Abenduaren 11

Euskal Herria

• 1973 – Iparretarrak taldeak bere lehen ekintza egin zuen Bankan, Nafarroa Beherean. La Rosée zentroko kontabilitate liburuak ostu zituen. Ondoren, Baigorrin, enpresaren zuzendariari ukabilkada bat eman zioten bere etxean.
• 1974 – Frankismoan ordura arteko greba orokor handiena egin zuten Hego Euskal Herrian. ORT eta MCE mugimenduek deitu zuten bizitzaren garestitzearen aurka. ETAk deialdiarekin bat egin zuen. 223.000 lagun inguru mobilizatu ziren.
• 1984 – GALek jarritako bonba batek José Iradier zauritu zuen Hendaian.

Mundua

• 1917 – Britainiar tropek Otomandar Inperioari Jerusalem kendu zioten.
• 1941 – Bigarren Mundu Gerra: Alemania eta Italiak Estatu Batuei gerratea deklaratu zieten.
• 1946 – UNICEF nazioarteko erakundea sortu zen.
• 1987 – ETA Zaragozako Guardia Zibilaren kuartelaren aurkako atentatua egin zuen, 11 pertsona hilez, horietako 5 haurrak. 40 pertsona zauritu ziren.
• 1995 – ETAk Madrilen bonba-auto bat eztandarazi zuen.
• 2007 – Ia batera leherrarazi zituzten bi bonba-autok hirurogei hildakotik gora eragin zituzten Aljeriako hiriburuan, tartean Nazio Batuetako hamar langile.
• 2010 – Stockholmeko merkataritza gune batean egondako ustezko atentatuan pertsona bat hil zen.

Euskal Herria

• 1983 – Abenduaren 3an Baionan hasitako 3. Korrikari amaiera eman zitzaion Bilbon.

Mundua

• 1985 – The Jewel of the Nile (Niloko Harribitxia) filma estreinatu zen, Lewis Teaguek zuzendu eta Michael Douglas, Kathleen Turner eta Danny DeVito aktoreek antzeztu zuten.
• 1987 – Wall Street filma estreinatu zen, Oliver Stonek zuzendu eta Michael Douglas, Charlie Sheen, Daryl Hannah eta Martin Sheen aktoreek antzeztu zuten.
• 1987 – Throw Momma from the Train ("Bota Ezak amatxo Trenetik") filma estreinatu zen, Danny DeVitok zuzendu eta berak, Billy Crystal eta Anne Ramsey aktoreek antzeztu zuten.
• 1991 – Hook filma estreinatu zen, Dustin Hoffman, Robin Williams, Julia Roberts, Bob Hoskins, Maggie Smith eta Charlie Korsmo aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1992 – A Few Good Men ("Gizon Zintzo Bakan Batzuk") filma estreinatu zen, Rob Reinerek zuzendu eta Tom Cruise, Jack Nicholson, Demi Moore, Kevin Bacon, Kevin Pollak, James Marshall, J. T. Walsh eta Kiefer Sutherland aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1992 – Forever Young ("Betiko Gazte") filma estreinatu zen, Steve Minerek zuzendu eta Mel Gibson, Jamie Lee Curtis, Elijah Wood, Isabel Glasser, George Wendt eta Joe Morton aktoreek antzeztu zuten.
• 2011 – The Grey ("Grisa") filma estreinatu zen, John Carnahanek zuzendu eta Liam Neesonek antzeztu zutelarik.
• 2014 – The Interview ("Elkarrizketa") filma estreinatu zen, Seth Rogen eta Evan Goldbergek zuzendu eta Seth Rogen eta James Franco aktoreek antzeztu zuten.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1834 – Damaso Etxeberria Iturralde, Nafarroako Batzorde Karlistako kide eta Baztango alkatea, Bordelen (h. 1886).
• 1835 – Damaso Zabaltza, nafar piano-jotzaile eta musikagilea (h. 1894).
• 1838 – Damaso Legaz, euskal idazlea eta apaiza (h. 1902).
• 1882 – Florencio Alfaro, nafar politikaria (h. 1936).
• 1897 – Sabino Bilbao, euskal herritar futbolaria (h. 1983).
• 1906 – Gloria Zubia, bizkaitar abertzalea eta euskaltzalea (h. 1987).
• 1912 –
  • Clément Duhour, euskal antzezle, abeslari eta kirolaria (h. 1983).
  • Sabin Muniategi, euskal idazlea (h. 1990).
• 1926 – Jaime Rodríguez Salís, gipuzkoar kulturgizon, ikertzaile eta arkeologoa (h. 2021).
• 1930 – José Ángel Pérez-Nievas, nafar abokatu eta politikari karlista (h. 2008).
• 1932 – Gorka Aulestia, bizkaitar literatura-historialaria eta lexikografoa (h. 2021).
• 1946 – Daniel Landart, baxenafar idazle eta antzerkigilea.
• 1952 – Asun Ibarrondo, bizkaitar zerbitzaria, ostalaria eta enpresaburua.
• 1957 – Eduardo Gil Bera, euskal idazlea eta itzultzailea.
• 1958 – Javier Sagarzazu, gipuzkoar futbolaria (h. 1987).
• 1968 – Estibaliz Ruiz de Azua, arabar kazetaria.
• 1969 – María del Mar Cuena Seisdedos, Yurena, bizkaitar abeslaria eta telebistako pertsonaia xelebrea.
• 1973 – Peio Etxeberri-Aintxart, lapurtar historialari, idazle eta politikaria, batez ere Historia Garaikidea ikertzen duena.
• 1979 – Estitxu Eizagirre, gipuzkoar kazetari, bertsolari, gai jartzaile eta bertso-eskolako irakaslea.
• 1983 – Urtzi Iraizoz Remiro, nafar txistularia eta musikagilea.
• 1984 – Néstor Susaeta, gipuzkoar futbolaria.
• 1990 – Alaine Agirre, bizkaitar idazlea.

