Есен

Астрономски, некои западни земји сметаат дека есента почнува со септемвриската рамнодненица (околу 23 септември) на северната полутопка, и мартовската рамноденица (21 март) на јужната полутопка, завршувајќи со декемвриската сончева пресвртница (околу 21 декември) на северната полутопка и јунската сончева пресвртница (21 јуни) на јужната. Меѓутоа ваквата поделба не е универзална. Исклучокот од овие дефиниции е ирскиот календар кој сѐ уште го следи келтскиот циклус, каде есента во се вбројува цел август, септември и октомври. Во кинеската астрономија, есенската рамноденица ја означува средината на есента, за окја се смета дека започнала околу 7 август).

Од друга страна, метеоролозите го сметаат за есен сет април и мај на јужната, и септември, октовмри и ноември на северната полутопка. Иако по летната сончева прествртница деновите почнуваат да се скратуваат, обично во септември (северна полутопка) или март (јужна полутопка) квечерините стануваат приметливо пократки и самата промена е понагла отколку одолговлечените квечерини на лето.

Есента обично го означува почетокот на школската година, бидејќи таа започнува рано во септември или март. Било која од овие дефиниции не е без мана бидејќи тие претполагаат дека годишните времиња се еднакво долги, и започнуваат и завршуваат во исто време ширум умерените зони на обете полутопки.

Есента често се јавува како инспирација или тема во разни гранки на уметноста и во популарната култура.

Есента како тема во книжевноста

• „Есенски предели“ (српски: Јесењи предјели) - песна на српскиот писател Иво Андриќ од 1918 година.^[1]
• „Есента, четириесет и првата“ - песна на руската поетеса Олга Бергхолц од 1941 година.^[2]
• „Есенска песна“ - песна на францускиот поет Пол Верлен.^[3][4]
• „Липа и есен“ — песна за деца на хрватскиот поет Григор Витез.^[5]
• „Есенско расположение“ - песна на Јохан Волфганг Гете.^[6]
• „Есен“ - кус расказ на македонскиот писател Драган Георгиевски од 2013 година.^[7]
• „Есен (масло)“ - песна на рускиот поет Леонид Губанов од 1964 година.^[8]
• „Есен (акварел)“ - песна на рускиот поет Леонид Губанов од 1965 година.^[8]
• „Есенска слика“ — расказ за деца на македонскиот писател Киро Донев од 2013 година.^[9]
• „Зимата се ближи“ — расказ за деца на Киро Донев од 2013 година.^[10]
• „Доцна есен“ — расказ за деца на Киро Донев од 2013 година.^[11]
• „Есен“ - песна на рускиот поет Иван Жданов.^[12]
• „Перчинот на есента“ - песна на полскиот поет Јарослав Ивашкјевич.^[13]
• „Есен“ (српски: Јесен) - песна на српскиот поет Јован Јовановиќ - Змај.^[14]
• „Есенско утро“ — песна на македонскиот поет Блаже Конески од 1953 година.^[15]
• „Почеток на есента“ — песна на Блаже Конески.^[16]
• „Зов“ — песна на Блаже Конески.^[17]
• „Шум“ — песна на Блаже Конески.^[18]
• „Есен“ - песна на рускиот поет Станислав Красовицки.^[19]
• „Есенска песна“ (хрватски: Jesenja pjesma) - песна на хрватскиот писател Мирослав Крлежа.^[20]
• „Есенска тажаленка“ (француски: Plainte d'Automne) - песна во проза на францускиот поет Стефан Маларме.^[21]
• „Есенска вечер“ (хрватски: Jesenje veče) - песна на Антун Густав Матош.^[22]
• „Во есен по есенски“ — песна на македонскиот поет Живко Николовски.^[23]
• „Есенски ден“ - песна на италијанскиот писател и режисер Пјер Паоло Пазолини од 1944 година.^[24]
• „Есен (пет песни)“ - поетски циклус на рускиот писател Борис Пастернак од 1916-1918 година.^[25]
• „Златна есен“ - песна на рускиот писател Борис Пастернак од 1958 година.^[26]
• „Есен“ (Јесен) - песна на српскиот поет Владислав Петковиќ - Дис.^[27]
• „Есенска за нас двајцата“ - песна на македонскиот поет Анте Поповски.^[28]
• „Есен“ — песна на рускиот поет Александар Пушкин.^[29]
• „Доцна есен во Венеција“ - песна на германскиот поет Рајнер Марија Рилке.^[30]
• „Крајот на есента“ - песна на германскиот поет Рајнер Марија Рилке.^[31]
• „Есенска вечер“ - песна на германскиот поет Рајнер Марија Рилке.^[32]
• „Есен во Чешка“ - збирка поезија на чешкиот поет Јарослав Сајферт од 1937 година.^[33]
• „Се ближи есента“ - песна од истоимената збирка на полскиот поет Јежи Харасимович.^[34]
• „Есен“ - расказ на полскиот писател Бруно Шулц.^[35]

Есента како тема во популарната музика

• „Есенска роза“ - песна на македонската поп група, „Македонија“.
• „Есента во мене“ (Jesen u meni) - песна на хрватската група „Парни валјак“.^[36]
• „Есен“ (Jesen) - песна на српската рок-група „Катарина II“.^[37]
• „Есенско дете“ (Autumn's Child) - песна на американскиот рок музичар Капетан Бифхарт (Captain Beefheart) од 1967 година.^[38]
• „Есенско лисје“ (Autumn leaves) - песна на Ерик Клептон од 2010 година.^[39]
• „Есенско лисје“ (Autumn leaves) - песна на американскиот рапер Крис Браун од 2015 година.^[40]
• „Есенско лисје“ (Autumn leaves) - песна на американскиот пејач Нет Кинг Коул.^[41]

Есента како тема во филмот

• „Есенска соната“ (шведски: Höstsonaten) - шведски филм од 1978 година, во режија на Ингмар Бергман.^[42]
• „Есен во Њујорк“ (англиски: Autumn in New York) - американски филм од 2000 година, во режија на Џоан Чен.^[43]

Есента како тема во сликарството

• „Есен“ (Jesen) - слика на хрватскиот уметник Златко Шулентиќ од 1921 година.^[44]

• Годишно време
  • Пролет
  • Лето
  • Зима
• Рамноденица
• Есенска боја на лисјата