ภาษาไทยถิ่นเหนือ

ภาษาถิ่นพายัพมีชื่อเรียกหลายชื่อ โดยภาษาจากตระกูลภาษาไทต่าง ๆ มีชื่อเรียกซึ่งคล้ายคลึงหรือไม่เหมือนกัน

• ในภาษาถิ่นพายัพเอง มักเรียกว่า "กำเมือง" (อักษรธรรมล้านนา: ᨣᩤᩴᨾᩮᩬᩥᨦ, คำเมืองอักษรไทย: กำเมือง) ภาษาไทยมาตรฐานออกเสียงว่า "คำเมือง" อันแปลว่า "ภาษาของเมือง" หรืออีกชื่อหนึ่งว่า "ภาษาล้านนา" ส่วนในอดีตเรียกว่า "คำไท" ออกเสียงว่า "กำไต"^[7] "เทย์ยภาษา" เป็นคำภาษาบาลีใช้เรียกภาษาไทยถิ่นเหนือ ซึ่งมีความหมายว่า "ไทยภาษา" หรือ "ภาษาไทย"^[7] ส่วนชาวยวนในจังหวัดราชบุรี เรียกภาษาของตนว่า "ภาษาไทยวน”^[8]
• ภาษาไทยมาตรฐาน เรียกว่า "ภาษาถิ่นพายัพ", "ภาษาไทยถิ่นเหนือ" หรือเรียกสั้น ๆ ว่า "ภาษาเหนือ" หรือ "ภาษายวน" ในอดีตเรียก "ลาวเฉียง" หรือ "คำเฉียง"^[9]
• ภาษาลาว เรียกว่า "ภาษายวน" (ลาว: ພາສາຍວນ, รูปปริวรรต: พาสายวน) หรือ "ภาษาโยน" (ลาว: ພາສາໂຍນ, รูปปริวรรต: พาสาโยน)
• ภาษาไทลื้อ เรียกว่า "ก้ำโย่น" (ไทลื้อ: ᦅᧄᦷᦍᧃ, รูปปริวรรต: คำโยน)
• ภาษาไทใหญ่ เรียกว่า "กว๊ามโย้น" (ไทใหญ่: ၵႂၢမ်းယူၼ်း, รูปปริวรรต: กวามโยน)

นอกจากภาษากลุ่มไทดังกล่าวแล้ว ภาษาอังกฤษ เรียกภาษาถิ่นพายัพว่า "Northern Thai" หรือ “Kam Mueang”

สุวิไล เปรมศรีรัตน์ และคณะ ได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับงานวิจัยผู้ใช้ภาษาไทยถิ่นเหนือไว้ว่า ภาคเหนือตอนบนประกอบด้วย 8 จังหวัด ได้แก่ เชียงใหม่, เชียงราย, แม่ฮ่องสอน, ลำพูน, ลำปาง, พะเยา, แพร่ และน่าน ประชากรส่วนใหญ่ใช้ภาษาเหนือเป็นภาษากลาง และภาคเหนือตอนล่างประชากรส่วนใหญ่พูดภาษาไทยกลาง แต่มีเขตที่พูดภาษาไทยถิ่นเหนือด้วยหลายตำบล เช่น ตาก, สุโขทัย, กำแพงเพชร, อุตรดิตถ์, พิจิตร และพิษณุโลก^[10]

สมทรง บุรุษพัฒน์ ได้ระบุว่าภาษาไทยถิ่นเหนือเป็นภาษาที่พูดกันทางตอนเหนือของไทย ได้แก่ เชียงใหม่, เชียงราย, แม่ฮ่องสอน, ลำพูน, ลำปาง, พะเยา, แพร่, น่าน, ตาก, สุโขทัย, อุตรดิตถ์ และบางอำเภอของจังหวัดสระบุรี^[11]

กาญจนา เงารังษีและคณะ ได้สรุปผลการศึกษาภาษาถิ่นเหนือที่ใช้บริเวณภาคเหนือตอนล่าง โดยระบุว่า ภาษาเหนือเป็นภาษาถิ่นที่ใช้ในพื้นที่ 9 จังหวัด คือ กำแพงเพชร, ตาก, นครสวรรค์, พิจิตร, พิษณุโลก, เพชรบูรณ์, สุโขทัย, อุตรดิตถ์ และอุทัยธานี^[12]

