Тбилиси
Тбилиси (грузиски: თბილისი, до 1936 г. Тифлис) — главен град на Грузија. Се простира реката Кура и има околу 1.118.035 жители (2014).
| Tбилиси თბილისი | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
 Местоположба на Тбилиси во Грузија | |||
| Координати: 41°43′0″N 44°47′0″E / 41.71667° СГШ; 44.78333° ИГД | |||
| Република | Грузија | ||
| Основан | околу 450 | ||
| Управа | |||
| • Градоначалник | Кахабер Калаѕе | ||
| Површина | |||
| • Вкупна | 726 км2 (280 ми2) | ||
| Надм. вис. | 380−770 м | ||
| Население (2014) | |||
| • Вкупно | 1,118,035 | ||
| Часовен појас | грузиско време (UTC+4) | ||
| Мреж. место | tbilisi.gov.ge | ||
Тбилиси е основан во 458 г. од царот Вахтанг I Горгасали на местото на малечко селце, основано во IV век. После окупацијата од страна на Персија, арапите и селџуците, во 1122 градот е ослободен од персиска контрола, а во 1801 е освоен од Русија. Во време на владеењето на независна Грузија помеѓу 1918 и 1921 Тбилиси повторно е негов главен град. Во 1921 Грузија повторно е окупирана од Советска Русија и Тбилиси станува центар на Затавкаската СФСР, а подоцна на Грузиската ССР. Од 9 април 1991 Тбилиси повторно е главен град на независна Грузија.
Географија
Местоположба
Тбилиси е сместен јужен Кавказ на 41° 43' сев ш и 44° 47' ист д. Градот е сместен во источна Грузија на двете страни од реката Кура. Се простира на надморска висина од 380 до 770 метри и е опколен од три страни со планини.
Северно од градот има голем резервоар (попознат какоTбилишко езеро) кој е полн со канали за наводнување.
Клима
Климата во Тбилиси се менува од суптропска до релативно блага континентална. Се одликува со врнежливи зими и топли лета.
| Климатски податоци за Тбилиси | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Месец | Јан | Фев | Мар | Апр | Мај | Јун | Јул | Авг | Сеп | Окт | Ное | Дек | Годишно |
| Највисока забележана °C (°F) | 19.5 (67.1) | 22.4 (72.3) | 28.7 (83.7) | 31.6 (88.9) | 34.9 (94.8) | 38.7 (101.7) | 40.0 (104) | 40.3 (104.5) | 37.9 (100.2) | 33.3 (91.9) | 27.2 (81) | 22.8 (73) | 40.3 (104.5) |
| Прос. висока °C (°F) | 5.9 (42.6) | 7.1 (44.8) | 12.2 (54) | 19.3 (66.7) | 23.1 (73.6) | 27.5 (81.5) | 31.0 (87.8) | 30.2 (86.4) | 26.1 (79) | 19.4 (66.9) | 12.7 (54.9) | 7.8 (46) | 18.6 (65.5) |
| Сред. дневна °C (°F) | 1.5 (34.7) | 2.4 (36.3) | 6.8 (44.2) | 13.0 (55.4) | 17.0 (62.6) | 21.1 (70) | 24.5 (76.1) | 23.7 (74.7) | 19.8 (67.6) | 13.6 (56.5) | 7.8 (46) | 3.4 (38.1) | 12.9 (55.2) |
| Прос. ниска °C (°F) | −1.5 (29.3) | −0.8 (30.6) | 3.0 (37.4) | 8.1 (46.6) | 12.1 (53.8) | 16.0 (60.8) | 19.4 (66.9) | 18.6 (65.5) | 15.0 (59) | 9.4 (48.9) | 4.5 (40.1) | 0.5 (32.9) | 8.7 (47.7) |
| Најниска забележана °C (°F) | −24.4 (−11.9) | −14.8 (5.4) | −12.8 (9) | −3.8 (25.2) | 1.0 (33.8) | 6.3 (43.3) | 9.3 (48.7) | 8.9 (48) | 0.8 (33.4) | −6.4 (20.5) | −7.1 (19.2) | −20.5 (−4.9) | −24.4 (−11.9) |
