Iban Zaldua

EHUan Geografia eta Historian lizentziaduna da eta egun bertako Ekonomiaren Historia irakasle ere bai Letretako Fakultatean.^[1] Gaur egun Gasteizen bizi da^[2].

Iban Zalduak ipuina, eleberria eta kritika landu ditu, baina ipuin eta istorio laburren arloan nabari da^[3]. Hainbat komunikabide, aldizkari, eta blogetan hartzen du parte, hala nola, La Galleta del Norte, Lata, Parentesis, Argia, El País, Nabarra, Eremulauak eta Volgako batelariak. Azken horretan, aldizkari elektronikoaren erredakzio batzordeko partaidea izan zen^[3].

Hasierako lanak 1980. hamarkadan izan ziren eta zenbait sari jaso zituen: Patios (1987) Gasteizko Hiria saria eta Veinte cuentos cortitos (1989) IV. Gipuzkoa Aldundia saria, adibidez. Nabariena, aldiz, 1990. hamarkadan izan zen. Gerardo Markuletarekin Ipuin euskaldunak (Erein, 1999) idatzi zuenetik, ipuingintza jorratu eta lan esanguratsu asko argitaratu ditu: Gezurrak, gezurrak, gezurrak (Erein, 2000); Traizioak (Erein, 2001); La isla de los ántropologos y otros relatos (Lengua de Trapo, 2002); Itzalak (Erein, 2004); Etorkizuna (Alberdania, 2005); Gerra zibilak (Argia, 2009); Ipuinak. Antologia bat (Erein, 2010)^[3][4]. Etorkizuna ipuin bildumari esker 2006ko Euskadi Saria Euskarazko Literaturari irabazi zuen^[5].

Zalduaren eleberrigintza umoretsua da. Horren adierazle dira bere bi eleberriak Si Sabino viviría (Lengua de Trapo, 2005) eta Euskaldun guztion aberria (Alberdania, 2008)^[3].

Haur eta Gazte Literatura ere landu du Kea ur gainean (Elkar, 2002) eta Ile luzeen kondaira (Pamiela, 2004) eleberri laburrekin^[3][2].

2012ko Euskadi Literatura Sarietan, berriz, Haur eta Gazte Literaturari zegokion garaikurra eskuratu zuen Azken garaipena (Ikastolen Elkartea, 2011) komikiari esker^[6]. 2015eko urtarrilaren 6an, hiru ipuin sartu zituzten 'Best European Fiction 2015' antologian.^[7]

Kritikari lana

Zalduak literatur eta musika kritika ere lantzen ditu, Oharrak & Hondarrak bere blogean, eta halaber musika iruzkinak eginez Euskadi Irratiko Faktoria saioan, "Asteko soinu banda" atalean (2017tik)ː adibidez, euskal gatazkaren historia musikala iruzkindu izan du tarte horretan.^[8] Zalduak esana da, kritika ere badela "idazlearen zeregina, irakurlea den neurrian. Idazlea izatea kontu zirkunstantziala dela dio, naturalagoa dela irakurritakoaren gaineko iritzia ematea."^[9]

Kritika saiakera alorrean, Obabatiko tranbia (Alberdania, 2002) eta Animalia disekatuak (Utriusque Vasconicae, 2005) ditu argitaratuak.^[3] Arlo horretan, Euskadi Literatura Saria Gaztelaniazko saiakeran lortu zuen, Ese idioma raro y poderoso (Lengua de Trapo, 2012) lanarekin^[10].

Idazkera

Mari Jose Olaziregiren iritziz, Zaldua narrazio oso laburrei neurria ondo hartu dien idazlea da, istorio zorrotz, ironiko eta umoretsuak eraikitzen dituelako. Haren lanen beste ezaugarri nabaria egileak paradoxak eraikitzeko daukan joera da, baita errealitatea eta fikzioa nahasiz, hiper-errealitateak sortzeko abilezia ere.^[3]

Udako Euskal Unibertsitateko Historia Sailean ere aritu izan da irakasle gisa hainbat urtez, saila eratu zenetik. Urte haietan, hiru liburu hauetan hartu zuen parte:^[11]

• Historia: zientzia ala literatura?: historiari buruzko gogoeta sorta (1995, UEU) Pruden Gartzia Isastirekin^[12]
• Industrializaziotik desindustrializaziora? Euskal Herria kapitalismoaren... (1995, UEU) Mikel Zurbano Irizarrekin. ISBN: 84-86967-67-8
• Militarismo eta antimilitarismo: iragana, oraina, erronkak (1997, UEU)^[13]

UEUko Historiako sailburua izan zen eta, zenbait urtetan, Literaturako udako ikastaroen antolatzaile. Euskal komunitate zientifikoaren Inguma datu-basearen arabera, haren ekarpena 70 baino gehiago dira.^[11]

• 2006ko Euskadi Literatura Saria. Etorkizuna (2005, Alberdania) narrazio lanagatik^[5].
• 2012ko Euskadi Literatura Saria Azken garaipena (2011, Ikastolen elkartea) lanari esker (haur eta gazte literaturan).^[6]
• 2013ko Euskadi Literatura Saria Ese idioma raro y poderoso (2012, Lengua de Trapo) lanari esker (gaztelaniazko saiakera alorrean)^[10].