Mundua

• 1465 – Ashikaga Yoshihisa, japoniar shoguna (h. 1489).
• 1475 – Leon X.a, Aita santua (h. 1521).
• 1724 – Karlos Teodoro Bavariakoa, Bavariako hautesle eta dukea (h. 1799).
• 1749 – Jacques Léonard Muller, frantziar militarra (h. 1824).
• 1758 – Carl Friedrich Zelter, alemaniar musikagilea (h. 1832).
• 1803 – Hector Berlioz, frantziar konposatzailea (h. 1869).
• 1810 – Alfred de Musset, frantziar idazlea (h. 1857).
• 1824 – Víctor Balaguer, kataluniar politikari liberal, kazetari eta idazle erromantikoa, Renaixença kultur mugimenduaren bultzatzaileetako bat (h. 1901).
• 1826 – William Waddington, Frantziako lehen ministroa (h. 1894).
• 1834 – Eduarda Mansilla, argentinar idazle, kazetari eta musikagilea (h. 1892).
• 1843 – Robert Koch, alemaniar medikua (h. 1910).
• 1849 – Ellen Key, suediar idazle eta feminista, familia bizitzaren, etikaren eta hezkuntzaren alorretan aditua (h. 1926).
• 1856 – Georgi Plekhanov, errusiar sozialista, errusiar marxismoaren sortzailea (h. 1918).
• 1858 – Vladimir Nemirovitx-Dantxenko, errusiar idazle eta antzerkigilea (h. 1943).
• 1863 – Annie Jump Cannon, estatubatuar astronomoa (h. 1941).
• 1864 – Maurice Leblanc, frantziar idazlea (h. 1941).
• 1882 – Max Born, alemaniar fisikaria, 1954ko Fisikako Nobel Saria (h. 1970).
• 1883 – Victor McLaglen, britainiar aktorea (h. 1959).
• 1890 –
  • Carlos Gardel, argentinar tango abeslaria (h. 1935).
  • Marta Grau, kataluniar aktorea (h. 1992).
  • Mark Tobey, estatubatuar margolaria (h. 1976).
• 1891 – V. Volodarski, Ukrainan jaiotako boltxebike judua (h. 1918).
• 1905 – Erskine Hamilton Childers, Irlandako Errepublikako 4. lehendakaria (h. 1974).
• 1906 – Birago Diop, frantsesezko senegaldar idazlea (h. 1989).
• 1908 –
  • Carlos Arias Navarro, Espainiako gobernuaren presidentea frankismoan (h. 1989).
  • Elliot Carter, estatubatuar musikagilea (h. 2012).
  • Manoel de Oliveira, portugaldar zinemagilea (h. 2015).
  • Amon Göth, SS-etako austriar ofiziala (h. 1946).
• 1909 – Toshiko Yuasa, Frantzian lan egin zuen fisikari nuklear japoniarra, lehen emakume japoniar fisikaria (h. 1980).
• 1911 – Nagib Mahfuz, arabierazko egiptoar idazlea, 1988ko Literaturako Nobel Saria (h. 2006).
• 1912 – Carlo Ponti, italiar zinema ekoizlea (h. 2007).
• 1913 – Jean Marais, frantziar aktorea (h. 1998).
• 1916 – Elena Garro, mexikar gidoilaria, kazetaria eta idazlea (h. 1998).
• 1917 – Mien Sondakh, indonesiar aktore eta abeslaria (h. 1998).
• 1918 – Aleksandr Solzhenitsin, errusiar eleberrigile, antzerkigile eta historialaria, 1970eko Literaturako Nobel Saria (h. 2008).
• 1920 – Yann Brekilien, bretainierazko idazlea (h. 2009).
• 1921 – Pèire Bèc, frantziar hizkuntzalaria eta idazlea, Ozkitaniako literaturan espezialista eta gaskoierazko idazlea (h. 2014).
• 1922 – Grace Paley, estatubatuar ipuingile, poeta, irakasle eta ekintzaile politikoa (h. 2007).
• 1925 – Paul Greengard, estatubatuar neurozientzialaria, 2000ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2019).
