Михаил Таљ

Михаил Таљ (литвански: Mihails Tāls, руски: Михаил Нехемьевич Таль; 9 ноември 1936 – 28 јуни 1992)^[1] — советски и латвиски шахист, велемајстор и осмиот светски првак во шах.

Михаил Таљ
Михаил Таљ во 1982 г.
Целосно име	латвиски: Mihails Tāls руски: Михаил Нехемьевич Таль''
Земја	СССР
Роден	9 ноември 1936 Рига, Латвиска ССР, СССР
Починал	28 јуни 1992[1] Москва, Руска Федерација
Титула	велемајстор
Светски првак	1960-1961
Најв. рејтинг	2705 (јануари 1980)

Го нарекувале и „Миша“ (деминутив од Михаил) и „волшебникот од Рига“ поради неговиот извонреден комбинаторски стил на игра. Неговите партии, во најголем број се дел од најчитаните шаховски книги во светот.

Таљ, исто така бил и познат шаховски автор. Многу критичари го сметаат за најдобриот шахист со напаѓачки стил на игра на сите времиња.

Рани години

Таљ е роден во Рига, Латвија. Научил да игра шах на 8 години, гледајќи го својот татко. Кратко потоа, тој се придружил во шаховскиот клуб на пионерското движење во Рига. Неговиот стил на игра не бил извонреден од почеток, но многу се трудел да напредува. Во 1949 година, Александар Кобленц започнал да го подучува. Неговиот стил на игра се подобрил за многу кратко време, па во 1951 година обезбедил учество на првенството на Латвија. На првенството во 1952 година, Таљ завршил пред својот учител. Својата прва победа ја остварил во 1953 година, и бил одликуван со титулата мајсторски кандидат. Тој станал советски мајстор во 1954 година, победувајќи го Владимир Саигин во квалификацискиот меч. Истата година, Таљ ја остварил и својата прва победа над велемајстор, кога Јури Авербах изгубил на време, во реми-позиција. Таљ дипломирал книжевност на универзитетот во Рига, пишувајќи сатиричен труд во врска со Илф и Петров. Во своите рани дваесетти, тој предавал во едно училиште во Рига. Михаил бил член на спортското друштво „Даугава“, и ја претставувал Латвија во државните натпревари.

Првак на Советскиот Сојуз

Во 1956 година, Таљ обезбедил учество во финалето на советското шаховско првенство, завршувајќи на делба на петтото место. Наредната година, на само 20 години, Таљ станал најмладиот победник на првенството. Тој не одиграл доволно меѓународни турнири за да биде одликуван со титулата велемајстор, но во ФИДЕ одлучиле да ги прекршат пропишаните правила и да го одликуваат со титулата, поради неговото достигнување, победата на првенството на Советскиот Сојуз.^[2]

Таљ учествувал трипати како натпреварувач во шах за Советскиот Сојуз на студентските Олимпијади, од 1956 до 1958 година, освојувајќи по 3 златни медали во тимска и поединечна конкуренција. Михаил победил во 19 партии, ремизирал во 11, и загубил само една, со успешност од 85,2%.^[3]

Следната година, Таљ ја сочувал титулата првак на Советскиот Сојуз, и за првпат се натпреварувал во меч за светски првак во шах. Во 1958 година, тој победил на меѓународниот шаховски турнир во Порторож, а истата година, бил од големо значење во победничкиот тим на Советскиот Сојуз на шаховската олимпијада.

Светски првак

Во 1959 година, Михаил Таљ победил на силниот турнир во Цирих. Истата година, следувала неговата победа на турнирот на кандидатите, одигран во СФР Југославија. Таљ ја покажал својата моќна игра, победувајќи со резултат 20/28, пред Паул Керес со 18,5, Тигран Петросјан, Василиј Смислов, Боби Фишер, Светозар Глигориќ, Фридрик Олафсон и Пал Бенко. Победата на Таљ била опишана со доминација во долниот дел од шаховската табла;^[4] победувајќи и губејќи само 3 партии, против Керес, победувајќи во сите партии против Фишер и освојувајќи 3½ бодови од можни 4 против Глигориќ, Олафсон и Бенко.^[5]

Во 1960 година, на 23 години, Таљ го победил големиот стратег Михаил Ботвиник во мечот за светски првак, одигран во Москва, со резултат 12,5–8,5 (6 победи, 2 порази и 13 реми), со што станал најмладиот светски првак во шах (овој рекорд подоцна го урнал Гари Каспаров, кој станал светски првак на 22 години). Во 1961 година, Ботвиник ја вратил титулата, победувајќи во повторниот меч, повторно одигран во Москва, со резултат 13–8 (10 победи, 5 порази и 6 реми). Во времето меѓу партиите, Ботвиник долго го анализирал стилот на игра на Таљ и поголемиот број од партиите ги довел до бавна борба, со слаби напади или завршници, помалку играјќи партии со полна комбинаторна тактика, кои во основа го правеле Таљ среќен.^[6]Неговите проблеми со бубрегот, исто така имале влијание на неговиот пораз, па неговите доктори во Рига го советувале да го одложи мечот поради здравствени причини. Јури Авербах изјавил дека Ботвиник би се согласил мечот да биде одложен, само доколку московските доктори потврдат дека не е сè во ред со здравствената состојба на Михаил Таљ. Но, Таљ одлучил да игра.^[7] Краткиот период како светски првак, придонел Таљ да биде еден од двата „зимски крала“. Останатиот бил Василиј Смислов (1957-1958), кој бил другиот шахист, кој ја прекинал доминацијата на Ботвиник.

