1968ko Udako Olinpiar Jokoak

Bere hautagaitza olinpikoa babesteko, Barruti Federaleko Departamenduak, (Mexiko hiriko gobernu organoa), Nazioarteko Batzorde Olinpikoari Mexico Demande-Requests-Solicita izeneko 207 orrialdeko liburu elehiruduna aurkeztu zion, itaun sorta ofizialari erantzuteaz gain, Mexiko hiriko azalpen historikoa ere ematen zuena, aurretik antolatutako kirol ekitaldi zerrenda bat, jada zituzten instalakuntzak eta eraiki beharko zirenen txosten xehea, Mexiko hiriko baldintza klimatikoak, zegoen altuerari (2240 metro) buruzko iritzi mediko ezberdinak, eta hiriak, 1963. urtearen hasieran zituen komunikazio sistemen azterketa xehea.

Jokoetan, 5.531 kirolarik parte hartu zuten, 113 herrialde, 23 kirol eta 172 probatan ordezkatuz.

Mexiko Hiria, 1968ko Udako Olinpiar Jokoen egoitza bezala, Nazioarteko Batzorde Olinpikoak 1963an Alemaniako Baden-Badenen egin zuen biltzarrean aukeratua izan zen. Beste hautagaiak, Lyon (Frantzia), Detroit (AEB), eta Buenos Aires (Argentina) izan ziren.

Datuak eta argudioak ebaluatu ondoren, Mexiko Hiriak, eman ziren 58 bozkatatik, 30 jaso zituen. Detroitek 14, Lyonek 12 eta Buenos Airesek bi jaso zituzten. 1962ko abenduak 7an eginiko gestio mexikarrek, beraz, euren fruita eman zuten.

Jakina zen, Nazioarteko Batzorde Olinpikoak, joko hauen antolakuntza Mexikori eman zionean, ez zuela bere altuerak, kirolarien osasuna kalte zezakeenik pentsatu, eta, are gutxiago eman zien funtsik, zenbait herrialdetako prentsan agertu ziren iruzkinei: Kirolariek, sei edo zortzi egunetan, bi mila metro baino gehiagoko altuera batetara egokitu behar baldin baudute..., ezkorra izango naiz: bata bestearen atzean jausten hasiko dira! Ez da mexikarren propagandagak eragiten utzi behar, jakina, euren hiria, zerutik haratago jartzen ari direnak, zioen Manfred Kinderrek Berliner Ausgaben (Hanburgo, 1964ko abenduak 11).

Extra Bladeteko aipamena:

Hain zakarrak ez ziren iruzkinak ere bazeuden: Inork ez dezala espero Mexikoko Joko hauetan errekorrik hausterik, iraupen erdi eta iraupen probetan, oinezko lasterketetan eta igeriketan. (Le Monde, Paris, 1965eko urriak 22). Baina Nazioarteko Batzorde Olinpikoa, Mexiko hirian, lasai-lasai, 6 milioi pertsona bizi zirela eta, altuera hain arriskutsua ez zela erabat konbentzituta zegoen. Gainera, urtero, klima eta altuera ezberdinetako milioi bat turista joaten zirela kontutan harturik.

Beldur hauek, (frogetan baino susmoetan oinarrituago zeudenak), Mexiko Hirian ospatu zen 111. Nazioarteko Kirol Astean erabat baliogabetuak izan ziren, Baden-Badenen, Olinpiar Jokoen Komite antolatzaileak eskaini zuen bezala. Ekitaldi ezberdinen emaitzak, (bertan parte hartu zuten herrialdeetako zientzialariek egin zituzten ikerketa fisiologikoenez gain), behin betiko, altuerari buruzko eztabaida konpondu zuten, eta nazioek, beldur horiek inongo funtsik ez zutela konbentziturik, euren talde osoak bidali zituzten.