• 1926 – Big Mama Thornton, estatubatuar blues eta rhythm and blues abeslaria (h. 1984).
• 1929 – Sir Kenneth MacMillan, ingeles balleteko-dantzaria eta koreografoa (h. 1992).
• 1930 –
  • Chus Lampreave, espainiar aktorea (h. 2016).
  • Jean-Louis Trintignant, frantziar aktorea eta zinemagilea (h. 2022).
• 1931 –
  • Ronald Dworkin, estatubatuar filosofo eta legelaria (h. 2013).
  • Rita Moreno, puertoricotar aktore, dantzari eta abeslaria.
  • Osho, indiar gurua (h. 1990).
• 1935 –
  • Pranab Mukherjee, Indiako 13. presidentea (h. 2020).
  • Ferdinand Alexander Porsche, alemaniar ingeniaria, Porsche 911 modeloaren diseinatzailea (h. 2012).
• 1938 – McCoy Tyner, estatubatuar jazz pianojotzailea (h. 2020).
• 1940 –
  • Carole Pateman, britainiar teorialari feminista eta politikoa.
  • Fríða Á. Sigurðardóttir, islandierazko idazlea (h. 2010).
• 1942 – Luis Dimas, Nueva olako abeslari txiletarra (h. 2021).
• 1943 – John Kerry, estatubatuar politikaria.
• 1951 – Mazlan Othman, malaysiar astronomoa.
• 1957 – Antonio Napolioni, Cremonako elizbarrutiko apezpikua.
• 1958 – Alberto Ruiz-Gallardón, Madrilgo Erkidegoko presidente ohia, Madrilgo alkate ohia eta Espainiako Justizia ministro ohia.
• 1960 –
  • Carolina Escobar Sarti, guatemalar feminista, idazlea, unibertsitate irakaslea eta gizarte ikertzailea.
  • Rachel Portman, britainiar konpositorea, Soinu banda onenaren Oscar Saria irabazten lehenengo emakumea.
• 1961 –
  • Marta García Gómez, espainiar kazetaria, telebistako aurkezlea, bikoizketako aktorea eta publizitate-esataria (h. 2013).
  • Macky Sall, Senegalgo presidentea.
• 1964 – Franco Ballerini, italiar txirrindularia (h. 2010).
• 1966 – Göran Kropp, suediar abenturazalea, alpinista eta eskalatzailea (h. 2002).
• 1967 – Mo'Nique, estatubatuar aktore eta umorista.
• 1968 – Emmanuelle Charpentier, frantziar mikrobiologoa eta biokimikaria, 2020ko Kimikako Nobel Saria .
• 1969 – Viswanathan Anand, indiar xake jokalaria.
• 1972 – Darío Barrio, espainiar sukaldaria (h. 2014).
• 1974 – Rey Mysterio, mexikar-estatubatuar borrokalari librea.
• 1975 – Gerben de Knegt, herbeheretar ziklo-kross txirrindularia.
• 1976 – László Bodrogi, hungariar-frantziar txirrindularia.
• 1979 – Fernando Medina, Momo Medina, esku huskako mexikar pilotaria, Euskal Herrian profesional izandakoa (h. 2015).
• 1981 – Javier Saviola, argentinar futbolari ohia.
• 1982 – Natalia, espainiar abeslaria, konpositorea eta telebistako aurkezlea.
• 1984 –
  • Leighton Baines, ingeles futbolari ohia.
  • Sandra Echeverría, mexikar aktorea eta abeslaria.
• 1985 –
  • Laia Sanz, trial, enduro eta rally raideko kataluniar pilotua, 13 aldiz trialeko munduko txapelduna eta 5 aldiz enduroko munduko txapelduna.
  • Zdeněk Štybar, txekiar ziklo-krosslaria, Munduko Txapelketa hiru aldiz irabazi zuena.
• 1987 – Natalia Gordienko, moldaviar abeslari eta dantzaria.
• 1992 – Gen Shoji, japoniar futbolaria.
• 1993 – Yalitza Aparicio, mexikar aktorea.
• 1994 – Jéssica Silva, portugaldar futbolaria.
• 1996 – Hailee Steinfeld, estatubatuar aktore, abeslari eta modeloa.

