Міжнародны Суд ААН

Міжнародны суд складаецца з 15 незалежных судзьдзяў, абраных па-за залежнасьці ад іхнага грамадзянства, зь ліку асобаў высокіх маральных якасьцяў, якія задавальняюць патрабаваньням, што прад’яўляюцца ў іхных краінах для прызначэньня на вышэйшыя судовыя пасады або зьяўляюцца юрыстамі з прызнаным аўтарытэтам у галіне міжнароднага права. Міжнародны суд закліканы стаць адным з выключных кампанэнтаў у стратэгіі мірнага вырашэньня спрэчак і рознагалосьсяў паміж дзяржавамі і забесьпячэньня правапарадку і законнасьці ў сьвеце.

Суд абслугоўваюць Сакратарыят, ягоны адміністрацыйны орган. Афіцыйнымі мовамі зьяўляюцца ангельская і француская. Суд зьяўляецца адзіным з шасьці галоўных органаў ААН, разьмешчаным па-за Нью-Ёркам.

Кансультацыйныя выракі

Акрамя судовай, Міжнародны суд ажыцьцяўляе кансультацыйную функцыю. Паводле артыкула 96 Статута ААН, Генэральная Асамблея або Савет Бясьпекі могуць запытваць у Міжнароднага суда кансультатыўныя выракі па ўсялякаму юрыдычнаму пытаньню. Акрамя таго, іншыя органы ААН і спэцыялізаваныя ўстановы, якім Генэральная Асамблея можа даць у любы час дазвол на гэта, могуць таксама запытваць кансультатыўныя заключэньні Суда па юрыдычных пытаньнях, што ўзьнікаюць у межах іхнай сфэры дзейнасьці.

Крыніцы права, якія выкарыстоўвае суд

Пры разглядзе справы і вынясеньня выракаў Суд прымяняе крыніцы права, якія вызначаны ў артыкуле 38 ягонага Статута, а менавіта:

• міжнародныя канвэнцыі і дамовы;
• Міжнародны звычай;
• Агульныя прынцыпы права, прызнаныя цывілізаванымі нацыямі;
• Судовыя рашэньні і дактрыны найбольш кваліфікаваных спэцыялістаў па міжнароднаму праву.

Акрамя таго, у выпадку дамоўленасьці бакоў спрэчкі, Суд можа вырашаць справу на аснове прынцыпу ex aequo et bono, гэта значыць па справядлівасьці, не абмяжоўваючы сябе дзеючымі нормамі міжнароднага права.

Судзьдзі абіраюцца на тэрмін дзевяці гадоў, з правам перавыбраньня, Генэральнай Асамблеяй і Саветам Бясьпекі ААН, чальцы якога не валодаюць правам вета для мэтаў выбараў. Гэтыя органы праводзяць галасаваньне адначасова, але незалежна адзін ад аднаго.

Для таго каб быць абраным, кандыдат павінен атрымаць абсалютную большасьць галасоў у абодвух органах. У мэтах забесьпячэньня пераемнасьці ў складзе Суда ня ўсе тэрміны паўнамоцтваў 15 судзьдзяў мінаюць ў адзін і той жа час. Кожныя тры гады праводзяцца выбары адной траціны чальцоў Суда.

Адным з галоўных прынцыпаў фармаваньня складу суда зьяўляецца прынцып прадстаўніцтва ў Судзе галоўных формаў цывілізацыі і асноўных прававых сыстэмаў сьвету. Гэтак, месцы ў Судзе нефармальна разьмеркаваны па галоўных рэгіёнах сьвету: тры чальцы ад Афрыкі, два чальцы ад Лацінскае Амэрыкі, тры чальцы ад Азіі, пяць чальцоў ад «Заходняй Эўропы і іншых дзяржаваў» (гэтая група ўключае Канаду, ЗША, Аўстралію і Новую Зэляндыю) і два чальца ад Усходняй Эўропы. Пры гэтым 5 месцаў судзьдзяў нефармальна замацаваны за дзяржавамі-сталымі чальцамі Савета Бясьпекі ААН. Неафіцыйнасьць гэтага разьмеркаваньня выявілася падчас выбараў у суд 6 лістапада 2008 году, калі пры галасаваньні ў Генэральнай Асамблеі ў першым туры большасьць галасоў атрымала двое кандыдатаў ад Азіі і ніводнага кандыдата ад Афрыкі, пры тым, што сярод сканчаючых свае паўнамоцтвы судзьдзяў было па адным прадстаўніку ад кожнага з гэтых рэгіёнаў.

