Poellgor Olimpek Etrebroadel
Ar Poellgor Olimpek Etrebroadel zo un aozadur bet krouet gant Pierre de Coubertin e 1894[1], evit adsevel ar C'hoarioù olimpek kozh hag ober d'an darvoud-sport-mañ c'hoarvezout bep pevar bloaz. Abaoe 1981 ez eo deuet da vezañ un « aozadur etrebroadel e-maez-gouarnamant, hep pal kenwerzhel, ur gevredigezh gant un tudelezh gwirel e statud, ar sez anezhañ e Lausanne (Suis) ».
Istor
D'an 23 a viz Mezheven 1894, da geñver klozadur ar c'hentañ Kendalc'h Olimpek, e oa bet diazezet ar Poellgor Olimpek Etrebroadel gant Pierre de Coubertin e Pariz. Kavout a rae dezhañ e oa kozh poent adsevel C'hoarioù Olimpek ha ne oant ket bet dalc'het abaoe ouzhpenn 1 500 vloaz. C'hoant bras en devoa da reiñ e skodenn evit ma vije savet ur bed habaskoc'h dre ar sport o vroudañ an daremprediñ, ar c'hoari reizh hag ar c'henemglev etre ar pobloù. Ar Poellgor Olimpek Etrebroadel zo un aozadur e bal dezhañ lec'hiañ merañ ha pennadurezh evit ar C'hoarioù kement ha bezañ an ensavadur lezennel nemetañ o terc'hel an holl wirioù ha merkoù. Meret e vez al logo olimpek, ar banniel olimpek, ar sturienn hag an himn olimpek gant ar Poellgor Olimpek Etrebroadel a zo perc'henn warne. Dileuriet e vez ar Poellgor en e bezh gant ar prezidant ha gant an izili anezhañ en o broioù.
Mont en-dro
Ar c'hant pemzek ezel (hiniennoù an holl anezhe) a ya d'ober ar Poellgor Olimpek Etrebroadel en em vod ur wech ar bloaz d'an nebeutañ. Gante e vez dilennet ur prezidant, eizh bloavezh e gefridi dezhañ. En o zouez e kaver atletourien gozh pe er vuhez sportel c'hoazh, prezidanted pe bennoù-bras kevreadoù etrebroadel sport pe aozadurioù etrebroadel anavezet gant ar Poellgor. Emañ sez ar Poellgor Olimpek Etrebroadel e Lausanne (Suis).
An arc'hant a zeu eus gwirioù an adkasadennoù skinwel ha kevelerezhioù gant embregerezhioù liesvroadel. E-kerzh prezidantelezh Juan Antonio Samaranch (etre 1980 ha 2001) e oa bet tizhet liveoù uhel-spontus gant ar gwirioù-se. E miz Kerzu 1988 e oa bet diskoachet ar voualc'h war he neizh gant droukskouer Salt Lake City : gwalc'het e oa bet o daouarn da izili 'zo evit ma vije roet C'hoarioù olimpek goañv 2002 d'ar gêr amerikan-mañ.
Pennadurezh veur an Emsav olimpek eo ar Poellgor Olimpek Etrebroadel. Da geñver he dalc'hioù e vez dibabet ar c'hêrioù a zegemero ar C'hoarioù olimpek goañv ha hañv. Dilennet e vez ar gêr ostiz dre muianiver dreistel ar mouezhioù (a chom kuzh).
Listenn izili ar Poellgor Olimpek Etrebroadel
| Ezel | Bro | Abaoe | Sport olimpek |
|---|---|---|---|
| Vitali Smirnov |  Rusia | 1971 | - |
| Peter Tallberg |  Finland | 1976 | Merdeerezh-dre-lien (1960-1980) |
| Richard Kevan Gosper |  Aostralia | 1977 | Atleterezh (1956-1960) |
| Dick Pound |  Kanada | 1978 | Neuierezh (1960) |
| Franco Carraro |  Italia | 1982 | - |
| Iván Dibós |  Perou | 1982 | - |
| Pál Schmitt |  Hungaria | 1983 | Iskrim (1968-1976) |
| Hec'h Uhelded ar Briñsez Nora (Liechstenstein) |  Liechtenstein | 1984 | - |
| E Uhelded ar Priñs Alberzh II (Monako) |  Monako | 1985 | Bobsleigh (1988-2002) |
| Francisco J. Elizalde |  Filipinez | 1985 | - |
| Anita DeFrantz |  Stadoù-Unanet | 1986 | Roeñverezh (1976) |
| Lambris Nikolaou |  Gres | 1986 | - |
| Willi Kaltschmitt Luján |  Guatemala | 1988 | - |
| Wu Ching-Kuo |  Taiwan | 1988 | - |
| Hec'h Uhelded ar Briñsez Anne (Rouantelezh Unanet) | .svg){kind=small} Rouantelezh-Unanet | 1988 | - |
| Richard L. Carrión |  Puerto Rico | 1990 | - |