ระบบเสียงพยัญชนะ

พยัญชนะต้น

พยัญชนะต้นควบกล้ำ

ไม่ปรากฏคำควบกล้ำเสียง ร ล มีคำควบกล้ำเฉพาะเสียง ว เท่านั้นอนึ่งเสียงรัวลิ้น "ร" และเสียงไม่รัวลิ้น "ล" ถือว่าไม่ต่างกัน ซึ่งบางครั้งเสียง "ล" จะกลายเป็นเสียง "ร" ก็ไม่ถือว่าต่างกันแต่อย่างใด

คำควบกล้ำในภาษาไทยถิ่นเหนือนั้น มี 12 เสียงได้แก่^[13]

พยัญชนะสะกด

ระบบเสียงสระ

สระเดี่ยว

อะ อา อิ อี อึ อือ อุ อู เอะ เอ แอะ แอ โอะ โอ เอาะ ออ เออะ เออ

ᩋᩡ ᩋᩣ ᩋᩥ ᩋᩦ ᩋᩧ ᩋᩨ ᩋᩩ ᩋᩪ ᩋᩮᩡ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋᩮᩢ) ᩋᩮ ᩋᩯᩡ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋᩯᩢ) ᩋᩯ ᩋᩰᩡ (เมื่อตัวสะกด: ᩋᩫ) ᩋᩰ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋᩰᩫ) ᩋᩰᩬᩡ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋᩬᩢ) ᩋᩬᩴ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋᩬ) ᩋᩮᩬᩥᩡ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋᩮᩥᩢ/ᩋᩮᩥ) ᩋᩮᩬᩥ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋᩮᩥ)

สระประสม

อัวะ อัว เอียะ เอีย เอือะ เอือ อำ ไอ ใอ เอา

ᩋ᩠ᩅᩫᩡ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋ᩠ᩅᩢ) ᩋ᩠ᩅᩫ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋ᩠ᩅ) ᩋᩮ᩠ᨿᩡ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋ᩠ᨿᩢ) ᩋᩮ᩠ᨿ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋ᩠ᨿ) ᩋᩮᩬᩥᩋᩡ/ᩋᩮᩬᩨᩋᩡ ᩋᩮᩬᩥᩋ/ᩋᩮᩬᩨᩋ (เมื่อมีตัวสะกด: ᩋᩮᩬᩥ/ᩋᩮᩬᩨ) ᩋᩣᩴ ᩋᩱ ᩋᩲ ᩋᩮᩢᩣ

เสียงสระเอือะ, เอือ จะไม่พบในบางท้องถิ่น คือในถิ่นล้านนาตะวันออก ได้แก่ จังหวัดแพร่, อุตรดิตถ์, น่าน, พะเยา และลำปาง โดยจะออกเสียงเป็นสระเอียะ, เอีย เช่น คำเมือง เป็น กำเมียง (มีเสียงเอือะ และเอือเพียงแต่คนต่างถิ่นฟังไม่ออกเอง เนื่องจากเสียงที่ออกมาจะเป็นเสียงนาสิกใกล้เคียงกับเอียะ เอีย)

นอกจากนี้ยังมีสำเนียงแบบเมืองยองซึ่งพูดกันมากในจังหวัดลำพูน โดยจะไม่มีสระประสม สระอัว กลายเป็น โอ สระเอีย กลายเป็น เอ และสระเอือ กลายเป็น เออ เช่น เมือง เป็น เมิง, เกลือ เป็น เก๋อ, สวย เป็น โสย, หมี่เกี๊ยว เป็น หมี่เก๊ว เป็นต้น

ระบบเสียงวรรณยุกต์

ในตำราสอนภาษาล้านนาฉบับมิชชันนารีฉบับ พ.ศ. 2447 ภาษาล้านนาสามารถผันเสียงวรรณยุกต์ได้ถึง 8 เสียง^[14]

วรรณยุกต์ (วัณณยุกต์ (ᩅᩢᨱ᩠ᨱᨿᩩᨠ᩠ᨲ᩺)) ทั้งหกของคำเมืองในพยางค์ '/law/' คือ เหลา เหล่า เหล้า เลา เล่า เล้า ตามลำดับ:

เสียงวรรณยุกต์ในพยางค์เป็น

เสียงวรรณยุกต์สำเนียงเชียงใหม่มี 6 เสียง คือ เสียงจัตวา, เสียงเอก, เสียงตรีปลายโท, เสียงสามัญ, เสียงโท, และเสียงตรี^[15]

