హాస్యము

హాస్యం ఉత్పన్నమయ్యే పరిస్థితులు

• ఒక సందర్భంలో ఉన్న దృక్పథానికి అనుకోని మార్పు సంభవించి (shift in perception or answer), అయినా గాని పాత "మూడ్"కు సంబంధం కలిగి ఉండడం వలన.
• టెన్షన్‌గా ఉన్న స్థితినుండి ఆకస్మికంగా ఊరట లభించడం - ఈ ఊరట నిజమైనది కావచ్చును. లేదా కేవలం మాటలలే పరిమితమై ఉండవచ్చును.
• రెండు ఐడియాలు లేదా విషయాలు కలగాపులగం కావడం - అయినా వాటిమధ్య అంతరంతోపాటు సంబంధం కూడా మిగిలి ఉండడం.
• వేరొకరి పొరపాటు లేదా అజ్ఞానం లేదా దుస్థితి పట్ల మరొకరు నవ్వి నివోదం పొందడం. ఇందులో ఒకరికి ఇబ్బందికరమైన పరిస్థితి ఉంటే మరొకరికి ఆధిక్యత కనపరచే భావం ఉంటుంది.

హాస్యం గురిచి ప్లేటో ఇలా అన్నాడు (సోక్రటీస్ చెప్పినట్లుగా) - ఒకరిపట్ల వ్యంగ్యంగా ప్రవర్తించినపుడు రెండవవారు దానిని త్రిప్పికొట్టలేని పరిస్థితి ఉంటుంది. దానిని అర్ధం చేసుకోలేకపోవడమే వ్యంగ్యం. అరిస్టాటిల్ ఇలా అన్నాడు - జుగుప్స కలిగించని అందవిహీనత హాస్యానికి ప్రాథమిక ఉపకరణం.

హాస్యానికి అసంబద్ధత (Incongruity Theory) కారణం అని కాంట్ అభిప్రాయం. ఒక నిశ్చితమైన ఫలితం లేని పరిస్థితి హాస్యం అవుతుంది అని. దీనినే హెన్రీ బెర్గ్‌సన్ మరింత విపులీకరించాడు.^[1] ఈ సిద్ధాంతాలపై అనేక పొడిగింపులు, వివరణలు ఉన్నాయి.^[2] మోరియల్ అనే విశ్లేషకుడు "ఏకకాలపు కలగాపులగం" (simultaneous juxtapositions) అనే అంశానికి ప్రాధాన్యత ఇచ్చాడు^[3]. లాట్టా (Latta) అనే శాస్త్రజ్ఞుడు మాత్రం ఒక పరిస్థితిలో ఒక పజిల్‌కు సమాధానం లభించినపుడు కలిగే దృక్పథపు మార్పు హాస్యానికి ప్రధానమైన అంశం అన్నాడు. ఇంకా ఇలాంటి అనేక సిద్ధాంతాలు ఉన్నాయి. కొందరు మాత్రం అసలు హాస్యాన్ని ఇలా విశ్లేషించడం తగదన్నారు.

హస్యం "పండించే" విషయాలు

• భావాలకు, ఉద్వేగాలకు ఆ విషయం అతుకుకోవాలి.
• వాస్తవానికి కొంత పోలిక ఉండాలి కాని వాస్తవం కాకూడదు.
• అనుకోని మలుపు ( surprise, misdirection, contradiction, ambiguity or paradox).

హాస్యం కలిగించే సంభాషణాంశాలు

• ఉత్ప్రేక్ష
• అతిశయోక్తి
• అసంబద్ధత (ఫార్స్)
• సందర్భం మార్పు (reframing)
• సమయస్ఫూర్తి
• శ్లేష

రోవాన్ అట్కిన్సన్ (Rowan Atkinson) అనే ప్రసిద్ధ హాస్య నటుడు ఒక ఉపన్యాసంలో హాస్యాన్ని కలిగించే హావభావాలు ఇవి అని చెప్పాడు ^[4]

• అసాధారణంగా ప్రవర్తించడం
• ఉండకూడని స్థలంలో ఉండడం
• ఉండకూడని సైజులో ఉండడం

• హాస్య యోగా
• నవరసాలు
• చలోక్తి
• కామెడీ
• కార్టూనులు
• తెలుగు సినిమాలో హాస్యం
• తెలుగు సాహిత్యంలో హాస్యం
• తెలుగులో కొన్ని ప్రసిద్ధ హాస్య రచనలు
  • గణపతి
  • బారిష్టర్ పార్వతీశం
  • కాంతం కథలు
  • అత్తగారి కథలు