François Bozizé

François Bozizé urodził się w Gabonie, jako członek ludu Gbaja. Uczęszczał do szkoły wojskowej w Republice Środkowoafrykańskiej w mieście Bouar. W 1969 uzyskał stopień porucznika, a w 1975 został kapitanem. W 1978 został mianowany generałem przez Jean-Bédela Bokassę.

Po odsunięciu od władzy Bokassy przez Davida Dacko w 1979, Bozizé objął stanowisko ministra obrony.

Po przejęciu władzy przez André Kolingbę we wrześniu 1981, Bozizé objął funkcję ministra komunikacji. Jednakże 3 marca 1982 wziął udział w nieudanym zamachu stanu pod przewodnictwem Ange-Félixa Patassé i zmuszony był uciekać razem z setką innych żołnierzy na północ kraju. Po pewnym czasie uzyskał azyl we Francji. W lipcu 1989 został jednak aresztowany w Kotonu w Beninie, a następnie uwięziony i torturowany

Oskarżony został o planowanie zamachu stanu i w latach 1989-1991 przebywał w więzieniu. We wrześniu 1991 został uniewinniony i uwolniony z więzienia 1 grudnia 1991. Po zwolnieniu wyjechał jako uchodźca do Francji i przebywał tam przez prawie dwa lata.

Prezydent André Kolingba pod naciskiem państw europejskich i USA oraz na fali zmian demokratycznych na świecie, przeprowadził w Republice Środkowoafrykańskiej reformy polityczne i zezwolił na pluralizm polityczny. We wrześniu 1993 odbyły się w kraju demokratyczne wybory prezydenckie. Wziął w nich również udział François Bozizé jako kandydat niezależny. Uzyskał jednak tylko 1,5% głosów. Wybory w drugiej turze wygrał Ange-Félix Patassé. Bozizé był wówczas uważany za jednego z jego głównych zwolenników. Pomógł mu m.in. stłumić bunt wojskowych w 1996 i w 1997. Zajmował również stanowisku szefa sztabu sił zbrojnych.

François Bozizé z czasem zmienił jednak pozycje na scenie politycznej i wystąpił przeciw prezydentowi. 28 maja 2001 w kraju miała miejsce próba zamachu stanu przeciw władzy prezydenckiej, stłumiona dzięki pomocy oddziałów libijskich i kongijskich^[1]. Z powodu swego dwuznacznego zachowania w trakcie rebelii, Bozizé został usunięty ze sztabu armii w październiku 2001.

Walki wybuchły na nowo, gdy siły prezydenckie usiłowały aresztować Bozizé 3 listopada 2001^[2]. Próba ta zakończyła się niepowodzeniem, gdyż Bozizé zbiegł na północ, do Czadu^[3]. Starcia między siłami rządowymi a rebeliantami Bozizé trwały przez cały rok 2002. W październiku 2002 jego oddziały bezskutecznie próbowały opanować stolicę kraju, Bangi.

15 marca 2003 Bozizé odniósł ostateczny sukces i przejął władzę w republice podczas nieobecności w kraju prezydenta. Prezydent Patassé przebywał na spotkaniu w Nigrze, gdy siły rebeliantów opanowały stolicę wraz z lotniskiem, uniemożliwiając mu powrót^[4]. Patassé uszedł do Kamerunu, a następnie do Togo.

W marcu 2004 François Bozizé na stanowisko premiera kraju wyznaczył Abela Goumbę^[5], zastępując go w grudniu 2003 Célestinem Gaombaletem^[6]. 5 grudnia 2004 w ogólnokrajowym referendum przyjęta została nowa konstytucja^[7]. Zachęcony tym sukcesem Bozizé, wbrew wcześniejszym zapowiedziom, ogłosił swój start w wyborach prezydenckich.

W pierwszej turze wyborów, 13 marca 2005 zajął pierwsze, zdobywając 43% głosów^[8]. W drugiej turze, 8 maja zwyciężył z wynikiem 64,6% głosów, pokonując Martina Ziguélé^[9]. 11 czerwca 2005 został zaprzysiężony na stanowisku prezydenta^[10].