เสียงวรรณยุกต์ในพยางค์ตาย

เสียงวรรณยุกต์บางที่มีถึง 9 เสียง ได้แก่

• เสียงสามัญ
• เสียงเอกต่ำ หรือเสียงเอกขุ่น
• เสียงเอกสูง หรือเสียงเอกใส
• เสียงโทต่ำ หรือเสียงโทขุ่น
• เสียงโทพิเศษ
• เสียงโทสูง หรือเสียงโทใส
• เสียงตรีต่ำ หรือเสียงตรีขุ่น
• เสียงตรีสูง หรือเสียงตรีใส
• เสียงจัตวา

การพูดคำเมืองที่เป็นประโยคแบบดังเดิมนั้นหายากแล้ว เนื่องจากมีการรับอิทธิพลภาษาไทยกลาง ทั้งในสำเนียง, คำศัพท์ และอักษรไทย แต่บางจังหวัดก็มีพื้นที่มีการรักษาหรือคงเดิมสำเนียงเดิมใว้ ซึ่งแตกต่างจากสำเนียงเชียงใหม่โดยสิ้นเชิง และมีการสื่อสารในชีวิตประจำวันโดยการเขียนจะใช้อักษรไทย ส่วนนี้จะเป็นส่วนรวบรวม ประโยค คำเมือง ดั้งเดิม

การพูดคำเมืองผสมกับภาษาไทยนั้น คำเมืองจะเรียกว่า ปะแล้ด (ไทยปะแล้ดเมือง) ซึ่งโดยมากแล้วมักจะพบใน คนที่พูดคำเมืองมานาน แล้วพยายามจะพูดไทย หรือ คนพูดภาษาไทยพยายามจะพูดคำเมือง เผลอพูดคำทั้ง 2 ภาษามาประสมกัน อนึ่งการพูดคำเมืองมีการแยกระดับของความสุภาพอยู่หลายระดับ ผู้พูดต้องเข้าใจในบริบทการพูดว่าในสถานการณ์นั้น ๆ ต้องพูดระดับภาษาอย่างไรให้เหมาะสมและมีความสุภาพ เพราะมีระบบการนับถือผู้ใหญ่ คนสูงวัยกว่า เช่น

• ลำ (อร่อย)
• ลำแต๊ ๆ (สุภาพที่สุด)
• ลำขนาด (สุภาพรองลงมา)
• ลำแมะฮาก (เริ่มไม่สุภาพ ใช้ในหมู่คนที่สนิทกัน)
• ลำใบ้ลำง่าว (เริ่มไม่สุภาพ ใช้ในหมู่คนที่สนิทกัน)
• ลำง่าวลำเซอะ (เริ่มไม่สุภาพ ใช้ในหมู่คนที่สนิทกันมาก ๆและใช้ในบางพื้นที่) เป็นต้น

ภาษาไทยถิ่นเหนือนอกเขตภาคเหนือ

ช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ปี พ.ศ. 2347 ได้มีการเทครัวชาวยวนลงมาในเขตภาคกลาง เช่น อาทิ จังหวัดสระบุรี (โดยเฉพาะอำเภอเสาไห้)^[17][18], จังหวัดราชบุรี (มีมากที่อำเภอเมือง, อำเภอบ้านโป่ง และอำเภอจอมบึง)^[19], จังหวัดนครปฐม (โดยเฉพาะอำเภอกำแพงแสน)^[20], จังหวัดกาญจนบุรี (โดยเฉพาะอำเภอไทรโยค)^[21], จังหวัดลพบุรี (ที่อำเภอชัยบาดาล)^[22] และจังหวัดนครราชสีมา (เฉพาะอำเภอสีคิ้ว)^[23] โดยเฉพาะในจังหวัดราชบุรีมีชาวยวนราว 70,000-80,000 คน^[24] และมีชาวยวนแทบทุกอำเภอ ยกเว้นเพียงแต่อำเภอดำเนินสะดวกกับวัดเพลงเท่านั้น^[25]