| Nat Indrapana |  Thailand | 1990 | - |
| Kont Jacques Rogge |  Belgia | 1991 | Merdeerezh-dre-lien (1968-1976) |
| Thomas Bach |  Alamagn | 1991 | - |
| Denis Oswald |  Suis | 1991 | Roeñverezh (1968-1976) |
| Cheic'h Ahmad Al-Fahd Al-Sabah |  Koweit | 1992 | - |
| Austin Sealy |  Barbados | 1994 | - |
| Robin Mitchell |  Fidji | 1994 | - |
| Sir Craig Reedie | Rouantelezh-Unanet | 1994 | - |
| Alpha Ibrahim Diallo |  Ginea | 1994 | - |
| Alex Gilady |  Israel | 1994 | - |
| Mario Pescante | Italia | 1994 | - |
| Gerhard Heiberg |  Norvegia | 1994 | - |
| Shamil Tarpishchev | Rusia | 1994 | - |
| Valeriy Borzov |  Ukraina | 1994 | Atleterezh (1972-1976) |
| James L. Easton | Stadoù-Unanet | 1994 | - |
| Reynaldo González López |  Kuba | 1995 | - |
| Jean-Claude Killy |  Bro-C'hall | 1995 | Ski-diskenn (1964-1968) |
| Patrick Joseph Hickey |  Iwerzhon | 1995 | - |
| Toni Khoury |  Liban | 1995 | - |
| Olegario Vázquez Raña |  Mec'hiko | 1995 | Tennañ (1964-1976) |
| Sam Ramsamy |  Suafrika | 1995 | - |
| René Fasel | Suis | 1995 | - |
| Guy Drut | Bro-C'hall | 1996 | Atleterezh (1972-1976) |
| Ottavio Cinquanta | Italia | 1996 | - |
| Syed Shahid Ali |  Pakistan | 1996 | - |
| Chang Ung |  Korea an Norzh | 1996 | - |
| Gunilla Lindberg |  Sveden | 1996 | - |
| Lee Kun-hee |  Republik Korea | 1996 | - |
| Julio César Maglione |  Uruguay | 1996 | - |
| Leo Wallner |  Aostria | 1998 | - |
| Mounir Sabet |  Egipt | 1998 | - |
| Dug meur Herri Iañ (Luksembourg) |  Luksembourg | 1998 | |
| Nawal El Moutawakel |  Maroko | 1998 | Atleterezh (1984) |
| Priñs Willem-Alexander |  Izelvroioù | 1998 | - |
| Irena Szewińska |  Polonia | 1998 | Atleterezh (1964-1980) |
| Melitón Sánchez Rivas |  Panamá | 1998 | - |
| Samih Moudallal | .svg){kind=small} Siria | 1998 | - |
| Ng Ser Miang |  Singapour | 1998 | |
| Joseph Sepp Blatter | Suis | 1999 | - |
| Lamine Diack |  Senegal | 1999 | - |
| Carlos Nuzman |  Brazil | 2000 | Volley-ball (1964) |
| Yu Zaiqing |  Sina | 2000 | - |
| Gian-Franco Kasper | Suis | 2000 | - |
| John D. Coates | Aostralia | 2001 | - |
| Issa Hayatou |  Kameroun | 2001 | - |
| Timothy Tsun Ting Fok |  Hong Kong | 2001 | - |
| Randhir Singh |  India | 2001 | - |
| Juan Antonio Samaranch Salisachs |  Spagn | 2001 | - |
| E Uhelded Roueel ar Priñs Tamim bin Hamad al-Thani |  Qatar | 2002 | - |
| E Uhelded Roueel ar Priñs Nawaf Faisal Fahd Abdulaziz |  Arabia Saoudat | 2002 | - |
| Patrick S. Chamunda |  Zambia | 2002 | - |
| Sir Phillip Craven | Rouantelezh-Unanet | 2003 | - |
| Jan Železný |  Tchekia | 2004 | Atleterezh (1988-2004) |
| Rania Elwani | Egipt | 2004 | Neuierezh (1992-2000) |
| Hicham El Guerrouj | Maroko | 2004 | Atleterezh (1996-2004) |
| Frank Fredericks |  Namibia | 2004 | Atleterezh (1992-2004) |
| Nicole Hoevertsz |  Aruba | 2006 | Neuierezh kempredet (1984) |
| Saku Koivu | Finland | 2006 | Hockey war skorn (1994-2010) |
| Beatrice Allen |  Gambia | 2006 | - |
| E Uhelded Roueel ar Priñs Tunku Imran |  Malaysia | 2006 | - |
| Francesco Ricci Bitti | Italia | 2006 | - |
| Rebecca Scott | Kanada | 2006 | Ski-bale (1998-2006) |
| Andrès Botero Phillipsbourne |  Kolombia | 2007 | - |
| Rita Subowo |  Indonezia | 2007 | - |
| Patrick Baumann | Suis | 2007 | - |
| Hec'h Uhelded Roueel ar Briñsez Haya Bint Al Hussein |  Emirelezhioù Arab Unanet | 2007 | - |
| Yumilka Ruiz | Kuba | 2008 | Volley-ball (1992-2008) |
| Claudia Bokel | Alamagn | 2008 | Klezeiataerezh (1996-2004) |
