Ərəb baharı
Ərəb ölkələrində etiraz dalğası — 2010-cu ilin dekabrından ərəb ölkələrində işsizlik, ərzaq qiymətlərinin yüksəlməsi, söz azadlığı, bürokratik əngəllər və aşağı həyat səviyyəsi ilə əlaqədar başlayan etiraz nümayişləridir. İlk qiyam 18 dekabrda Tunisdə başlamış və 1987-ci ildən hakimiyyətdə olan dövlət başçısı Zeynalabdin ben Əlinin ölkəni tərk etməsi və onun qurduğu siyasi sistemin çökməsi ilə nəticələnmişdir. Tunis İnqilabının qələbəsi digər ərəb ölkələrində — Misir, Yəmən, Əlcəzair və İordaniyada da nümayişlər dalğasına səbəb olmuşdur.
| التورات العربية | |
|---|---|
 | |
| Tarix | 17 dekabr 2010-cu ildən |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Zaman cədvəli
Siyahı
| Ölkə | Başlanğıc tarixi | Etiraz növu | Dəyişikliklər | Ölü sayı | Nəticəsi |
|---|---|---|---|---|---|
 Tunis | 18 dekabr 2010-cu il | Məhəmməd Buəzizi özünü yandırması, Ölkə miqyasında böyük etirazlar, dövlət binalarının tutulması | • Zeynalabdin ben Əli və Məhəmməd Qanuşi ölkəni tərk etdi • Hökumətə tabe olan polis qüvvələri dağıdıldı[1] | 223[3][4] | Hökumət devrilmişdir |
 Əlcəzair | 28 dekabr 2010-cu il | Büyük etirazlar, tətillər və xalq hərəkatı | • 19 illik fövqəladə vəziyyət ləğv edildi[5][6] | 8[7] | Hakimiyyət devrilməsədə, ölkə daxilində mühüm dəyişikliklər yaşandı |
 Livan | 12 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar, polis ilə etirazçılar arasında silahlı qarşıdurma yaşandı | 17[8] | Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi | |
 İordaniya | 14 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar | • Kral Abdullah bin Əbdül Əziz, başnazir Rifai və nazirlər kabinetini istefaya göndərdi.[9] | 1[10] | Hökumət yenilənmişdir |
 Mavritaniya | 17 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar[11] | 1[12] | Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi | |
 Sudan | 17 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar | • Başnazir Omar al-Bəşir 2015-ci ildə keçiriləcək seçkilərdə namizəd olmayaçağını elan etdi.[13] | 1[14] | Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi |
 Oman | 17 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar | • Sultan Kabus bin Seyd maaşların 2 dəfə artırılmasına göstəriş verdi;[15][16][17][18] | 2–6[22][23][24] | Hökumət yenilənmişdir |
 Yəmən | 18 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar qısa müddət ərzində genişləndi və etirazlar şiddətli qarşı-durmalarla əvəz olundu | • Hakim partiyadan olan bəzi millətvəkilləri istehfa etdi;[25] • Prezident Əli Abdullah Saleh 23 may tarixində toxunulmazlıq veriləcəyi təqdirdə istehfa etməyə hazır olduğunu bəyan etdi | 1.784-1.870[26] | Hökumət yenilənmişdir |
 Səudiyyə Ərəbistanı | 21 yanvar 2011-ci il | Kiçik etirazlar baş verdi və bir neçə gündən sonra etirazlar dayandırıldı | • Kral Abdullah tərəfindən bir sıra islahatlar keçirildi;[27][28] | 2 | Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi |
 Misir | 25 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar qısa müddət ərzində genişləndi və etirazlar şiddətli qarşı-durmalarla əvəz olundu, nazirlik binaları etirazçıların nəzarətinə keçdi, Qahirə şəhərində yerləşən onlarla polis bölməsi yandırıldı | • Hüsnü Mübarək ve Əhməd Şəfiq istehfa etdi;[29] • Silahlı qüvvələr nəzarəti ələ keçirdi;[30] • Parlamentin fəaliyyətinə son qoyuldu və yeni seçkilərin keçirilməsinə qərar verildi;[31] • Dövlət Təhlükəsizlik İdarəsinin fəaliyyəti dayandırıldı;[32] • Hakim partiyanın fəaliyyəti qadağan edildi[33] | 875 [34] | Hökumət devrilmişdir |
 Suriya | 26 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar və dövlət binalarına hücumların başlanması | • Siyasi məhbuslar azad edildi;[35][36] • End of Emergency Law; • Bütün vilayət rəhbərləri işdən azad edildi;[37][38] | 5,600-7,100[42] | Ölkə daxilində şiddətli döyüşlər davam edir |
 Cibuti | 28 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar, dövlət binaları zəbt edildi | • Müxalifət rəhbərləri həbs edildi • Beynəlxalq müşahidə qrupu ölkədən qovuldu[43] | 2[44] | Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi |
 Mərakeş | 30 yanvar 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar,[45] mağazalar dağıdıldı[46] | • Kral VI Məhəmməd xalqa bəzi iqtisadi imtiyazlar verdi;[47] • Referendumun keçirilməsi barədə qərar qəbul edildi; | 7[50][51] | Böyük miqyasda etirazlar baş verdi |
 İraq | 10 fevral 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar, dövlət binalarına hücumlarla müşahidə olundu[52] | • Başnazir Maliki növbəti seçkilərdə namizəd olmayaçağını elan etdi;[53] • Vilayət rəhbərləri istehfa etdi[54] | 35[55] | Böyük miqyasda etirazlar baş verdi |
 Bəhreyn | 14 fevral 2011-ci il | Qarşıdurmalarla müşahidə olunan etirazlar, dövlət binalarının zəbt olunması | • Kral Hamad ibn İsa iqtisadi yöndə islahatlar keçirdi;[56] • Siyasi məhbusların hamısı azad edildi;[57] • Bəzi nazirlər həbs edildi;[58] | 51 [59] | Böyük miqyasda etirazlar baş verdi |
 İran | 14 fevral 2011-ci il | Kiçik miqyaslı etirazlar qısa zamanda böyük miqyaslı etirazlara çevrildi | • Müxalifət rəhbərləri ölkəni qarışdırmaqda günahlandırılıb, həbs edildi | 3[60][61][62] | Böyük miqyasda etirazlar baş verdi |
 Liviya | 17 fevral 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazların gözlənilmədən silah gücü ilə yatırılması, vətəndaş müharibəsinin başlanmasına səbəb oldu | • Müxalifət rəhbərləri ölkədə hakimiyyəti ələ keçirdilər [63][64][65] • Xalq Şurası yaradıldı[66][67] | 25,000–30,000[69][70][71][72]
| Hökumət devrilmişdir |
 Küveyt | 18 fevral 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar, polis və Bədəvilər arasında silahlı qarşı-durma yaşandı | • Bir sıra dövlət məmurları istehfa etdi [73] | Yaralananlar olsada, heç kəs ölməmişdir[74] | Hökumət yenilənmişdir |
 Qərbi Sahara | 20 fevral 2011-ci il | Ümumi şəkildə başlanan etirazlar[75][76][77] | 1[78] | Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi | |
| Ümumi ölü sayı: | 32.652-39.852+ (davam edir) |
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Арабский переворот Arxivləşdirilib 2012-01-30 at the Wayback Machine — портал РИА Новости
- Арабская революция Arxivləşdirilib 2011-08-12 at the Wayback Machine /Рабкор.ру
- Египетская революция 2011 г.: структурно-демографический анализ //cliodynamics.ru