ซึ่งภาษาไทยวนทุกจังหวัดมีหน่วยเสียง พยัญชนะและหน่วยเสียงสระเหมือนกัน รายละเอียดในวรรณยุกต์แทบไม่แตกต่างกัน ยกเว้นภาษายวนลพบุรีที่มีหน่วยเสียงแตกต่างจากอีก 4 จังหวัดเพียงหน่วยเสียงเดียว^[26] ทั้งนี้อาจเป็นเพราะชาวยวนลพบุรีได้อาศัยปะปนอยู่กับหมู่บ้านชาวลาว^[22] อาจทำให้หน่วยเสียงเปลี่ยนแปลงก็เป็นได้ อย่างไรก็ตามภาษาไทยวนเหล่านี้ กำลังตกอยู่ในสภาวะใกล้สูญจากการแทรกแซงของภาษาและวัฒนธรรมภาคกลาง อีกทั้งลูกหลานของชาวยวนเองไม่สามารถพูดภาษายวน หรืออ่านอักษรธรรมได้อีก^[27]

ภาษาไทยถิ่นเหนือในต่างประเทศ

นอกจากนี้พื้นที่การใช้ภาษาไทยถิ่นเหนือนอกเขตประเทศไทยนั้น ก็ยังมีการใช้ในหมู่บ้านของชาวยวนที่เข้ามาตั้งรกราก ได้แก่ เมียวดี ประเทศพม่า เนื่องจากในช่วงรัชกาลที่ 4-5 สมัยเชียงใหม่ยังมีเจ้าเมืองปกครอง ได้มีการเปิดทำการค้าขายเมืองเส้นทางทะเลกับอาณานิคมอังกฤษ เมืองท่าเรือใกล้เคียงที่สุดคือเมืองมะละแหม่ง เนื่องจากเมืองเมียวดีเป็นทางผ่าน ทำให้ระหว่างเส้นทางได้มีชาวยวนตั้งรกรากในที่แห่งนี้^[28][29]และ เมืองที่มีชาวยวนตั้งรกราก ได้แก่ ท่าขี้เหล็ก ประเทศพม่า, ห้วยหราย และ เมืองต้นผึ้ง ประเทศลาว เนื่องจากเมืองทั้งสามนั้น ในอดีตเป็นที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ติดอยู่กับแหล่งที่อยู่ของชาวยวนกระจุกกัน เช่น อำเภอแม่สาย ,เชียงแสน ,เชียงของ และ เวียงแก่น จึงไม่แปลกใจนักที่ผู้คนบริเวณนั้น จะข้ามฟากแม่น้ำโขง, แม่น้ำสาย และ แม่น้ำรวก ไปมาหาสู่กันและตั้งรกรากอีกด้วย

คำเมืองในจังหวัดอื่น

คำเมืองในจังหวัดอื่น เช่น จังหวัดลำปาง, แพร่, น่าน, เชียงราย, พะเยา และอุตรดิตถ์ (ในบางอำเภอ) ก็มีการใช้คำบางคำที่แตกต่างกันออกไป แต่โดยรวมแล้วจะสื่อสารกันเข้าใจในกลุ่มคนเหนือ เช่น

นอกจากนี้ สำเนียงในของคำเมืองในกลุ่มนี้จะออกสั้นและห้วนกว่า โดยที่เห็นได้ชัดคือเสียงตรีในเชียงใหม่ ลำพูน จะเป็นเสียงโทในจังหวัดอื่น เช่น บ่ะฮู้ แปลว่า ไม่รู้ เป็นสำเนียงเชียงใหม่ แต่จะออกเสียงว่า บ่ะฮู่ ในสำเสียงอื่น, กิ๋นน้ำ ที่แปลว่า ดื่มน้ำ จะออกเสียงเป็น กิ๋นน่ำ, สามร้อย/สามฮ้อย ออกเสียงเป็น สามร่อย/สามฮ่อย เป็นต้น