Euskal Herria

• 1835 – Bartolome Madariaga, euskal idazle eta karmeldarra (j. 1768).
• 1869 – Fausto Otazu, arabar lur-jabe eta politikaria (j. 1789).
• 1889 – Jean-Baptiste Plantié, lapurtar politikaria (j. 1827).
• 1912 – Martin Gilbeau, euskal idazlea, medikua eta Donibane Lohizuneko auzapeza (j. 1839).
• 1953 – Serapio Huitzi Lazkano, nafar ingeniaria eta idazlea, Madrilen (j. 1868).
• 1996 – José Luis Ispizua, Athleticeko bizkaitar futbolaria (j. 1908).
• 1997 – José Luis Caso, gipuzkoar politikaria, ETAk eraila (j. 1933).
• 1998 – Joakim Fraile, nafar margolaria (j. 1930).
• 2019 – Luis Cañas, arabar ardogilea eta enpresaburua (j. 1928).
• 2022 – Ion Imanol Rementeria, gipuzkoar saskibaloi jokalaria, Madrilen (j. 1964).

Mundua

• 384 – Damaso I.a, Aita santua.
• 1241 – Ogedei, ekialdeko eta mendebaldeko Asiaren parte handi bat konkistatu zuen agintari mongola (j. 1186).
• 1282 –
  • Llywelyn ap Gruffudd, Galeseko printzea (j. c. 1223)
  • Mikel VIII.a Paleologo, Bizantzioko enperadorea (j. 1223).
• 1474 – Henrike IV.a Gaztelakoa, Gaztela eta Leongo erregea (j. 1425).
• 1552 – Paolo Giovio, italiar sendagile, historialari, biografo eta apaiza (j. 1483).
• 1581 – Maria Habsburgo-Jogaliakoa, Jülich-Cleves-Bergeko dukesa ezkontidea (j. 1531).
• 1582 – Fernando Álvarez de Toledo, Albako Dukea (j. 1508).
• 1610 – Adam Elsheimer, alemaniar margolaria (j. 1578).
• 1686 – Luis II.a Borboi-Condékoa, Frantziako errege-odoleko lehen printzea eta mariskal militarra (j. 1621).
• 1756 – Teodoro Korsikakoa, alemaniar abenturazale eta Korsikako erregea (h. 1694).
• 1779 – Bridget Bevan, galestar hezitzailea eta ongile publikoa (j. 1698).
• 1784 – Anders Johan Lexell, suediar-errusiar astronomo eta matematikaria (j. 1740).
• 1817 – Marie Walewska, Napoleon Bonaparte enperadorearen maitaleetako bat (j. 1786).
• 1826 – Maria Leopoldina Austriakoa, Portugalgo erregina ezkontidea eta Brasilgo enperatriz ezkontidea (j. 1797).
• 1840 –
  • Franz Bauer, austriar mikroskopiolari, naturalista eta ilustratzailea (j. 1758).
  • Kōkaku enperadorea, Japoniako enperadorea (j. 1771).
• 1864 – José Manuel Collado, gipuzkoar politikaria (j. 1792).
• 1909 – Innokenty Annensky, errusiar poeta (j. 1855).
• 1918 – Ivan Cankar, esloveniar eleberrigile eta dramagilea (j. 1876).
• 1920 – Olive Schreiner, hegoafrikar idazlea (j. 1855).