Во 1980 година, Таљ го достигнал својот најголем рејтинг, 2705 бода. Неговиот најголем шахометриски рејтинг бил 2799, во септември 1960.

Подоцнежните достигнувања

Веднаш по поразот од Ботвиник, Таљ победил на супертурнирот во Блед, оставајќи ги зад себе Фишер, Петросјан, Керес, Глигориќ, Ефим Гелер и Мигел Најдорф.

Подоцна, Таљ се натпреварувал на неколку турнири на кандидатите. Во 1962 година, на турнирот во Курасао, тој имал сериозни здравствени проблеми, а бил и опериран кратко пред турнирот, па морал да се откаже од три четвртини од турнирот, играјќи со успешност од само 7 од 21 партија. Во 1965 година, тој го загубил финалниот меч против Борис Спаски, по победите над Лајош Портиш и Бент Ларсен. Во 1968 година, Таљ го загубил полуфиналниот меч против Виктор Корчној, по победата над Светозар Глигориќ. Здравствените грижи и проблеми предизвикале пад во неговата игра во периодот од крајот на 1968 до крајот на 1969 година, но Михаил се вратил со добрата игра, откако останал без еден бубрег. Во 1979 година, тој победил на „Интерцонал“ во Рига, со одличен резултат од 14/17, но наредната година го загубил четвртфиналниот меч против Лав Полугаевски, еден од ретките шахисти со позитивен резултат од партиите одиграни против него. Таљ играл и на турнирот на кандидатите во Монпелје во 1985 година. Турнирот се играл во Бергеров систем, а учество земале 16 натпреварувачи. Михаил Таљ завршил на делба меѓу четвртото и петтото место и го изгубил понатамошното напредување, по ремито одиграно против Јан Тиман, во мечот за разигрување. Подоцна, тој го победил Тиман, во егзибициски меч, во 1988 година.

Од јули 1972 до април 1973 година, Таљ одиграл 86 последователни партии без пораз (47 победи и 39 реми-партии). Од 23 октомври 1973 до 16 октомври 1974 година, остварил и поголем успех, останувајќи непоразен 95 партии (46 победи и 49 реми-партии). Ова се двата најдолги рекорди на непобедливост во модерната шаховска историја.^[8]

Како мерка за моќта на Таљ е и одличниот резултат против Карпов. Во 20 партии, Таљ загубил една, а останатите 19 завршиле реми. Ова е најдобриот резултат против Карпов во тоа време, не сметајќи ги партиите на Карпов против Каспаров.Едно од најголемите достигнувања на Таљ во подоцнежната кариера е делење на првото место со Анатолиј Карпов на „турнирот на ѕвездите“, одигран во Монтреал во 1979 година, еден од најсилните шаховски настани во светот на шахот во 1960-те и 1970-те години.

Таљ играл на 21-то советско шаховско првенство^[9] и победил на дури 6 (1957, 1958, 1967, 1972, 1974, 1978), што е постигнување, кое го има постигнато уште само Ботвиник.. Тој бил и петкратен победник (1971, 1973, 1977, 1981, 1983) на меѓународниот турнир во Талин.

Таљ бил и одличен ирач во брзопотезен шах. Во 1970 година, тој го освоил второто место (зад Боби Фишер) на силниот турнир во брзопотезен шах одигран во Херцег Нови. Во 1988 година, Таљ победил на второто светско првенство во брзопотезен шах (на првиот победил Гари Каспаров, во Брисел, една година пред тоа) во Сент Џон, пред шахисти како Гари Каспаров, актуелниот светски првак во шах и поранешниот светски првак Анатолиј Карпов. Во одлучувачкиот меч, Таљ го победил Рафаел Ваганјан со 4-0.

Тимски настапи

На шаховските олимпијади, Михаил Таљ остварил голем успех. Тој бил дел од 8 златни репрезентации на Советскиот Сојуз (1958, 1960, 1962, 1966, 1972, 1974, 1980 и 1982). Одиграл 101 партија (65 победи, 34 реми и само 2 порази), со успешност од 81,2%, со што тој е најуспешниот шахист во историјата на шаховските Олимпијади, меѓу оние кои настапиле барем на четири. Поединечно, Таљ освоил 7 медали, од кои 5 златни (1958, 1962, 1966, 1972, 1974)и 2 сребрени (1960, 1982).^[3]

Таљ исто така настапил како претставник на Советскиот Сојуз на 6 европски првенства (1957, 1961, 1970, 1973, 1977, 1980), освојувајќи го тимското злато на сите настапи и 3 златни медали во поединечна конкуренција (1957, 1970 и 1977). На европските првенства, тој одиграл 37 партии (14 победи, 20 реми партии и 3 порази), со успешност од 64,9%.^[3]Таљ играл на деветта маса на првиот меч меѓу Советскиот Сојуз и остатокот од светот, одигран во Белград во 1970 година, остварувајќи резултат 2 од 4. На вториот меч против остатокот од светот, одигран во Лондон во 1984 година, Таљ играл на седма табла и остварил резултат 2 од 3. Советските шахисти победиле и во двата меча. Таљ бил и почесен мајстор во спортот.^[10]

Од 1950 (кога победил на латвиското јуниорско првенство) до 1991 година, Таљ победил или го делел првото место на 68 турнири. За време на оваа долга кариера, тој одиграл околу 2.700 турнирски партии и имал успешност од 65%.