Alfabet cirillic
L’alfabet cirillic (bulgar e macedonian : кирилица ; en rus : кириллица ; en ucraïnian : кирилиця ; en bielorús : кірыліца ; en rutèn/rusin : кырилиця ; en sèrbe : ћирилица et ćirilica) es un alfabet bicameral de trenta letras. Es basat sus l'Alfabet cirillic arcaïc que foguèt desvolopat durant lo sègle IX a l'Escòla literària de Preslav dins lo Primièr Empèri bulgar.[1][2][3] Es la basa d'alfabets emplegats dins mai d'una lengas, especialament aquelas d'origina ortodòxa eslava, e las lengas non eslava influénciadas pel rus. En 2011, aperaquí 252 milion de personas en Eurasia o utilizavan coma alfabet oficial de sa lenga nacionala, amb Russia comptant per un quart d'aqueles.[4] Amb l'accession de Bulgaria dins l'Union Europèa lo 1èr de genièr de 2007, lo cirillic venguèt lo tresen alfabet oficial de l'Union, après l'alfabet latin e l'alfabet grèc.[5]
 Alfabet cirillic | |
 | |
| Tipe | sistèma d'escritura, alfabet, alfabet bicameral (ca)  e escritura naturala  |
|---|---|
| Lengas | rus, ucraïnés, bielorús, sèrbe, macedonian e bulgar, e autres, principalament en Russia |
| Creador | Climent d'Ocrida (ca) , Naüm d'Ocrida (ca) e Constantin de Preslav (fr) |
| Creacion | sègle ix |
| Basat de | alfabet grèc |
| Eponim | Ciril (ca) |
| ISO 15924 | Cyrl (220 ) |
| Direccion | d'esquèrra a dreita |
| Interval Unicode | U+0400-04FF, U+0500-052F, U+1C80-1C8F, U+2DE0-2DFF e U+A640-A69F |
| Mapa de distribucion | |
 | |
Lo cirillic foguèt creat a partir del grèc dins sa grafia onciala e de l’alfabet glagolitic amb qualquas ligaturas. Aquelas letras adiconalas foguèron utilizadas per los sons de l'eslavon qu'existisson pas en grèc. L'alfabet es nomenat en onor de dos fraires bizantins,[6] Sant Ciril e Metòdi, que creèron l'alfabet glagolitic earlier on. Los universitaris pensan uèi que lo cirillic foguèt desvolopat e formalizat per los primièrs discípols de Ciril e Metòdi.
Al començament del sègle XVIII, l'alfabet cirillic utilizat en Russia foguèt reformat per Pèire lo Grand, que tornava de sa Granda Ambassada en Euròpa de l'Oèst. La forma novèla de las letras se sarrèt de l'alfabet latin, mai d'unas letras arcaïcas foguèron levadas e d'autras foguèron personalament concebudas per Pèire lo Grand (coma la Я qu'esinspirada de la R latina). [7]
Letras
| Letras de l'alfabet cirillic | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| А A | Б Be | В Ve | Г Ge | Ґ Ge upturn | Д De | Ђ Dje | Ѓ Gje | Е Ye | Ё Yo | Є Yest | Ж Zhe |
| З Ze | З́ Zje | Ѕ Dze | И I | І Dotted I | Ї Yi | Й Short I | Ј Je | К Ka | Л El | Љ Lje | М Em |
| Н En | Њ Nje | О O | П Pe | Р Er | С Es | С́ Sje | Т Te | Ћ Tshe | Ќ Kje | У U | Ў Short U |
| Ф Ef | Х Kha | Ц Tse | Ч Che | Џ Dzhe | Ш Sha | Щ Shcha | Ъ Hard sign (Yer) | Ы Yery | Ь Soft sign (Yeri) | Э E | Ю Yu |
| Я Ya | |||||||||||
| Importantas letras cirillicas non-eslavas | |||||||||||
| Ӏ Palochka | Ә Cyrillic Schwa | Ғ Ayn | Ҙ Bashkir Dhe | Ҫ Bashkir The | Ҡ Bashkir Qa | Җ Zhje | Қ Ka with descender | Ң Ng | Ҥ En-ghe | Ө Barred O | Ү Straight U |
| Ұ Straight U with stroke | Һ Shha (He) | Ҳ Kha with descender | Ӑ A with breve | ||||||||
| Letras cirillica utilizadas autrecòps | |||||||||||
| Ꙗ A iotified | Ѥ E iotified | Ѧ Yus small | Ѫ Yus big | Ѩ Yus small iotified | Ѭ Yus big iotified | Ѯ Ksi | Ѱ Psi | Ꙟ Yn | Ѳ Fita | Ѵ Izhitsa | Ѷ Izhitsa okovy |
| Ҁ Koppa | ОУ Uk | Ѡ Omega | Ѿ Ot | Ѣ Yat | |||||||