Poziomka
Poziomka (Fragaria L.) – rodzaj bylin z rodziny różowatych. Obejmuje 22 gatunki[4]. Rośliny te występują na półkuli północnej i w Chile. W Polsce rosną w naturze trzy gatunki, poza tym podobnie jak w wielu innych krajach, rozpowszechniony jest w uprawie mieszaniec międzygatunkowy – truskawka (Fragaria ×ananassa). Ten takson o istotnym znaczeniu ekonomicznym powstał w wyniku skrzyżowania poziomki chilijskiej i wirginijskiej. W naturze poziomki zasiedlają zazwyczaj słoneczne murawy, obrzeża lasów i lasy świetliste[5].
 Poziomka pospolita | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | poziomka |
| Nazwa systematyczna | |
| Fragaria L. Sp. Pl. 494. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Rozmieszczenie
Większość gatunków z tego rodzaju rośnie w górach Azji oraz w Ameryce Północnej. Jeden gatunek (poziomka chilijska) rośnie na wybrzeżu Chile. Trzy gatunki z tego rodzaju rosną dziko w Europie[5] i wszystkie spotykane są w Polsce[6]:
- poziomka pospolita Fragaria vesca L.
- poziomka twardawa Fragaria viridis Weston
- poziomka wysoka Fragaria moschata Duchesne ex Weston
Morfologia
- Pokrój
- Byliny osiągające do 20 cm wysokości. Tworzą rozłogi, nazywane wąsami, z których wyrastają nowe rośliny[5].
- Liście
- Trójlistkowe osadzone na długich ogonkach, które tworzą przyziemną rozetkę. Listki na brzegu piłkowane[5].
- Kwiaty
- Działek kielicha jest 5, przy czym wsparte są dodatkowo podobnymi do nich 5 listkami kieliszka. Płatki białe, rzadziej różowo nabiegłe, równej długości, zaokrąglone na szczycie. Pręciki są liczne. Zalążnia górna z licznymi owocolistkami zakończonymi krótkimi i szybko odpadającymi szyjkami[5].
- Owoce
- Owoc zbiorowy, składający się z silnie rozrośniętego, mięsistego dna kwiatowego, na którym osadzone są liczne orzeszki[5].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów podplemienia Fragariinae, do którego należą m.in. przywrotnik (Alchemilla) i sybaldia (Sibbaldia). Grupa ta jest siostrzana dla rodzaju pięciornik (Potentilla), wraz z którym tworzy plemię Potentilleae z podrodziny Rosoideae w obrębie różowatych (Rosaceae). Rodzina ta z kolei jest kladem bazalnym w obrębie rzędu różowców (Rosales)[2].
- Pozycja na drzewie filogenetycznym plemienia[7]
| Potentilleae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Fragaria × ananassa (Duchesne ex Weston) Duchesne ex Rozier – truskawka
- Fragaria × bifera Duchesne
- Fragaria × bringhurstii Staudt
- Fragaria bucharica Losinsk.
- Fragaria cascadensis K.E.Hummer
- Fragaria chiloensis (L.) Mill. – poziomka chilijska
- Fragaria chinensis Losinsk.
- Fragaria corymbosa Losinsk.
- Fragaria daltoniana J.Gay
- Fragaria gracilis Losinsk.
- Fragaria hayatae Makino
- Fragaria iinumae Makino
- Fragaria × intermedia (Bach) Beck
- Fragaria iturupensis Staudt
- Fragaria mandshurica Staudt
- Fragaria moschata Duchesne ex Weston – poziomka wysoka
- Fragaria moupiensis (Franch.) Cardot
- Fragaria nilgerrensis Schltdl. ex J.Gay – poziomka nilgerryjska
- Fragaria nipponica Makino
- Fragaria nubicola (Lindl. ex Hook.f.) Lacaita
- Fragaria orientalis Losinsk.
- Fragaria pentaphylla Losinsk.
- Fragaria tibetica Staudt & Dickoré
- Fragaria vesca L. – poziomka pospolita
- Fragaria virginiana Mill. – poziomka wirginijska
- Fragaria viridis Weston – poziomka twardawa
Zastosowanie
- Owoce zbiorowe wielu gatunków poziomek są bardzo słodkie i aromatyczne, są jadalne na surowo i wykorzystywane na przetwory.
- Poziomki zawierają sole mineralne, garbniki, flawonoidy, witaminę C i, w małej ilości, olejek lotny. Ich liście i owoce stosuje się pomocniczo w miażdżycy naczyń, nadciśnieniu, kamicy nerkowej i niektórych drobnych chorobach skóry.