• 1938 – Christian Lous Lange, norvegiar historialari, irakasle, diplomazialari eta politologoa, 1921eko Bakearen Nobel Saria (j. 1869).
• 1949 – Hedvig Hamilton, suediar erretratu margolaria (j. 1870).
• 1964 –
  • Sam Cooke, estatubatuar musikaria (j. 1931).
  • Alma Mahler, austriar musikagile eta socialitéa (j. 1879).
• 1978 – Vincent du Vigneaud, estatubatuar biokimikaria, 1955eko Kimikako Nobel Saria (j. 1901).
• 1980 – Gilka Machado, brasildar poeta (j. 1893).
• 1983 – Sir Neil Ritchie, britainiar jenerala (j. 1897).
• 1989 – Louise Dahl-Wolfe, estatubatuar argazkilaria (j. 1895).
• 1991 – Artur Lundkvist, suediar idazlea (j. 1906).
• 1992 – Suzanne Lilar, frantsesezko belgikar idazlea (j. 1901).
• 2002 – Luis Ciges, espainiar zinema-aktorea (j. 1921).
• 2003 – Ahmadou Kourouma, mandinga jatorriko bolikostar eleberrigilea (j. 1927).
• 2004 – José Luis Cuciuffo, argentinar futbolaria (j. 1962).
• 2007 – Christie Hennessy, irlandar abeslaria (j. 1945).
• 2008 – Bettie Page, estatubatuar modeloa (j. 1923).
• 2011 – Ahmad Bahgat, egiptoar idazle eta kazetaria (j. 1932).
• 2012 –
  • Ravi Shankar, indiar musikagilea eta zitara-jotzailea (j. 1920).
  • Galina Vixnevskaia, errusiar soprano opera abeslaria (j. 1926).
• 2013 - Kate Barry, britainiar argazkilari erretratugilea (j. 1967).
• 2015 – Josep Subirà, kataluniar eskultorea (j. 1925).
• 2016 –
  • Esma Redžepova, Mazedoniako erromaniar abeslari eta konpositorea (j. 1943).
  • Thressa Stadtman, estatubatuar biokimikaria (j. 1920).
• 2017 – Aline Griffith, hispanoestatubatuar aristokrata, espioia eta idazlea (j. 1923).
• 2019 – David Bellamy, ingeles botanikari, ekologista, idazle eta telebista aurkezlea (j. 1933).
• 2020 – Kim Ki-duk, korear zinemagilea (j. 1960).
• 2021 –
  • Juan Carlos Oyarzún, argentinar politikaria (h. 1951).
  • Anne Rice, estatubatuar idazlea (j. 1941).
  • Manuel Santana, espainiar tenis jokalaria, munduko onenetako bat 60ko hamarraldian (j. 1938).
• 2022 –
  • Angelo Badalamenti, estatubatuar abestien eta soinu-banden musikagilea (j. 1937).
  • Walter Bénéteau, frantziar txirrindularia (j. 1972).
  • Paul Silas, estatubatuar saskibaloi jokalari eta entrenatzailea (j. 1943).
• 2023 – Paulin Obame Nguema, Gabongo lehen ministroa (j. 1934).

• Sehaska egutegiko izendegia: Aketza, Aketz, Anxo, Antxo, Antso eta Santso.
• Mendiaren nazioarteko eguna