Baina, Jokoak ospatu aurreko hilabeteetan, ez ziren bakarrik kirol kontuak izan, Jokoak ia bertan behera uztera eraman zutenak. 1968, arazo politiko eta sozialez betea egon zen. Herrialde batzuek, Txekoslovakia inbaditu zuen SESB joanez gero, eurak ez joatearekin mehatxatu zuten. Egon ziren, baita ere, AEBetako zenbait kirolari beltz, leihatzeari uko egin ziotenak, euren herrialdean diskriminatuak sentitzen bait ziren, edo Kareem Abdul-Jabbarren kasua, saskibaloiaren historia osoko jokalaririk hoberenetariko bat. Kirolari hoberen gehienak, azkenen joan ziren, baina publikoki protesta egin zuten Estadio Olinpikoan, eta arraza beltzeko zenbait kirolarik, euren dominak, podioan, itxitako ukabila altxatzen zuten bitartean jaso zituzten, horietako batzuk, buruan txapel berde bat zutela. Arrazoi honegatik, Mexikoko Jokoak, Black Power edo Indar Beltzaren jokotzat hartu ziren.

Jokoak hasi baino hamar egun lehenago, urriak 2an, Mexikoko armadak, indarkeriaz desegin zuen Grebako Kontseilu Nazionalaren mitin bat Tlatelolcoko Hiru Kulturen Plazan, 1968ko Mexikoko Ikasle Mugimendua edo Tlatelcocoko Sarraskia bezala ezagutzen dena. Zehaztu gabeko pertsona kopuru bat hil zen. "El Móndrigo" libeloaren arabera (beranduago, Gobernazio Idazkaritzan idatzia izan zela jakin zena), Grebako Kontseilu Nazionalak, jendailaren aurka tiratzeko aginduak zituen, kaosa eragiteko ("...zenbat eta hildako gehiago, hainbat eta hobe mugimenduarentzako). Olinpiar Jokoek eskaintzen zuten eskenategia, Mexiko, munduaren aurrean, ezegonkortasun politikoko herrialde bezala agerraraztea probesteko saiakera argi bat zen. Armada eta Gobernua erruduntzat jo nahi izan ziren. Baina orain, sarraskiaren arduradun nagusia, gobernua bera izan zela ezagutzen da. Emaitzak, hor daude, guztien agerian. Frankotiratzaileak (Presidentziaren Estatu Nagusiko langileak), Hiru Kulturen Plazan aurkitzen ziren ikasle, herritar eta Mexikoko armadako soldaduen aurka tiratzen hasi ziren, berriki inauguratua zen Nonoalco-Tlatelolco Hirigunearen barnean. Zenbat hildako egon ziren esatea, eztabaidagarria da. Batzuk, 100 eta 500 artean kalkulatzen dute, eta, gutxienez, 445 zauritu. «Los 68 del 68» artikuluan, Jorge Castañedak, 2006ko abuztuak 30ean, Reforma egunkarian, honako hau idatzi zuen:

Nazioarteko Batzorde Olinpikoak, gertaera hau, Jokoen ospakizunari eragingo ez zion barne arazotzat jo zuen, eta bertan behera ez uztea erabaki zuen. Beranduago, urriak 9an, CNHak, Olinpiar su etena onartu zuen. Ez zen manifestaldi bakar bat bera ere egon Olinpiar Jokoak ospatzen ari ziren bitartean, hasiera batean, "Bakearen Olinpiada" bezala bataiatu zuena, hortik bere logotipoa, Black Power edo Indar Beltzarena bezala ezagutu zen arren, arraza beltzeko kirolariekin egon zen polemikaren ondorioz. Dena dela, jokoetan zehar, hiria, Armadako elementuek ondo zaindua egon zen.

• Dick Fosbury
• Bob Beamon
• Jose Pedraza
• Felipe Muñoz Kapamas
• Lee Evans
• Tommie Smith

• Pilota 1968ko Olinpiar Jokoetan