Avena sativa

L'avena ye un cebera bien común que se cultiva en zones templaes de tol mundu. Esta planta tien un tarmu de 5-10 dm d'altor y les fueyes son alternes, llanceolaes y planes, que'l so color ye verde azuláu y dexa estremala de la cebada. Tien una panícula con espigues de 2 cm de llargu. El frutu ye la cebera utilizada en tol mundu como alimentu.

Tien un sistema radicular seudofasciculáu más desenvueltu que n'otres gramínees.

Ye una planta autógama. La dehiscencia de les anteres produzse a la de abrir les flores anque si estes abren enantes de la maduración d'estames y pistilos pueden producise dexeneraciones de la variedá que s'escoyó.

El frutu ye en carióspide coles glumilles xuntaes.

L'avena tien efeutos beneficiosos demostraos nel amenorgamientu del colesterol.^[2]

Principios activos: Frutos: Almidón, lípidos (5 %), celulosa. Abondosos sales minerales: manganesu (8,5 mg/kg), fierro (35 mg/kg), cinc (19 mg/kg). Flavonas. Fitoesteroles (nel endosperma). Vitamines: A, B1, B2, PP, traces de Y y D. Fueyes: Abondosos sales silícicos, saponines triterpénicas (avenacósidos A y B); carotenoides.^{[ensin referencies]}

Otros usos: posible base de preparación del güisqui. Tamién s'utiliza na fabricación de piensos pal ganáu equín, mular, vacunu y ovín.Encamienta usásela n'animales de trabayu y reproductores pol so altu conteníu en vitamina E. Tamién s'utiliza en forraxe verde o acomuñada con cebada y veza.^{[ensin referencies]}

Seguridá pa los celiacos y sensibles al gluten

L'avena estremar d'otres ceberes pol so conteníu en prolamines, que representa ente un 10-20% del total, a diferencia del trigu, nel cual les prolaminas pueden llegar al 40-50%. Coles mesmes, na avena la proporción de prolines y glutamines (aminoácidos abondosos nes fracciones que resulten tóxiques pa los celiacos) ye menor que n'otres ceberes.^[3]

La introducción de l'avena na dieta ensin gluten foi una tema d'alderique nos últimos años. Polo xeneral, l'avena nun ta encamentada na dieta ensin gluten, una parte de celiacos reacciona a l'avena,^[4] magar en dellos países ta dexáu l'usu d'avena puro” (non contaminada con traces de gluten) n'alimentos etiquetaos como “ensin gluten”.^[5] Na práutica resulta difícil garantizar que l'avena disponible comercialmente nun tea contaminada con granos d'otres ceberes con gluten.^[4]

Dellos trabayos evaluaron la seguridá del consumu d'avena nos pacientes celiacos, con resultaos contradictories debíos a la diferencia nel tipu d'avena usada y a la so pureza, y a defectos nel diseñu de los estudios. Anguaño, demostróse que la inmunogenicidad de l'avena depende de la variedá.^[3]

Avena sativa describióse por Carlos Linneo y publicada en Species Plantarum 1: 79. 1753.^[6]

Etimoloxía Avena

nome xenéricu que remanez del llatín avena, "alimentación", y el nome de l'avena, Avena sativa.^[7]

sativa: epítetu llatín que significa "cultivada".^[8]

Sinonimia

• Avena fatua subsp. macrantha (Hack.) Malzev
• Avena fatua subsp. sativa (L.) Thell.
• Avena georgica Zuccagni
• Avena macrantha (Hack.) Malzev
• Avena nodipilosa Malzev
• Avena orientalis Schreb.
• Avena praegravis (Y.Krause) Roshev.
• Avena sativa subsp. contracta (Neilr.) Celak.
• Avena sativa subsp. macrantha (Hack.) Rocha Afonso
• Avena sativa subsp. orientalis (Schreb.) H.Werner
• Avena sativa subsp. praegravis (Y.Krause) Tab.Morais
• Avena sativa subsp. sativa L.
• Avena sativa var. macrantha Hack.^[9][10][11]

Precisa disponer d'agua, yá que'l so coeficiente de respiración ye eleváu, anque un escesu de mugor puede ser perxudicial pa la mesma; por ello, esta planta precisa primaveres bien abondoses n'agua.

Puesto que se trata d'una planta rústica, nun ye bien esixente col suelu y suel tener bona producción en terrenes acedos (pH ente 5 y 7); poro, tien d'evitase cultivala en terrenes caliares.

Al ser una planta rústica, puede semase detrás del trigu o de la cebada en segundes o terceres payes. En tierres probes puede semase como cabeza de l'alternativa anque, si esto asocede, ocupa un llugar detrás del barbechu blancu o semilláu.

Anque les plagues y enfermedaes son de menor intensidá que nel trigu, tamién sufre ataque de gorgoyos na tenada.

Puede atacala'l carbón vistíu (Ustilago levis o O. avenae), que se porta d'una manera paecida al carbonizu del trigu (T. caries). Si l'ataque ye del carbón desnudo, lo qu'asocede ye que se destrúi tola panícula, y quedaron namái la exa central.

La plaga especifica d'esta especie ye la ruque anaranxada de l'avena (Puccinia coronifera). Les uredosporas son d'un color anaranxáu vivu. Les pústules pueden variar de tamañu (d'hasta cuasi un centímetru), y suel causar daños importantes. Esta plaga ta particularmente estendida n'Europa y América.

L'ataque del oídio (Erysiphe graminis) tien un aspeutu asemeyáu a la del trigu afeutáu pola mesma enfermedá: presenta unes manches grises sobre les fueyes, vaines y tarmos, y tamién sobre les espiguillas, nes que dempués se ven pequeños puntos negros.

Ye sensible tamién a la ruque negra, la fusariosis, el pie negru, l'encamáu parasitario y la septoriosis.

• Arrhenatherum
• avena
• historia de la botánica
• Poaceae#Descripción
• terminoloxía descriptiva de les plantes

Avena – Cultivos Herbales Estensivos; Andrés Guerrero; 6ª edición; Mundi-Prensa, 1999.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Avena sativa .