Euskal komunitate zientifikoaren Inguma datu-baseak, guztira berak sorturiko 70 lan baino gehiago erakusten ditu.^[14] Haren liburu aipagarrienak hauek dira:

Narrazioa

• Veinte cuentos cortitos (1989, Gipuzkoako Foru Aldundia)
• Ipuin euskaldunak (1999, Erein). Gerardo Markuletarekin batera
• Gezurrak, gezurrak, gezurrak (2000, Erein)
• Traizioak (2001, Erein)
• La isla de los antropólogos y otros relatos (2002, Lengua de Trapo)
• Itzalak (2004, Erein)
• Etorkizuna (2005, Alberdania) Euskadi literatura Saria jaso zuen 2006an.
• Si Sabino viviría (Lengua de Trapo, 2005)
• Euskaldun guztion aberria (2008, Alberdania)
• Biodiskografiak (2011, Erein)
• Idazten ari dela idazten duen idazlea (2012, Elkar)
• Inon ez, inoiz ez (2014, Elkar). Katalanera itzulia^[15]
• Sekula kontatu behar ez nizkizun gauzak (2018, Elkar).^[16]
• Como si todo hubiera pasado (2018, Galaxia Gutenberg).
• Nola izan garen gauza (2021)
• Bizkaia maite (euskal ipuin kostunbrista bat) ipuina (Urratuen arrastoan, UEU, 2022)
• Ipuina engainua da (2022, Elkar)

Saiakera

• Historia: zientzia ala literatura?: historiari buruzko gogoeta sorta (1995, UEU) Pruden Gartzia Isastirekin^[12]
• Industrializaziotik desindustrializaziora? Euskal Herria kapitalismoaren... (1995, UEU) Mikel Zurbano Irizarrekin. ISBN: 84-86967-67-8
• Militarismo eta antimilitarismo: iragana, oraina, erronkak (1997, UEU)^[13]
• Obabatiko tranbia (2002, Alberdania)^[17]
• Itzulpena: Euskal Herriko ekonomi hazkundea eta gizarte-aldaketak (1100-1850) (1999, UPV/EHU) Emiliano Fernández de Pinedo^[18]
• Animalia disekatuak (Libeloak, panfletoak...) (2005, Utriusque Vasconiae)^[19]
• Ese idioma raro y poderoso (2012, Lengua de Trapo)
• (Euskal) Literaturaren alde (eta kontra) (2016, Elkar)^[20]
• Korrespondentziak (2019, Etxepare Euskal Institutua-Erein). James Robertson idazle eskoziarrarekin batera

Haur eta gazte literatura

• Kea ur gainean (2002, Elkar)
• Ile luzeen kondaira (2003, Pamiela)
• Azken garaipena (2011) Iban Zalduaren gidoia eta Julen Ribasen irudiez osatutako komikia da. 2052. urtean kokatutako istorio horrek zientzia-fikzioa eta genero beltza uztartzen ditu. Harekin, egileek 2012ko euskarazko Haur eta Gazte Literara alorreko Euskadi saria jaso zuten^[21], komiki bati eman zitzaion lehenengo aldia^[22]. 2013an, OEPLIk, Haur eta Gazte Liburuetarako Espainiako Erakundeak, IBBYren Ohorezko Zerrendarako aukeratu zuen: hor, Espainia osoko bederatzi lan aukeratzen dira, bi urtetik behin eta Azken garaipena zerrendako komiki bakarra izan zen^[23].

• Sampedro Alegria, Aiora: Iban Zaldua: Gauza eta beste. - Egan, 2017-1/2, 97-111.

• Euskarazko literatura
• Gipuzkoako idazleak
• Euskadi Literatura Saria

• Iban Zaldua, Literaturaren Zubitegian.
• Volgako Batelariak bloga
• Oharrak & Hondarrak bloga.
• Iban Zaldua, Alberdanian
• Elkarrizketa, Argian
• (es) Zaldua, Iban (Viento Sur, 2017ko martxoaren 22an), «La literatura, ¿sirve para algo? Una crítica de Patria, de Fernando Aramburu». 2018/08/25ean kontsultatua.