Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ
 | Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ (port. São Tomé e Príncipe), Dymokratycznŏ Republika Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj (port. República Democrática de São Tomé e Príncipe) to je państwo we Zŏtoce Gwinyjskij, na pōłnoc ôd rōwnika, skłŏdajōnce sie z piyńciu wysp, z kerych trzi sōm zamiyszkane.
| |||||
| |||||
| Hymn: (Cołkowitŏ niypodległość) | |||||
 | |||||
| Ôficjalnŏ gŏdka | portugalskŏ | ||||
| Stolica | São Tomé | ||||
| Polityczny systym | republika | ||||
| Gowa państwa | prezydynt Evaristo Carvalho | ||||
| Szef rzōndu | prymier Jorge Bom Jesus | ||||
| Wiyrchnia • cołkŏ | 171. na świecie 1001 km² | ||||
| Liczba ludności (2017) • całkowita • tyngość zaludniyniŏ | 184. na świecie 201 025[1] 201 ôsōb/km² | ||||
| PKB (2014) • cołke • na ôsobã | 0,341 mld[2] USD 1725[2] USD | ||||
| PKB (PSN) (2014) • cołke • na ôsobã | 0,624 mld[2] miyndzynŏr. dolarōw 3153[2] miyndzynŏr. dolarōw | ||||
| waluta | dobra (STD) | ||||
| Czasowŏ strefa | UTC UTC ±0 | ||||
| Kod ISO 3166 | ST | ||||
| Internetowŏ dōmyna | .st | ||||
| Kod autowy | STP | ||||
| Kod fligerowy | S9 | ||||
| Telefōniczny kod | +239 | ||||
_-_STP_-_UNOCHA.svg) | |||||
Geografijŏ
.jpg)
Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ sōm na Atlantyckim Ôceanie we Zŏtoce Gwinyjskij, na pōłnocny weschōd ôd pōnktu, w kerym rōwnik przecinŏ sie ze zerowym połednikym. W jego skłŏd wchodzōm dwie bazowe wyspy, ôd kerych wziōnła sie miano krŏju, a kere leżōm ôd siebie w delce kole 150 km. Sōm to Wyspa Świyntego Tōmasza – 859 km² i Wyspa Ksiōnżyncŏ – 142 km². Pōnadto do tyj niywielgij republiki przinŏleżōm tyż małe wyspy Pedras Tinhosas i Ilhéu das Rolas (leżōncŏ na rōwniku).
Sōm to wyspy wulkaniczne, doś wysoke ô gōrzistyj wiyrchni. Klimat sam je tropikalny. Amtowõ gŏdkōm je portugalskŏ gŏdka, miyszkańcy używajōm tyż inkszych lokalnych gŏdek. Walutōm krŏju je dobra, kerŏ tajluje sie na 100 cyntymōw.
Państwo tajluje sie na dwie prowincyje ôbyjmujōnce kożdŏ jednã z bazowych wysp. Stolicōm je położōne na Wyspie Świyntego Tōmasza miasto São Tomé.
Historyjŏ
Przed przibyciym sam Portugalczykōw wyspy były bezludne. Ôstały ôdkryte we 1471 roku (João de Santarém i Pero de Escobar) a kole 1483 roku przibywali sam piyrsi portugalscy ôsadnicy. Ôd 1522 roku portugalskŏ kolōnijŏ. Do pōłowy XVI stoleciŏ wyspy stały sie srogim ôstrzodkym plantacyji trzciny cukrowyj. Do roboty na nich przikludzani byli niywolniki ze zachodnij Afryki[3]. Ôd 1951 roku zamorskŏ prowincyjŏ Portugalije. We latach 60. powstoł ruch niepodległości. We 1973 roku regiōn dostoł autōnōmijõ a dwa lata niyskorzij niyzawisłość[3].
Polityczny reżim
.jpg)
We 1990 roku Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ stały sie republikōm dymokratycznōm, na czole keryj stoji prezydynt, ôbiyrany na 5-latowõ kadyncyjõ. Parlamynt jednoizbowy (Assembleia Nacional), 55 ôsobowy, ô uprawniyniach ôrdōnkodŏwczych i kōntrolnych. Władzã wykōnawczõ sprawuje prezydynt z regyrōnkym, na czole kerego stoji prymier.
Ekōnōmijŏ
Bazowy sektōr ekōnōmije stanowi bauerstwo ôparte przede wszyjskim na plantacyjnyj uprawie kakauwca. Inksze uprawne rośliny to m.in. kawowiec, palma makrōnowŏ i ôlyjowa, banany, wanilijŏ, cymt a tyż maniok. Bazowõ rolã ôdegrŏwŏ industryjŏ spożywczŏ i drzewnŏ; w krŏju fungujōm tyż fyrmy produkujōnce mydło.
Dymografijŏ
Wyspy zamiyszkuje 201 tys. ôsōb. Czynstym zjawiskym sōm migracyje zarobkowe ludności. Wiynkszość ludności zamiyszkuje Wyspã Świyntego Tōmasza. Krześcijōńskŏ ludność, postrzōd keryj przewŏżajōm katoliki, stanowi wiynkszość. Ludność czŏrnŏ byciŏ afrykańskigo prziwiyziōnŏ na wyspy bez Portugalczykōw stanowi 95%, Kreole stanowiōm 4%, a ludność byciŏ ojropejskigo (zaôbycz portugalskigo) – 1%.
| Etnicznŏ skupina | Gŏdka | Wielość w tys. | Procynt populacyje |
|---|---|---|---|
| Mestico | saotomense | 187 | 89,5% |
| Angolar | kreolskŏ angolar | 7,7 | 3,7% |
| Cape Verdean | kreolskŏ | 6,0 | 2,9% |
| Fang | fang | 2,5 | 1,2% |
| Principense Kreole | principense | 2,4 | 1,1% |
Religijnŏ struktura
Religijnŏ struktura krŏju[5]:
- katolicyzm – 55,7%
- brak religiji – 21,2%
- zielōnoświōntkowcy (Boże Zbory – 3,4%, Kościōł Mana – 2,3%, Uniwerzalny Kościōł Krōlestwa Bożego – 2%)
- adwentyści dnia siōdmego – 4,1%
- Kościōł Nowoapostōlski – 2,9%
- Świŏdki Jehowe – 1,2%
- inksze religije – 6,2%.
- niyzadeklarowani – 1%.
