รัฐโอฑิศา
โอฑิศา [โอ-ดิ-สา] (โอเดีย: ଓଡ଼ିଶା, ออกเสียง: [oɽiˈsa] (
ฟังเสียง)) เป็นรัฐในทางตะวันออกของประเทศอินเดีย มีอาณาเขตติดต่อกับรัฐเบงกอลตะวันตกและรัฐฌารขัณฑ์ทางเหนือ รัฐฉัตตีสครห์ทางตะวันตก และรัฐอานธรประเทศทางใต้ รัฐโอฑิศามีชายฝั่งยาว 485 กิโลเมตร (301 ไมล์) ไปตามอ่าวเบงกอล[9] มีพื้นที่มากเป็นอันดับแปดของอินเดีย และมีประชากรมากเป็นอันดับที่ 11 มีประชากรชนเผ่าที่ได้รับการรับรองแล้วมากที่สุดเป็นอันดับที่สามของประเทศอินเดีย[10]
รัฐโอฑิศา | |||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 .jpg)          Clockwise from top right: Puri Beach, วัดมุกเตศวร ภุพเนศวร, Bhitarkanika National Park, Dhauli, ทะเลสาบชิลิกา, ชคันนาถมนเทียร, Rajarani Temple, มหานที, Hirakud Dam, Khandadhar Falls (Sundargarh), โกณารักสูรยมนเทียร | |||||||||||||||||||||||||||
 ตรา | |||||||||||||||||||||||||||
| เพลง: วันเทอุตกลชนนี (ข้าขอถวายเคาระแด่พระมารดาอุตกล!) | |||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||
| พิกัด (Bhubaneswar): 20°16′N 85°49′E / 20.27°N 85.82°E | |||||||||||||||||||||||||||
| ประเทศ |  อินเดีย | ||||||||||||||||||||||||||
| ตั้งรัฐ | 1 เมษายน 1936 (Utkala Divasa) | ||||||||||||||||||||||||||
| เมืองหลวงและ เมืองใหญ่สุด | ภุพเนศวร[2] | ||||||||||||||||||||||||||
| อำเภอ | 30 | ||||||||||||||||||||||||||
| การปกครอง | |||||||||||||||||||||||||||
| • องค์กร | รัฐบาลรัฐโอฑิศา | ||||||||||||||||||||||||||
| • ผู้ว่าการรัฐ | คเณศี ลาล | ||||||||||||||||||||||||||
| • มุขยนายก | นวีน ปัตนาอิก (BJD) | ||||||||||||||||||||||||||
| • นิติบัญญัติ | สภาเดี่ยว (147 ที่) | ||||||||||||||||||||||||||
| • รัฐสภา | โลกสภา (21 ที่) ราชยสภา (10 ที่) | ||||||||||||||||||||||||||
| • ศาลสูง | ศาลสูงโอฑิศา | ||||||||||||||||||||||||||
| พื้นที่ | |||||||||||||||||||||||||||
| • ทั้งหมด | 155,707 ตร.กม. (60,119 ตร.ไมล์) | ||||||||||||||||||||||||||
| อันดับพื้นที่ | ที่ 8 | ||||||||||||||||||||||||||
| ประชากร (2011) | |||||||||||||||||||||||||||
| • ทั้งหมด | 41,974,218[1] คน | ||||||||||||||||||||||||||
| • อันดับ | ที่ 11 | ||||||||||||||||||||||||||
| เดมะนิม | ชาวโอริยา (โอเดีย) | ||||||||||||||||||||||||||
| จีดีพี (2017–18)[3] | |||||||||||||||||||||||||||
| • รวม | ₹4.16 แลกห์โคร (1.8 ล้านล้านบาท) | ||||||||||||||||||||||||||
| • ต่อหัว | ₹80,991 (34,000 บาท) | ||||||||||||||||||||||||||
| เขตเวลา | UTC+05:30 (IST) | ||||||||||||||||||||||||||
| รหัส ISO 3166 | IN-OR | ||||||||||||||||||||||||||
| เอชดีไอ (ค.ศ. 2018) |  0.606[4]ปานกลาง · อันดับที่ 32 | ||||||||||||||||||||||||||
| การรู้หนังสือ | 73.45%[5] | ||||||||||||||||||||||||||
| ภาษาทางการ | ภาษาโอริยา[6] | ||||||||||||||||||||||||||
| เว็บไซต์ | www | ||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
_Photograph_by_Shantanu_Kuveskar.jpg)
_flowers_in_Kolkata_W_IMG_4146.jpg)
