Katakana
Katakana (jap. かたかな, カタカナ, 片仮名) – jeden z dwóch japońskich systemów pisma sylabicznego kana[1]. Drugim z nich jest hiragana. Każdemu znakowi katakany odpowiada znak hiragany.
 sylaba ka | |
| Charakterystyka | |
| Rodzaj | |
|---|---|
| Kierunek pisma | od lewej do prawej |
| Języki pisma | |
| Historia | |
| Czas używania | ok. 800 n.e. – obecnie |
| Systemy macierzyste | |
| Kodowanie | |
| Unicode | U+30A0–U+30FF |
| ISO 15924 |
|
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |
Opis
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Katakana powstała w IX wieku, w okresie Heian i jest używana głównie do zapisywania:
- nazw własnych pochodzenia obcego, np. ポーランド Pōrando („Polska”), ロンドン Rondon („Londyn”), ヤン Yan („Jan”);
- słownictwa zapożyczonego z języków zachodnich (gairaigo), np. インターネット intānetto („internet”), パン pan („chleb”; z port. paõ), アルバイト arubaito („praca na pół etatu”; z niem. Arbeit – „praca”);
- wyrazów dźwiękonaśladowczych, np. ヒー hī oznaczające westchnięcie;
- nazw zoologicznych i botanicznych, np.: セイヨウミツバチ seiyō mitsubachi („pszczoła miodna”, zamiast 西洋蜜蜂); ホウセンカ hōsenka („niecierpek balsamina”, zamiast 鳳仙花)[2];
- podkreśleń, nacisków (gdzie w języku polskim w tym celu używalibyśmy czcionki pochyłej, spacjowania albo wytłuszczenia)[3][4].
Na sylabariusz katakany składa się 48 znaków:
- 5 samodzielnych samogłosek;
- połączenia spółgłoskowo-samogłoskowe, składające się z 9 spółgłosek połączonych z każdą z 5 samogłosek, z zastrzeżeniem, że:
- 3 sylaby (yi, ye i wu) nie istnieją;
- 2 sylaby (wi i we) wyszły z użycia we współczesnej japońszczyźnie;
- 1 sylaba (wo) jest wymawiana tak samo jak samogłoska o we współczesnej japońszczyźnie;
- 1 samodzielna spółgłoska.
Znaki te są umieszczane w tabeli zwanej gojūon (jap. 五十音) („tabela 50 dźwięków”) wraz ze znakiem ン, który stawia się poniżej.
Znaki
Poniżej znajduje się tabela znaków katakany oraz ich odczytanie w transkrypcji Hepburna. Znaki zaznaczone na czerwono nie są obecnie używane. Zobacz uwagi co do wymowy w artykule głównym kana.
| ア a | イ i | ウ u | エ e | オ o | (ya) | (yu) | (yo) |
| カ ka | キ ki | ク ku | ケ ke | コ ko | キャ kya | キュ kyu | キョ kyo |
| サ sa | シ shi | ス su | セ se | ソ so | シャ sha | シュ shu | ショ sho |
| タ ta | チ chi | ツ tsu | テ te | ト to | チャ cha | チュ chu | チョ cho |
| ナ na | ニ ni | ヌ nu | ネ ne | ノ no | ニャ nya | ニュ nyu | ニョ nyo |
| ハ ha | ヒ hi | フ fu | ヘ he | ホ ho | ヒャ hya | ヒュ hyu | ヒョ hyo |
| マ ma | ミ mi | ム mu | メ me | モ mo | ミャ mya | ミュ myu | ミョ myo |
| ヤ ya | ユ yu | ヨ yo | |||||
| ラ ra | リ ri | ル ru | レ re | ロ ro | リャ rya | リュ ryu | リョ ryo |
| ワ wa | ヰ wi | ヱ we | ヲ wo | ー (znak przedłużający samogłoskę) | |||
| ン n | ッ (znak podwajający spółgłoskę) | ||||||
| ガ ga | ギ gi | グ gu | ゲ ge | ゴ go | ギャ gya | ギュ gyu | ギョ gyo |
| ザ za | ジ ji | ズ zu | ゼ ze | ゾ zo | ジャ ja | ジュ ju | ジョ jo |
| ダ da | ヂ (ji) | ヅ (zu) | デ de | ド do | ヂャ (ja) | ヂュ (ju) | ヂョ (jo) |
| バ ba | ビ bi | ブ bu | ベ be | ボ bo | ビャ bya | ビュ byu | ビョ byo |
| パ pa | ピ pi | プ pu | ペ pe | ポ po | ピャ pya | ピュ pyu | ピョ pyo |
Poniżej znajdują się znaki katakany, używane dla reprezentacji dźwięków pochodzących z innych języków. | |||||||
| イェ ye | |||||||
| ウィ wi | ウェ we | ウォ wo | |||||
| ヷ va | ヸ vi | ヹ ve | ヺ vo | ||||
| ヴァ va | ヴィ vi | ヴ vu | ヴェ ve | ヴォ vo | |||
| シェ she | |||||||
| ジェ je | |||||||
| チェ che | |||||||
| ティ ti | トゥ tu | ||||||
| テュ tyu | |||||||
| ディ di | ドゥ du | ||||||
| デュ dyu | |||||||
| ツァ tsa | ツィ tsi | ツェ tse | ツォ tso | ||||
| ファ fa | フィ fi | フェ fe | フォ fo | ||||
| フュ fyu | |||||||
Sposób zapisu
Poniższa tabela przedstawia sposób zapisu każdego znaku katakany. Liczby i strzałki wskazują kolejność i kierunek kresek.
Pochodzenie
Katakana została stworzona z elementów chińskich znaków w celu zapisu ich japońskiej wymowy. Na przykład znak カ pochodzi z lewej części znaku 加 (ka). Odczytanie wymowy znaku nie ma nic wspólnego z odczytaniem jego znaczenia. Rysunek obok przedstawia znaki katakana i odpowiadające im znaki kanji.