| Alexandre Popov | Rusia | 2008 | Neuierezh (1992-2004) |
| Moon Dae-Sung | Republik Korea | 2008 | Taekwondo (2004) |
| Sergei Bubka | Ukraina | 2008 | Atleterezh (1988-2000) |
| Doktor Ugur Erdener |  Turkia | 2008 | - |
| E Uhelded Roueel ar Priñs hêr Frederik (Danmak) |  Danmark | 2009 | - |
| Lydia Nsekera |  Burundi | 2009 | - |
| Habu Gumel |  Nigeria | 2009 | - |
| Habib Abdul Nabi Macki |  Oman | 2009 | - |
| Richard Peterkin |  Santez-Lusia | 2009 | - |
| Göran Petersson | Sveden | 2009 | - |
| Priñs Faisal bin Al Hussein |  Jordania | 2010 | - |
| Dagmawit Girmay Berhane |  Etiopia | 2010 | - |
| Marisol Casado | Spagn | 2010 | - |
| Barry Maister |  Zeland-Nevez | 2010 | Hockey war leton (1976) |
| Patrick McQuaid | Iwerzhon | 2010 | - |
| Adam Pengilly | Rouantelezh-Unanet | 2010 | Skeleton (2006–2010) |
| Angela Ruggiero | Stadoù-Unanet | 2010 | Hockey war skorn (1998–2010) |
| Yang Yang | Sina | 2010 | Short-track (1998–2006) |
| José Perurena | Spagn | 2011 | - |
| Barbara Kendall | Zeland-Nevez | 2011 | Plankenn-dre-lien (1992–2000) |
| Gerardo Werthein |  Arc'hantina | 2011 | - |
| Aicha Garad Ali |  Djibouti | 2012 | - |
| Tony Estanguet | Bro-C'hall | 2012 | Kanoe-kaiak (slalom) |
| Pierre-Olivier Beckers | Belgia | 2012 | - |
| Danka Bartekova |  Slovakia | 2012 | Tennañ |
| Kirsty Coventry |  Zimbabwe | 2012 | Neuierezh |
| Li Lingwei | Sina | 2012 | - |
| James Tomkins | Aostralia | 2012 | Roeñverezh |
| Tsunekazu Takeda |  Japan | 2012 | - |
Sturienn olimpek
Citius-Altius-Fortius a zo un dro-lavar latin hag a dalv kement ha buanoc'h, uheloc'h, kreñvoc'h.
Perc'hennet e oa bet gant Coubertin goude klevet an Tad dominigat Henri Didon oc'h ober ganti pa gomze eus troioù-kaer-sport e studierien. Rener skolaj Albert-le-Grand Arcueil (Val-de-Marne) e oa hag engravet ar sturienn latin-mañ er maen a-us dor-dal ar skolaj.
Le olimpek
« En anv an holl genstriverien, prometiñ a ran e kemerimp perzh er C'hoarioù olimpek-mañ en ur zoujañ ouzh ar reloennoù a ren anezhe, spered ar sport ennomp, evit gloar ar sport hag enor hon skipailhoù. »
Bet skrivet gant Coubertin, al le a vez dibunet gant un atletour(ez) eus ar vro ostiz en ur zerc'hel ul lodenn eus ar banniel olimpek gant e zorn/he dorn kleiz. Ur barner eus ar vro ostiz a zibun ivez ul le peuzheñvel. Gant ar c'hlezeiataer belgian Victor Boin e oa bet rannet al le olimpek evit ar wech kentañ e 1920 en Antwerpen.
Flammenn olimpek
Himn olimpek
Skrivet e oa bet ar pozioù gant ar barzh gresian Kostís Palamás ha sonaozet gant Spýros Samáras : sonet e oa bet evit ar wech kentañ da geñver digoradur 1añ C'hoarioù olimpek modern d'ar 25 a viz Meurzh 1896 en Aten.
Dilezet e oa bet a-raok bezañ dibabet ez-ofisiel da vat gant 55vet dalc'h ar Poellgor etrebroadel olimpek e Tokyo e Mae 1958. Adsonet e oa bet e Roma e 1960 eta.
Roll prezidanted ar Poellgor Olimpek
prezidant a-vremañ
- Demetrius Vikelas,
Gres, eus 1894 betek 1896, - Baron Pierre de Coubertin,
Bro-C'hall, eus 1896 betek 1925, - Kont Henri de Baillet-Latour,
Belgia, eus an 28 a viz Mae 1925 betek e varv e 1942, - Johannes Sigfrid Edström,
Sveden, eus ar 4 a viz Gwengolo 1946 betek 1952, - Avery Brundage,
Stadoù-Unanet, eus ar 15 a viz Eost 1952 betek 1972, - Lord Killanin,
Iwerzhon, eus an 22 a viz Eost 1972 betek 1980, - Markiz Juan Antonio Samaranch,
Spagn, eus ar 17 a viz Gouere 1980 betek 2001, - Kont Jacques Rogge, Belgia, eus 2001 da 2013
- Thomas Bach
Alamagn, abaoe 2013
.svg){kind=small}