ศัพทมูลวิทยา
คำว่า "โอฑิศา" (โอเดีย: ଓଡ଼ିଶା) มาจากคำภาษาปรากฤตโบราณว่า "Odda Visaya" (หรือ "Udra Bibhasha", "Odra Bibhasha") เช่นที่พบในจารึกของพระเจ้าราเชนทระโจฬะที่ 1 ที่ติรุมาลัย (திருமலை) ซึ่งเป็นวัดในศาสนาเชน โดยจารึกขึ้นในปี ค.ศ. 1025[11] สารฬา ทาส (ସାରଳା ଦାସ) ผู้แปลมหาภารตะเป็นภาษาโอเดียในคริสต์ศตวรรษที่ 15 เรียกภูมิภาค 'โอฑราราษฏระ (Odra Rashtra)' ว่าโอฑิศา ศิลาจารึกพระเจ้ากปิเฬนทราแห่งจักรวรรดิคชปติ (ค.ศ. 1435–67) บนผนังวัดในเมืองปุรีเรียกว่าภูมิภาคโอฑิศาหรือโอฑิศาราชยา[12]
ในปี ค.ศ. 2011 คำแปลเป็นภาษาอังกฤษของ ଓଡ଼ିଶା ได้เปลี่ยนจาก "Orissa" เป็น "Odisha" และเปลี่ยนชื่อภาษาจาก "Oriya" เป็น "Odia" จากการเสนอร่างรัฐบัญญัติเรื่องข้อความโอริสซา (การเปลี่ยนชื่อ) ค.ศ. 2010 และร่างรัฐบัญญัติแก้ไขรัฐธรรมนูญ (ครั้งที่ 113) ค.ศ. 2010 ในรัฐสภา คำแปลภาษาฮินดี उड़ीसा (uṛīsa) ได้ถูกแก้ไขเป็น ओड़िशा (oḍisha) ด้วย โดยโลกสภาได้ผ่านร่างแก้ไขกฎหมายหลังการอภิปรายสรุป เมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน ค.ศ. 2010[13] และเมื่อวันที่ 24 มีนาคม ค.ศ. 2011 ราชยสภาก็ผ่านคำแปลญัตติแก้ไขเพิ่มเติมร่างกฎหมาย[14] การเปลี่ยนแปลงการสะกดเกิดขึ้นเพื่อให้คำในภาษาอังกฤษและภาษาฮินดีสอดคล้องกับการถอดความจากภาษาโอเดีย[15]
ประชากร
| ปี | ประชากร | ±% p.a. |
|---|---|---|
| 1901 | 10,302,917 | — |
| 1911 | 11,378,875 | +1.00% |
| 1921 | 11,158,586 | −0.20% |
| 1931 | 12,491,056 | +1.13% |
| 1941 | 13,767,988 | +0.98% |
| 1951 | 14,645,946 | +0.62% |
| 1961 | 17,548,846 | +1.82% |
| 1971 | 21,944,615 | +2.26% |
| 1981 | 26,370,271 | +1.85% |
| 1991 | 31,659,736 | +1.84% |
| 2001 | 36,804,660 | +1.52% |
| 2011 | 41,974,218 | +1.32% |
| แหล่งข้อมูล:[16] | ||
จากการสำรวจสำมะโนประชากรของอินเดียในปี ค.ศ. 2011 ประชากรทั้งหมดของรัฐโอฑิศามี 41,974,218 คน โดยเป็นผู้ชาย 21,212,136 คน (50.54%) และผู้หญิง 20,762,082 คน (49.46%) หรือผู้หญิง 978 คนต่อผู้ชาย 1,000 คน ซึ่งมีการเพิ่มขึ้นของประชากร 13.97% จากปี ค.ศ. 2001 โดยความหนาแน่นของประชากรอยู่ที่ 270 ต่อตารางกิโลเมตร[1]
อัตราการรู้หนังสืออยู่ที่ 73% โดยที่เพศชาย 82% และเพศหญิง 64% เป็นผู้รู้หนังสือ ตามการสำรวจสำมะโนประชากร ค.ศ. 2011
สัดส่วนของผู้คนที่ดำรงชีพอยู่ต่ำกว่าเส้นแบ่งความยากจนในปี ค.ศ. 2004–2005 อยู่ที่ 57.15% ซึ่งเกือบเป็นสองเท่าของค่าเฉลี่ยของประเทศอินเดียซึ่งอยู่ที่ 26.10% ตั้งแต่ปี ค.ศ. 2005 โอฑิศาได้ลดอัตราความยากจนลงอย่างมากถึงร้อยละ 24.6 ตามการประมาณการในปัจจุบันสัดส่วนของผู้คนที่อยู่ภายใต้เส้นแบ่งความยากจนคือ 32.6%[17][18]
ข้อมูลปี ค.ศ. 1996–2001 แสดงให้เห็นว่าอายุขัยเฉลี่ยของประชากรในรัฐอยู่ที่ 61.64 ปี ซึ่งสูงกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ โอฑิศามีอัตราการเกิด 23.2 ต่อ 1,000 คนต่อปี อัตราการเสียชีวิต 9.1 ต่อ 1,000 คนต่อปี อัตราการตายของทารก 65 ต่อการเกิดมีชีพ 1,000 คน และอัตราการเสียชีวิตของมารดา 358 ต่อ 1,000,000 การเกิดมีชีพ ในปี ค.ศ. 2018 โอฑิศามีดัชนีการพัฒนามนุษย์อยู่ที่ 0.606[19]