ความแตกต่างทางด้านระบบเสียง

โดยมากแล้วภาษาไทยกลางและคำเมืองมักมีเสียงที่เหมือนกันยกเว้นบางครั้ง ที่ไม่เหมือนแต่คล้ายกันได้แก่ เสียงธนิต (aspirate) ของอักษรต่ำมักตรงกับเสียงสิถิล (unaspirate) เช่น จาก "ท" เป็น "ต" (ᨴ) (เช่น "ทาง" เป็น "ตาง" (ᨴᩤ᩠ᨦ)), "ช" เป็น "จ" (ᨩ) (เช่น "ช้อน" เป็น "จ๊อน" (ᨩᩬ᩶ᩁ)), "พ" เป็น "ป" (ᨻ) (เช่น "แพง" เป็น "แปง" (ᨻᩯ᩠ᨦ)), "ค" เป็น "ก" (ᨣ) (เช่น "คำ" เป็น "กำ" (ᨣᩤᩴ)) เป็นต้น โดยมักจะคงเสียงวรรณยุกต์เดิม (เช่น "ใช้" เป็น "ใจ๊" (ᨩᩲ᩶)) อย่างไรก็ตาม เสียงธนิต (aspirate) ของอักษรต่ำที่ตรงกับเสียงโฆษะบาลีมักมีเสียงที่ตรงกันในทั้งสองภาษา เช่น ภาพ เป็น ภาพ (ᨽᩣ᩠ᨻ) และ ธรรม เป็น ธัมม์ (ᨵᩢᨾ᩠ᨾ᩺) (ไม่มี ร หัน) เป็นต้น นอกจากนี้แล้ว เสียงธนิต (aspirate) ของอักษรต่ำที่ตามด้วย ร ควบกล้ำในไทยกลางมักตรงกับเสียงธนิตแต่ไม่มี ร ตามในคำเมือง เช่น คราว เป็น คาว (ᨣᩕᩣ᩠ᩅ), ครั้ง เป็น คั้ง (ᨣᩕᩢ᩠᩶ᨦ), และ พระ เป็น พะ (ᨻᩕᩡ) นอกจากนี้แล้ว ยังมีความแตกต่างที่อื่นด้วย ได้แก่ เสียง ร ในไทยกลางมักตรงกับเสียง ฮ และ ล (ᩁ) เป็นบางคำ คำเมือง (เช่น "เรา" เป็น "เฮา" (ᩁᩮᩢᩣ)) เสียง ย ที่สะกดด้วย ทั้ง ย และ ญ ในภาษาไทยมักตรงกับเสียง ย นาสิก (ᨿ/ᨬ) ซึ่งไม่มีในภาษาไทยกลาง และถิ่นใต้ (เช่น "หญ้า" เป็น "หญ้า (นาสิก)" (ᩉ᩠ᨿ᩶ᩣ)

นอกจากความแตกต่างทางด้านพยัญชนะแล้ว ทั้งสองมีความแตกต่างทางด้านเสียงวรรณยุกต์อีกด้วย คำที่ขึ้นต้นด้วยอักษรกลาง (ยกเว้น ด (ᨯ), บ (ᨷ), อย (ᩀ), และ อ (ᩋ)) ในคำเป็นภาษาไทยที่มีเสียงสามัญมักตรงกับเสียงจัตวาในคำเมือง (เช่น "ตัว" เป็น "ตั๋ว" (ᨲ᩠ᩅᩫ), "ใจ" เป็น "ใจ๋" (ᨧᩲ)) แต่ในคำพ้องเสียงของภาคกลาง ในภาษาเหนือนั้นอาจจะออกเสียงไม่เหมือนกัน ส่วนในคำตายนั้นเสียงเอกมักตรงกับเสียงจัตวาในคำเมือง (เช่น "หัก" เป็น "หั๋ก" (ᩉᩢ᩠ᨠ/ᩉᩢ))