Po objęciu urzędu szefa państwa, Bozizé objął również funkcję ministra obrony, którą sprawuje do dziś. W czerwcu 2005 nowym premierem kraju mianował Éliego Doté^[11]. Od 1 stycznia do 31 marca 2006 zarządzał krajem za pomocą dekretów prezydenckich^[12].

W styczniu 2008 w Republice Środkowoafrykańskiej wybuchnął strajk pracowników służb państwowych, domagających się wypłaty zaległych wynagrodzeń. W tych okolicznościach prezydent Bozizé mianował nowym szefem rządu Faustina-Archange Touadérę. W nowym rządzie stanowisko wiceministra obrony objął syn prezydenta, Francis Bozizé^[13].

W celu zakończenia niestabilności politycznej w Republice Środkowoafrykańskiej, w 2008 w Gabonie odbyły się trzy konferencje międzynarodowe z udziałem prezydenckiej partii rządzącej, ugrupowań opozycyjnych oraz przedstawicieli ONZ, UE i Międzynarodowej Organizacji Frankofonii. 21 czerwca 2008 w Libreville podpisano "wszechstronne porozumienie pokojowe", które kończyło polityczny konflikt między dwoma stronami po tym, jak Bozizé przejął władzę w 2003 w wyniku zamachu stanu. Dodatkowo zakładało objęcie amnestią wszystkich więzionych członków opozycji, co otwierało drogę pod dalsze wielostronne negocjacje. W wyniku prowadzonych od 8 do 20 grudnia rozmów w Bangi, w dniu 20 grudnia 2008 opozycja i obóz prezydencki podpisali ostateczne porozumienie pokojowe. Przewidywało ono włączenie do rządu przedstawicieli opozycji, zorganizowanie wyborów parlamentarnych w 2009 i prezydenckich w 2010 oraz utworzenie specjalnej komisji nadzorującej wprowadzanie w życie porozumienia^[14].

Po roku urzędowania, 18 stycznia 2009 prezydent Bozizé rozwiązał rząd Touadéry, aby na jego miejsce powołać nowy rząd jedności narodowej^[15]. 19 stycznia 2009 prezydent Bozizé na czele nowego gabinetu ponownie postawił niezależnego Touadérę^[16]. Tego samego dnia został powołany cały 31-osobowy gabinet. Część miejsc objęli w nim członkowie APRD (Powszechna Armia na rzecz Odnowy Republiki i Demokracji) oraz dwóch innych partii opozycyjnych^[17].

Osobny artykuł: Konflikt w Republice Środkowoafrykańskiej.

10 grudnia 2012 rebelianci z koalicji Seleka rozpoczęli rebelię zmierzającą do obalenia prezydenta Bozizé. Po kilkutygodniowych walkach Seleka zajęła większość kraju i zmierzała ku stolicy. W tym momencie rolę mediatora w konflikcie podjęła Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Środkowej (ECCAS), z inicjatywy której 11 stycznia 2013 podpisano w Libreville porozumienie na podstawie którego rebelianci zrezygnowali z żądania ustąpienia prezydenta, którego kadencja została ustalona do 2016. Bozizé zrekonstruował rząd, powołując na stanowisko premiera Nicolasa Tiangaye'a i Michela Djotodię jako wicepremiera. Ponadto miały zostać powołane nowe struktury armii narodowej w skład których znaleźć się mieli rebelianci z Seleki.

Jednak 22 marca 2013 rebelianci oskarżyli Bozizé'a o złamanie ustaleń z Libreville i wznowili natarcie na Bangi. Po trzech dniach walk zajęli stolicę, z której Bozizé uciekł przez Zongo do Demokratycznej Republiki Konga. Jeszcze tego samego dnia czyli 24 marca 2013 lider Seleki, Michel Djotodia mianował się prezydentem kraju.