รัฐยาน

ยาน (จีน: 燕; พินอิน: Yān; การสะกดตามภาษาจีนเก่า: *ʔˤe[n]) เป็นรัฐจีนโบราณในช่วงราชวงศ์โจว (周)^[1][2] ตั้งเมืองหลวงที่จี้ (薊) ซึ่งภายหลังเรียกว่า ยานจิง (燕京) ปัจจุบันคือ เป่ย์จิง (北京)^[3] บางคราวในยุคจั้นกั๋ว (战国) มีการย้ายราชสำนักไปเซี่ยตู (下都) ด้วย^[4]

รัฐยาน 燕
ศตวรรษที่ 11 ก่อนคริสต์ศักราช–222 ปีก่อนคริสต์ศักราช
สถานะ	อาณาจักร/รัฐ
เมืองหลวง	จี้
การปกครอง	ราชาธิปไตย
ยุคประวัติศาสตร์	ราชวงศ์โจว
• ก่อตั้ง	ศตวรรษที่ 11 ก่อนคริสต์ศักราช
• ถูกพิชิตโดยรัฐฉิน	222 ปีก่อนคริสต์ศักราช
สกุลเงิน	เงินมีด เงินจอบ เหรียญจีนโบราณแบบอื่น ๆ
ถัดไป ราชวงศ์ฉิน

รัฐยาน
"ยาน" ในอักษรตราประทับโบราณ (บน) และอักษรจีนสมัยใหม่ (ล่าง)
ภาษาจีน	燕
ฮั่นยฺหวี่พินอิน	Yān
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Yān จู้อิน ㄧㄢ กั๋วยฺหวี่หลัวหม่าจื้อ Ian เวด-ไจลส์ Yen1 IPA [jɛ́n] ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน อักษรโรมันแบบเยล Yin หรือ Yīn ยฺหวิดเพ็ง Jin3 หรือ Jin1 ภาษาหมิ่นใต้ ไถหลัว Ian ภาษาจีนเก่า Baxter–Sagart (2014) ʔˤe[n]

ประวัติศาสตร์ของรัฐยานเริ่มในสมัยราชวงศ์โจวตะวันตก (西周) ซึ่งตรงกับช่วงต้นของ 1,000 ปีก่อนคริสตกาล หลังจากอำนาจของพระเจ้าแผ่นดินราชวงศ์โจวเสื่อมถอยในยุคชุนชิว (春秋) ราว 800 ปีก่อนคริสตกาลนั้น รัฐยานอยู่รอดมาจนได้เป็นหนึ่งในรัฐที่แข็งแกร่งที่สุดในแผ่นดินจีน ต่อมาในยุคจั้นกั๋วซึ่งตรงกับราว 500–300 ปีก่อนคริสตกาล รัฐยานเป็นรัฐสุดท้ายที่ถูกกองทัพของฉินฉื่อหฺวังตี้ (秦始皇帝) พิชิตได้ เป็นเหตุให้รัฐยานสิ้นสุดลงเมื่อ 222 ปีก่อนคริสตกาล อันเป็นเวลา 1 ปีก่อนที่ฉินฉื่อหฺวังตี้จะประกาศรวมแผ่นดินทั้งหมดเข้าเป็นจักรวรรดิอันหนึ่งอันเดียวภายใต้การปกครองของราชวงศ์ฉิน (秦朝) แต่หลังจากราชวงศ์ฉินล่มสลายเมื่อ 207 ปีก่อนคริสตกาล รัฐยานกลับตั้งเป็นอิสระได้ช่วงสั้น ๆ ก่อนจะถูกราชวงศ์ฮั่นตะวันตก (西漢) ผนวกเข้ากับตนโดยบริบูรณ์

อาณาเขตของรัฐยานนั้นทอดยาวจากแม่น้ำหวง (黃河) ไปถึงแม่น้ำยาลู่ (鴨綠江) และจากเทือกเขาในมณฑลชานซี (山西) ไปถึงคาบสมุทรเหลียวตง (遼東半島) และเนื่องจากรัฐยานตั้งอยู่เหนือสุดในบรรดารัฐต่าง ๆ รัฐยานจึงถูกชนเผ่าเร่รอนทุ่งราบ (steppe nomads) รุกรานบ่อยครั้ง จนต้องสร้างกำแพงกั้น ซึ่งภายหลังรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของกำแพงเมืองจีน