2013

Xaneiro

• 1 de xaneiro
  • Irlanda asume a presidencia semestral da Unión Europea.
  • En Talín (Estonia), o transporte público empeza a ser gratuíto para os seus cidadáns, sendo así, o primeiro estado da Unión Europea en ofrecer esta alternativa.^[1][2][3]
  • Unha avalancha humana causa polo menos 60 mortos en Costa do Marfil nos festexos de ano novo.^[4][5][6]
  • Morren 13 guerrilleiros das Forzas Armadas Revolucionarias de Colombia nun bombardeo do exército colombiano cerca da fronteira con Panamá.^[7][8]
• 2 de xaneiro
  • En Siria, na guerra civil, o exército do goberno bombardea un suburbio en Damasco, deixando máis de 50 mortos.^[9]
  • Alejandro García Padilla xuramenta como o décimo gobernador do Estado Libre Asociado de Porto Rico.^[10]
• 5 a 20 de xaneiro - 34ª edición do Rally Dakar que atravesou os países da Arxentina, Chile e o Perú.
• 7 de xaneiro - En Zürich (Suíza), Lionel Messi gaña o seu cuarto Balón de Ouro sobre Cristiano Ronaldo e Andrés Iniesta, superando así a Johan Cruyff, Marco van Basten e Michel Platini no número de trofeos.
• 8 de xaneiro - En Siria, en plena guerra, mísiles do exército impactan en Alepo, unha das cidades máis conflitivas da contenda.^[11]
• 9 de xaneiro - A Fragata Libertad da Arxentina regresa á Base Naval de Mar del Plata tras estar 78 días retida no porto Tema de Ghana polo reclamo xudicial dos fondos voitre.
• 10 de xaneiro
  • Ante a imposibilidade de que o presidente Hugo Chávez xuramente fisicamente para o seu novo mandato (2013 - 2019) en Venezuela, o mesmo pobo fai un "xuramento" en nome do xefe de Estado nun multitudinario acto.
  • Dous atentados deixan un saldo de 101 vítimas mortais no Paquistán.
• 11 de xaneiro - Francia inicia a intervención militar en Malí para frear o avance de rebeldes islámicos ligados a Al Qaeda.
• 15 de xaneiro
  • Australia anuncia que retirará as súas tropas de Afganistán a finais de 2013 e non no primeiro trimestre de 2014, como estaba previsto. Isto débese a que a seguridade do país ocupado transferiuse ao seu exército e Policía Nacional.^[12]
  • Durante a guerra civil siria, dous ataques con explosivos destrúen a Universidade de Alepo, deixando 80 persoas falecidas.^[13]
• 17 de xaneiro
  • A secretaria de Estado dos Estados Unidos, Hillary Clinton, exhorta o goberno comunista de Laos, para que abra unha investigación co fin de coñecer o paradoiro dun activista social nese país, Somphone Sombath, quen desapareceu na capital, Vientiane, en decembro de 2012.^[14]
  • En Colombia o ELN atribúese o secuestro de cinco enxeñeiros, entre eles dous peruanos e un canadense no norte de Bolívar.
• 21 de xaneiro - A Lúa eclipsa o planeta Xúpiter, fenómeno só visible en Suramérica.^[15]
• 22 de xaneiro - Nos arredores da Base militar de Incirlik, en Turquía, polo menos 25 persoas son detidas cando participaban nunha manifestación contra o despregue de mísiles da OTAN na fronteira con Siria. Os protestantes temen que o país se converta no centro dunha actividade militar contra a súa veciña nación do sur. Pola súa parte, a organización bélica asegura que esta misión ten como fin protexer Turquía da guerra civil en Siria.^[16]
• 23 de xaneiro - Na capital de Venezuela, Caracas, a oposición realiza unha multitudinaria congregación en rechazo á decisión que tomou o Tribunal Supremo de Xustiza de postergar indefinidamente a toma de posesión presidencial de Hugo Chávez, pola súa enfermidade. Estivo presente o dirixente opositor, Henrique Capriles, quen exhortou a unidade da oposición e a derrotar “a violencia” do Goberno. O oficialismo tamén estivo aglomerado para expresar a súa solidariedade co xefe de Estado, quen se encontraba na capital cubana desde o 11 de decembro do ano anterior.^[17]
• 25 de xaneiro
  • Turkmenistán anuncia a súa intención de iniciar o proceso para integrarse na Organización Mundial do Comercio, polo que podería ser o estado 158 en ser membro.^[18]
  • Motín na prisión de Uribana en Barquisimeto, Venezuela deixa 63 mortos e resultan feridas máis de 120 persoas.^[19]
• 26 a 28 de xaneiro: I Cumio da Comunidade de Estados Latinoamericanos e Caribeños e a Unión Europea en Santiago de Chile.
• 26 de xaneiro - Sentenza de morte a 21 persoas deriva en protestas contra o tribunal na cidade exipcia de Port Said, nas que morren 31 manifestantes e dous axentes da policía, isto no contexto da Traxedia de Port Said ocorrida un ano atrás.^[20]
• 27 de xaneiro - No centro da cidade de Santa Maria, Río Grande do Sur, Brasil, un violento incendio deixa 239 mortos e 124 feridos na discoteca Kiss.^{[21][22][23][24]}
• 28 de xaneiro - A raíña Beatriz dos Países Baixos anuncia que abdicará o próximo 30 de abril, no seu fillo Guillerme.
• 31 de xaneiro
  • Explosión da Torre Executiva Pemex (capital de México), deixa 37 mortos,^[25] 126 lesionados e varias persoas atrapadas dentro do edificio sinistrado, que quedou con importantes danos no interior.
  • Preto da cidade de Pretoria, en Suráfrica, un tren impacta con outro estacionado, deixando polo menos 200 persoas feridas e unha perda duns 164.206 rands surafricanos.^[26]
  • O volcán Lokon da illa Célebes, en Indonesia, expulsa unha nube de po duns 800  m de altura e rexistra dúas explosións durante as primeiras horas do día, pondo en alerta os habitantes da illa. En consecuencia, as autoridades fixan un raio de seguridade de 2,5 km e a Axencia Nacional de Vulcanoloxía de Indonesia alerta a poboación a través dun diario local sobre a probabilidade de máis erupcións e pide que se manteñan afastados do accidente xeográfico.^[27]

Febreiro

• 1 de febreiro - Un atentado suicida contra a embaixada dos Estados Unidos de América en Ancara (Turquía) deixa tres vítimas mortais.^[28]
• 2 de febreiro - En Paraguai, o candidato presidencial, Lino Oviedo, falece nun accidente aéreo, cando retornaba da cidade de Concepción á capital, Asunción.^[29][30] O Goberno de Federico Franco iniciou unha investigación para esclarecer cales foron exactamente as causas do accidente.^[31]
• 3 de febreiro - Eleccións parlamentarias de Cuba de 2013.
• 6 de febreiro - Terremoto de 8 graos nas Illas Salomón produce un tsunami que acaba coa vida de trece poboadores da illa.^{[32][33][34][35][36]}
• 8 de febreiro
  • Ataques contra xiítas en Iraq deixan polo menos 31 mortos.^[37]
  • Seis persoas morren polas inundacións que afectan os distritos de Miraflores, Alto Selva Alegre e Cerro Colorado, na cidade de Arequipa, no Perú.^[38]
  • Catro persoas morren ao caer unha avioneta na Universidade Nacional de Lomas de Zamora na Arxentina.^[39]
• 9 de febreiro
  • Un autobús que trasladaba seguidores do equipo de fútbol O'Higgins de Rancagua desbarranca en Tomé, (Rexión do Biobío), no sur de Chile, deixando 16 falecidos e 20 feridos graves.
  • En Colombia, un terremoto de 7.0 graos, na escala de Richter deixou danos materiais e 37 feridos.
• 10 de febreiro - Empeza o ano novo chinés,^[40][41] (ano 4711, ano da Serpe).
• 11 de febreiro
  • Avalancha humana deixa 36 mortos nunha estación de ferrocarril durante a festividade relixiosa do Kumbhamela na India.^[42]
  • O papa Bieito XVI anuncia que renunciará ás súas funcións o día 28 do mesmo mes por razóns de saúde.^{[43][44][45][46]}
  • 18 mortos deixa a explosión dunha mina de carbón no norte de Rusia.^[47]
  • Dez mortos por accidente aéreo en Liberia.^[48][49]
• 12 de febreiro - Corea do Norte realizou a proba nuclear máis grande da súa historia, ocasionando un sismo de 5,0 graos Richter.
• 15 de febreiro - Hai 1491 feridos (112 hospitalizados), a maioría pola onda de choque producida polo estalido que causou a creba de cristais, ventanais e danos materiais en edificios en Cheliabinsk, ao sur dos Urais por impacto de meteorito en Rusia. Horas despois, o asteroide 2012 DA14 pasa a 27.860 quilómetros da Terra, sendo así, o obxecto espacial de maior tamaño que se achegara tanto á Terra.^[50]
• 16 de febreiro - Máis de 75 mortos e 200 feridos nun atentado no oeste de Paquistán.
• 17 de febreiro - Eleccións lexislativas de Ecuador de 2013.
• 20 de febreiro
  • Nun val próximo a Quito, capital de Ecuador, inaugúrase oficialmente o Aeroporto Internacional Mariscal Sucre,^[51] que substitúe o Antigo Aeroporto Internacional Mariscal Sucre.^[52] O traslado do aeródromo fíxose polos ruídos que afectaban á poboación e pola curta pista de aterraxe que ocasionara 11 accidentes desde que iniciou as súas operacións.
  • O primeiro ministro Boiko Borisov de Bulgaria anuncia a dimisión do seu goberno, tras dez días de intensas protestas populares contra os altos prezos da electricidade.^[53]
• 22 de febreiro - Eleccións lexislativas de Djibuti de 2013.^[54]
• 24 de febreiro
  • 85.ª cerimonia dos Premios Óscar no Teatro Dolby dos Ánxeles (Estados Unidos)
  • O presidente cubano Raúl Castro é ratificado para continuar no poder até o ano 2018.^[55][56]
  • Vitoria de Nikos Anastasiadis nas eleccións presidenciais de Chipre de 2013.
  • LIV Festival Internacional da Canción de Viña del Mar en Chile^[57]
  • En Romanía, o presidente do denominado Instituto de Investigación dos Crimes do Comunismo e da Memoria do Exilio Romanés, Andrei Muraru, anunciou que se presentará ao Parlamento Nacional un proxecto de lei para prohibir as organizacións e símbolos comunistas. Esta declaración foi moi cuestionada por, segundo os críticos, unha lei como esa violaría a liberdade de expresión e que se intenta impedir un réxime como o do desaparecido expresidente, Nicolae Ceaușescu, o cal tamén transgrediu os dereitos humanos.^[58]
• 24 e 25 de febreiro - Eleccións xerais de Italia de 2013.
• 25 de febreiro - En Colombia realízase un paro cafeteiro, para esixir ao goberno melloras económicas e o subsidio do gran de café.
• 26 de febreiro - 19 turistas mortos e 3 feridos ao incendiarse un globo aerostático en Luxor (Exipto)^[59][60][61]
• 27 de febreiro - Tres mortos e sete feridos por tiroteo na compañía madeireira Kronospan na cidade de Menznau, cerca de Lucerna (Suíza)^[62]
• 28 de febreiro - Renuncia de Bieito XVI, primeiro Sumo Pontífice en deixar o cargo en vida desde Gregorio XII en 1415.

Marzo

• 4 de marzo
  • Rebeldes toman completamente a cidade siria de Raqqa, en plena guerra civil. Primeira cidade que dominan completamente, algo significativo na súa loita.
  • Accidente aéreo deixa decenas de mortos na República Democrática do Congo. O avión veuse abaixo sobre un barrio residencial, cando estaba a punto de aterrar na cidade de Goma, ao leste do país.^[63]
• 5 de marzo - No Hospital Militar Dr. Carlos Arvelo da cidade de Caracas, falece ás 16:25 hora local (20:55, UTC),^[64] o Presidente de Venezuela, Hugo Chávez aos 58 anos de idade e tras 14 anos de goberno.^[65][66] A noticia tivo alcance mundial e foi seguida por millóns de persoas en todo o mundo. A raíz disto máis de 16 países declararon varios días de dó nacional en homenaxe a Hugo Chávez.
• 6 de marzo
  • Rebeldes sirios secuestran 21 soldados filipinos da ONU, mentres inspeccionaban un posto de observación danado na fronteira dos Altos do Golán.
  • Un accidente aéreo deixa 9 falecidos no Perú, nas proximidades de Lima e Cuzco. A avioneta quedou completamente destruída polo mal tempo de tormentas eléctricas e caeu moi cerca de Tacna.
• 7 de marzo - En Libia decenas de homes armados asaltaron o canal de televisión Al Asema, en Trípoli, e secuestraron cinco xornalista. Así mesmo, os agresores destruíron parte dos equipos do canal, que deixou de emitir temporalmente tras o ataque.^[67]
• 8 de marzo
  • Tras a morte de Hugo Chávez, o vicepresidente de Venezuela, Nicolás Maduro asume como presidente encargado de Venezuela, e nomea como vicepresidente executivo o xenro de Hugo Chávez, Jorge Arreaza, todo isto mentres se esperan as eleccións presidenciais en abril para escoller o sucesor do falecido líder.^[68]
  • Lévase a cabo na Academia Militar de Venezuela, o funeral de Estado do presidente de Venezuela, Hugo Chávez, a onde asistiron presidentes, xefes de estado e delegacións de máis de 55 países do mundo.
• 9 de marzo - En Kenya, Uhuru Kenyatta é elixido presidente na primeira volta co 50,07% dos votos. A Corte Suprema determinará se o resultado anunciado pola IEBC (Comisión Electoral Independente) é legal.^[69]
• 10 e 11 de marzo - Lévase a cabo referendo sobre a soberanía das Illas Malvinas para determinar se a poboación desexa continuar baixo a administración británica, o cal resulta así cun 99,83% de aprobación.
• 10 de marzo - Corea do Norte anulou o Tratado de Non Agresión coa súa veciña Corea do Sur. Dito armisticio finalizou a guerra de Corea, polo tanto, a súa anulación significa que ambas nacións quedan novamente en estado de Guerra
• 11 de marzo - Corea do Norte anuncia que está lista para unha Guerra Total en contra de Corea do Sur e Estados Unidos.
• 12 de marzo - Comezo do conclave no que se elixirá o sucesor do Papa emérito Bieito XVI.
• 13 de marzo - O cardeal arxentino Jorge Mario Bergoglio é elixido Papa, adoptando o nome de Francisco. É o Papa número 266 da historia, o primeiro americano e o primeiro xesuíta.
• 15 de marzo - Inicia a temporada da temporada 2013 de Fórmula 1.
• 16 de marzo - Referendo constitucional de Cimbabue de 2013.
• 17 de marzo - Na capital do Perú, Lima, ten lugar un referendo para revogar a alcaldesa, Susana Villarán. Foi solicitado e aceptado o ano anterior (véxase Referendo municipal de Lima de 2013).^[70][71]
• 18 de marzo
  • Na batalla de Alepo, úsanse por primeira vez armas químicas na guerra civil siria, deixando 26 mortos e 86 feridos, moi posiblemente por culpa de Al-Assad.
  • En Mogadixo (capital somalí) un atentado terrorista preto do Palacio Presidencial, chamado Vila Somalia, deixa entre 7 e 10 mortos. Os perpetradores conduciran un vehículo cargado de explosivos até cerca doutro (libre de explosivos) e ao estalar incendiou un minibus urbano onde pereceron as vítimas. O ataque tería como branco un camión, onde se encontraban funcionarios gobernamentais, segundo algunhas testemuñas.^[72]
• 20 de marzo - En Cidade de Panamá (capital panameña) desátase un incendio no vertedoiro de lixo máis grande da cidade, Cerro Patacón. O fume esténdese por case toda a cidade provocando severos danos ambientais. As autoridades e corpos especiais traballan para manter o sinistro baixo control.^[73]
• 23 de marzo - Encontro entre o papa emérito Bieito XVI e o seu sucesor Francisco.
• 24 de marzo - Na capital de República Centroafricana, Bangui, rebeldes toman o Palacio Presidencial, derrocando o presidente, François Bozizé (quen se encontra en paradoiro descoñecido),^[74] e asume de forma interina o poder, o militar, Michel Djotodia. O golpe de Estado é a consecuencia final da rebelión iniciada o ano anterior. A Unión Africana,^[75] a ONU,^[76] entre outros organismos, expresaron o seu rechazo ao golpe. Mentres que Francia enviou as súas tropas para evitar que o aeroporto da cidade tamén caia en mans dos rebledes^[77] (véxase Golpe de Estado de República Centroafricana de 2013).^[78]
• 27 de marzo - En Taiwán un morto e numerosos edificios danados por sismo 6.1 graos.^[79]
• 30 de marzo - Corea do Norte declárase en estado de guerra total coa república surcoreana.

Abril

Maio

Xuño

Xullo

• 24 de xullo - O accidente ferroviario de Angrois, Santiago de Compostela, provoca 79 mortos.

Agosto

Setembro

Outubro

Novembro

Decembro

• 10 de maio: eclipse solar anular.

• 17 de maio: Día das letras galegas dedicado ó dramaturgo Roberto Vidal Bolaño.

• As cidades alemás de Duisburgo e Düsseldorf acollen os Xogos Mundiais (World Games)
• As cidades gregas de Volos e Larisa acollen os Xogos do Mediterráneo.
• Barcelona acolle o Campionato do Mundo de Natación do 19 de xullo ao 4 de agosto.

• 22 de xullo - Xurxo de Cambridge.

Xaneiro

• 9 de xaneiro - James M. Buchanan, economista estadounidense (n. 1919).
• 14 de xaneiro - José Posada, político galego (n. 1940).
• 14 de xaneiro - Conrad Bain, actor canadense.
• 15 de xaneiro - Nagisa Ōshima, director de cine xaponés (n. 1932).
• 17 de xaneiro - Fernando Guillén, actor español (n. 1932).
• 22 de xaneiro - Senén Bernárdez Álvarez, farmacéutico e político galego (n. 1930).
• 28 de xaneiro - Julio Aróstegui, historiador español (n. 1939).

Febreiro

• 10 de febreiro - Eugenio Trías Sagnier, filósofo español (n. 1942).
• 20 de febreiro - Jorge Peteiro, pintor galego (n. 1959).
• 22 de febreiro - Atje Keulen-Deelstra, patinadora neerlandesa (n. 1938).
• 26 de febreiro - Stéphane Hessel, diplomático e embaixador alemán nacionalizado francés (n. 1917).

Marzo

• 5 de marzo - Hugo Chávez, presidente de Venezuela (n. 1954).
• 16 de marzo - César Oro García, lingüista galego (n. 1924).
• 22 de marzo - Bebo Valdés, músico de jazz cubano (n. 1918).

Abril

• 2 de abril - Jesús Franco, director de cine español (n. 1930).
• 5 de abril - Bigas Luna, director de cinema catalán (n. 1946).
• 7 de abril - José Luis Sampedro, escritor e economista catalá (n. 1917).
• 8 de abril - Sara Montiel, actriz e cantante española (n. 1928).
• 8 de abril - Margaret Thatcher, política británica (n. 1925).
• 30 de abril - Viviane Forrester, escritora e ensaísta francesa (n. 1925).

Maio

• 4 de maio - César Portillo de la Luz.
• 8 de maio - Geza Vermes.
• 9 de maio - Ramón Blanco Rodríguez.
• 9 de maio - Alfredo Landa, actor navarro (n. 1933).
• 12 de maio - Constantino Romero, presentador e locutor (n. 1947).
• 15 de maio - Henrique Rosa.
• 16 de maio - Heinrich Rohrer.
• 17 de maio - Jorge Rafael Videla, ditador arxentino entre 1976 e 1981.

Xuño

• 3 de xuño - Indalecio Tizón Covelo, político galego.
• 6 de xuño - Tom Sharpe, escritor inglés (n. 1928).
• 9 de xuño - Elías Querejeta, produtor de cine español (n. 1934).
• 13 de xuño - Xosé Manuel Olveira "Pico", actor galego (n. 1955).

Xullo

• 10 de xullo - Concha García Campoy, xornalista e presentadora de televisión (n. 1958).
• 18 de xullo - Anxo Guerreiro, político galego (n. 1945).
• 27 de xullo - Julito Rodríguez, cantante e compositor portorriqueño.

Agosto

• 15 de agosto - Rosalía Mera, empresaria galega (n. 1944).
• 20 de agosto - Elmore Leonard, escritor e guionista estadounidense (n. 1925).
• 30 de agosto - Seamus Heaney, escritor irlandés (n. 1939).
• 30 de agosto - Benxamín Casal, economista e político galego (n. 1935).

Setembro

• 5 de setembro - Santiago Genovés Taragaza, antropólogo galego (n. 1924).
• 15 de setembro - Olimpio Liste, mestre e etnógrafo galego (n. 1932).
• 16 de setembro - Eduardo García de Enterría, xurista español (n. 1913).
• 16 de setembro - Juan Luis Panero, poeta español (n. 1942).
• 17 de setembro - Martí de Riquer, investigador catalán (n. 1914).
• 22 de setembro - Álvaro Mutis, escritor colombiano (n. 1923).
• 22 de setembro - Ernesto Viéitez Cortizo, científico e político galego (n. 1921).

Outubro

• 4 de outubro - Võ Nguyên Giáp, militar e político vietnamita (n. 1911).
• 27 de outubro - Lou Reed, cantante de rock e escritor norteamericano (n. 1942).

Novembro

• 17 de novembro - Doris Lessing, escritora británica (n. 1919).
• 19 de novembro - Frederick Sanger (95), bioquímico británico, premio Nobel de Química en 1958 e 1980 (n. 1918).^[80]
• 21 de novembro - Vern Mikkelsen (85), xogador e adestrador de baloncesto (n. 1928).^[81]

Decembro

• 1 de decembro - Alfonso Armada Comyn, militar español (n. 1920).
• 5 de decembro - Nelson Mandela, presidente de Suráfrica (n. 1918).
• 15 de decembro - Peter O'Toole, actor irlandés (n. 1932).
• 24 de decembro - Germán Coppini, cantante pop (n. 1961).
• 28 de decembro - Esther Borja, cantante cubana (n. 1913).

• Roberto Vidal Bolaño

No ano de 2013, as seguintes persoas foron galardoadas co premio Nobel:

• Física: François Englert, Peter Higgs
• Química: Martin Karplus, Michael Levitt, Arieh Warshel
• Medicina: James E. Rothman, Randy Schekman, Thomas C. Südhof
• Literatura: Alice Munro
• Paz: Organización para a Prohibición de Armas Químicas
• Economía: Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen, Robert J. Shiller

Outros artigos

• Historia ano a ano

Este artigo sobre efemérides é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.