ปัจจุบันภาษาถิ่นเหนือได้รับเอาอิทธิพลทางภาษาไทยกลางไปใช้มากมีคำยืมนำไปใช้หลายคำแต่เขียนไม่เหมือนกัน เป็นแค่การถอดเสียง (ทับศัพท์) พยัญชนะภาคกลางเป็นล้านนาโดยแบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือกลุ่ม พ เช่น พ เป็น ผ , ช เป็น ฉ , ค เป็น ฅ , ท เป็น ถ , ธ ส่วน เป็นกลุ่ม ป เป็น ป๋ , จ เป็น จ๋ , ก เป็น ก๋ , ต เป็น ต๋ เหมือนเดิม ตัวอย่างคำ เช่น กลุ่ม พ "พ่อ" เป็น "ผ้อ", "พื้น" เป็น "ผื้น", "พบ" เป็น "ผบ", "พอ" เป็น "ผอ", "พัด" เป็น "ผั้ด", "พัน" เป็น "ผั่น", พี่" เป็น "ผี้", "พุง" เป็น "ผุง", "พึ่ง" เป็น "ผึ้ง", "พา" เป็น "ผา", "แพง" เป็น "แผง", "แพ้" เป็น "แผ้", "พ่าย" เป็น "ผ้าย", "เพียง" เป็น "เผียง", "เพื่อน" เป็น "เผื้อน", "เพิ่ม" เป็น "เผิ้ม", "ชาย" เป็น "ฉาย", "ชาว" เป็น "ฉาว", "ช้าง" เป็น "ฉ้าง", "ช่าง" เป็น "ฉ่าง", "ใช่" เป็น "ใฉ่", "ใช้" เป็น "ใฉ้", "เชื่อ" เป็น "เฉื้อ", "เช่น" เป็น "เฉ้น", "เชียง" เป็น "เฉียง", "ชอบ" เป็น "ฉอบ", "ช่วย" เป็น "ฉ้วย", "ชิง" เป็น "ฉิง", "ชื่น" เป็น "ฉื่น", "ชื้น" เป็น "ฉื้น", "ชั้น" เป็น "ฉั้น", "เพิ่น" เป็น "เผิ้น", "คำ" เป็น "ฅำ"(คำศัพท์), "ความ" เป็น "ฅวาม", "ควาย" เป็น "ฅวาย", "ค้า" เป็น "ฅ้า", "คน" เป็น "ฅน", "คิด" เป็น "ฅิด", "คืน" เป็น "ฅืน", "คือ" เป็น "ฅือ", "ค่ำ" เป็น "ฅ่ำ", "คบ" เป็น "ฅบ", "คง" เป็น "ฅง", "เคย" เป็น "เฅย", "ใคร" เป็น "ใฅร", "ใคร่" เป็น "ใฅร่", "ทา" เป็น "ถา", "ท่า" เป็น "ถ่า", "ทำ" เป็น "ถำ", "ทาง" เป็น "ถ้าง", "ที่" เป็น "ถี้", "ทุ่ง" เป็น "ถุ้ง", "ทั้ง" เป็น "ถั้ง", "เท่า" เป็น "เถ้า", "ไท" เป็น "ไธ", "เที่ยว" เป็น "เถี่ยว", "แท้" เป็น "แทร้", "ท่าน" เป็น "ธ้าน", "ทาน" เป็น "ธาน", "ท้าว" เป็น "ถ้าว", "ทอง" เป็น "ถอง", "ท้อง" เป็น "ถ้อง", "ทิ้ง" เป็น "ถิ้ง", "ธง" เป็น "ถ่ง", "ท่วม" เป็น "ถ้วม", "เถอะ" เป็น "เถอะ", "ถาม" เป็น "ถาม", "ถูก" เป็น "ถูก", "ถึง" เป็น "ถึง" ส่วนกลุ่ม ป เหมือนเดิม เช่น "ปู๋" เป็น "ปู๋", "ใจ๋" เป็น "ใจ๋", "กิ๋น" เป็น "กิ๋น", "ตั๋ว" เป็น "ตั๋ว" เป็นต้น

• Khamjan, Mala (2008). Kham Mueang Dictionary พจนานุกรมคำเมือง [Photchananukrom Kham Mueang]. Chiang Mai: Bookworm. ISBN 978-974-8418-55-1.
• Natnapang Burutphakdee (October 2004). Khon Muang Neu Kap Phasa Muang [Attitudes of Northern Thai Youth towards Kammuang and the Lanna Script] (PDF) (M.A. Thesis). Presented at 4th National Symposium on Graduate Research, Chiang Mai, Thailand, August 10–11, 2004. Asst. Prof. Dr. Kirk R. Person, adviser. Chiang Mai: Payap University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2013-06-09. สืบค้นเมื่อ June 8, 2013.
• Rungrueangsi, Udom (ศาสตราจารย์ ดร.อุดม รุ่งเรืองศรี) (2004) [1991]. Lanna-Thai Dictionary, Princess Mother Version พจนานุกรมล้านนา ~ ไทย ฉบับแม่ฟ้าหลวง [Photchananukrom Lanna ~ Thai, Chabap Maefa Luang] (Revision 1 ed.). Chiang Mai: Rongphim Ming Mueang (โรงพิมพ์มิ่งเมือง). ISBN 974-8359-03-4.

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ ภาษาไทยถิ่นเหนือ

มีการทดสอบ ภาษาไทยถิ่นเหนือ ของวิกิพีเดีย ที่วิกิมีเดีย อินคิวเบเตอร์

• "สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 เมษายน 2011.
• "Northern Thai New Testament". The New Testament in hard copy form was written using two scripts Amazon link.
• "Khamuang (Chiang Mai variety)". (Intercontinental Dictionary Series)