Судзьдзя ad hoc

Рэглямэнтам Суда прадугледжана, што дзяржава, якая зьяўляецца бокам па разглядаемай справе і ня мае ў складзе судзьдзяў свайго грамадзяніна, можа абраць судзьдзю ad hoc для гэтай канкрэтнай справы. Гэта зьяўляецца правам боку, але не ягоным абавязкам. Пры гэтым такі судзьдзя не абавязкова павінен зьяўляцца грамадзянінам гэтай дзяржавы. Больш за тое, практыка паказвае, што ў большасьці выпадкаў судзьдзі ad hoc не зьяўляюцца грамадзянамі дзяржавы, якая яго прызначыла.

Судзьдзя ad hoc, таксама як і астатнія чальцы суда, прыступаючы да выкананьня абавязкаў судзьдзі, робіць урачыстую заяву. Ён можа прымаць удзел у прыняцьці рашэньняў, грунтуючыся на прынцыпе роўнасьці з астатнімі судзьдзямі. Таксама ён мае права на ўзнагароду за сваю працу. Неабходнасьць ва ўвядзеньні ў судовы працэс судзьдзяў ad hoc забясьпечвае захаваньне аднаго з галоўных прынцыпаў функцыянаваньня Суда — прынцып роўнасьці бакоў. Часьцяком некаторыя судзьдзі ad hoc пасьля завяршэньня разгляду справы абіраліся чальцамі Суда.

Штогадовы аклад чальцоў Міжнароднага суда складае 160 тысячаў даляраў ЗША (па стане на 2006 год). Пасьля выхаду на пэнсію судзьдзі атрымліваюць штогадовую пэнсію, якая пасьля дзевяцігадовага тэрміну службы складае палову акладу. Судзьдзі, якія прапрацавалі 18 гадоў і больш, маюць права на пэнсію ў памеры двух трацінаў ад іхнага былога акладу.

Сучасны склад

На 27 красавіка 2012 году склад судзьдзяў Міжнароднага суду выглядае наступным чынам^[2]:

Імя і прозьвішча	Нацыянальнасьць	Пасада	Пачатак працы	Сканчэньне тэрміну
Пэтэр Томка	Славаччына	Старшыня (2012–2015)	2003	2021
Бэрнарда Амор	Мэксыка	Віцэ-старшыня (2012–2015)	2006	2015
Хісашы Авада	Японія	судзьдзя	2003	2021
Роні Абраам	Францыя	судзьдзя	2005	2018
Сэр Кенэт Кейт	Новая Зэляндыя	судзьдзя	2006	2015
Магамэд Бэнуна	Марока	судзьдзя	2006	2015
Леанід Скотнікаў	Расея	судзьдзя	2006	2015
Антоніё Аўгушта Сансада Трынідадэ	Бразылія	судзьдзя	2009	2018
Абдулкаві Агмэд Юсуф	Самалі	судзьдзя	2009	2018
Сэр Крыстафэр Грынўуд	Вялікабрытанія	судзьдзя	2009	2018
Сюэ Ханцынь	Кітай	судзьдзя	2010	2021
Джоан Данаг’ю	ЗША	судзьдзя	2010	2015
Джорджа Гая	Італія	судзьдзя	2012	2021
Джулія Сэбутындэ	Уганда	судзьдзя	2012	2021
Далвээр Бгандары	Індыя	судзьдзя	2012	2018

• Афіцыйны сайт
• Міжнародны суд на сайце ААН