป็นจักรพรรดิที่นั่นและผู้สืบเชื้อสายของเจงกีส ข่าน โดยพระองค์มีความประสงค์ให้ทุ่งหญ้าของผู้ย้ายถิ่นมาใหม่นี้ เป็นพื้นที่กันชนเพื่อป้องกันการขยายตัวของชาวโอยรัต[39] ไม่มีคำอธิบายอย่างชัดเจนว่าเหตุใดชาวคาซัครุ่นหลังจึงใช้คำว่า "คาซัค" เป็นชื่อชาติพันธุ์ตนเองอย่างถาวร แต่ข้อมูลดังกล่าวเป็นแหล่งอ้างอิงเดียวที่ตรวจสอบได้ในประวัติศาสตร์ ในเอกสารต่าง ๆ กลุ่มชนที่ปกครองโดยกิเรย์และจานิเบก มักถูกเรียกว่า กาซัก (Qazak) และกาซัก-อุซเบก (Uzbek-Qazak) (หมายถึงชาวอุซเบกที่ไม่ได้ปกครองโดยจักรพรรดิข่านอุซเบก) เดิมทีชาวรัสเซียเรียกชาวคาซัคว่า "กีร์กีซ" (Kirgiz) และภายหลังเรียกว่า "กีร์กีซ-ไกซัก" (Kirghiz-Kaisak) เพื่อไม่ให้สับสนกับชาวคีร์กีซ
สัญนิยมของรัสเซียในศตวรรษที่ 17 แนะนำว่า เพื่อไม่ให้สับสนระหว่างชาวกาซักแห่งทุ่งหญ้ากว้างใหญ่กับคอสแซคของกองทัพจักรวรรดิรัสเซีย พยัญชนะท้ายคำของคำว่า Qazak ควรใช้เป็น "kh" แทน "q" หรือ "k" การสะกดแบบนี้ได้เป็นการสะกดอย่างทางการในสหภาพโซเวียตใน ค.ศ. 1936[40]
- Kazakh (คาซัค / กาซัก) – Казах
- Cossack (คอสแซค) – Казак
คำว่า "คอสแซค" ในภาษายูเครนอาจมีจากรากศัพท์เดียวกับคำว่า "กิปชัก" (Kypchak) ซึ่งแปลว่า "ผู้ร่อนเร่" หรือ "ผู้ปล้นคนเดินทาง"[41][42]
ประวัติศาสตร์มุขปาฐะ
เช่นเดียวกันกับผู้ที่มีวีถีชีวิตแบบชนร่อนเร่ ชาวคาซัคคงไว้ซึ่งประวัติศาสตร์มุขปาฐะแบบมหากาพย์ที่สืบมาหลายศตวรรษ โดยทั่วไปจะถ่ายทอดในรูปแบบของเพลง (kyi) และบทกวี (zhyr) ซึ่งมักจะบอกเล่าเรื่องราวของวีรบุรุษของชาติคาซัคสถาน[43]
ประเพณีมุขปาฐะคาซัคถูกนำมาใช้เพื่อจุดประสงค์ในการโฆษณาชวนเชื่อมานานแล้ว Abai Qunanbaiuly นักกวีชาวคาซัคผู้มีอิทธิพลอย่างมาก มองสิ่งนี้เป็นวิธีที่เหมาะสำหรับการถ่ายทอดแนวคิดสนับสนุนการทำให้เป็นตะวันตกแก่เพื่อนร่วมงานของเขา ประเพณีมุขปาฐะคาซัคยังทับซ้อนกับความเป็นชาตินิยมทางชาติพันธุ์ และไเหมาะสมสำหรับวัตถุประสงค์ทางการศึกษาของการให้เอกราชนับตั้งแต่การล่มสลายของสหภาพโซเวียต[43][44][45]
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