| Прос. врнежи мм (ин) | 20 (0.79) | 29 (1.14) | 31 (1.22) | 51 (2.01) | 84 (3.31) | 84 (3.31) | 41 (1.61) | 43 (1.69) | 35 (1.38) | 41 (1.61) | 35 (1.38) | 23 (0.91) | 517 (20.35) |
| Прос. бр. врнежливи денови (≥ 1 мм) | 4.0 | 4.6 | 5.9 | 7.6 | 9.7 | 8.7 | 5.7 | 5.7 | 5.0 | 5.6 | 4.4 | 4.0 | 70.9 |
| Сред. бр. сончеви часови месечно | 99.2 | 104.4 | 142.6 | 171.0 | 213.9 | 249.0 | 257.3 | 248.0 | 207.0 | 164.3 | 102.0 | 93.0 | 2.051,7 |
| Извор: Pogoda.ru.net,[1] Хонгконшка опсерваторија[2] подат. за прос. врнеж. денови и сонч. часови, Weatherbase (само крајности)[3] | |||||||||||||
Население и култура
Демографија
Тбилиси е мултикултерен град. Во него живеат повеќе од 100 различни етнички групи. Околу 80% се етнички Грузијци, а другите поголеми се Руси, Ерменци, и Азери. А од помалите најзастапени се: Осети, Апхазијци, Украинци, Грци, Евреи, Естонци, Германци, Курди, Асиријанци, и други. Во последните години Турците и Кинезите се населуваат во градот и имаат еден од најголемите порасти во наталитетот.
Религија
Повеќе од 85% од жителите на Тбилиси се христијани (најдоминантни се припадниците на Грузиската Православна црква]). Руската православна црква и Ерменската Апостолска Црква се исто така застапени. Католиците, Лутераните, Баптистите, и други христијани го сочинуваат малцинството. А исто така голем број (околу 8%) го практикуваат исламот (најмногу се Сунити). Јудаизмот е исто така присутен,но само мал дел (околуt 2%) го практикуваат. Тбилиси е исто така познат како град на верска толеранција, во кој има и Цркви,џамии и синагоги.
Спорт
Тбилиси има голема спортска историја Како и секоја земја која е блиску до арапскиот свет има големо влијание на боречките спортови. Во 1978, градот имаше околу 250 големи и мали спортски обележја, вклучувајќи 4 затворени и 6 отворени олимписки базени, 185 игралишта и сали за кошарка, 192 терени за одбојка, 82 ракометарски арени, 19 тениски игралишта, 31 фудбалски игралишта, и 5 стадиони. А додека сега најголем стадион е стадионот „Борис Паичаѕе“ со 55.000 седишта, адодека втор е стадионот Михели Месхи со 24.680 седишта. Додека спортската палата во Тбилиси собира околу 11.000 гледачи.
Најпопуларни спортови денес во Тбилиси се фудбал, рагби, кошарка, и борење.
| Лого | Клуб | Спорт | Стадион |
|---|---|---|---|
 | ФК Динамо Тбилиси | Фудбал | Борис Паичаѕе |
 | ФК Локомотив Тбилиси | Фудбал | Михели Месхи |
 | ФК Амери Тбилиси | Фудбал | Амери |
 | ФК ВИТ Георгиа | Фудбал | БИТ Грузија |
 | КК Динамо Тбилиси | Кошарка | кошаркарска сала „Вере“ |
 | КК ТСУ | Кошарка | кошаркарска сала „Вере“ |
Mедиуми
Поголрмиот дел ма медиумските компании во Гризија (вклучувајќиги и телевизиите, весниците и радијата)се сместени во Тбилиси. Градот е дом и на најпозната телевизија Рустави 2 која цекосно ја поддржуваше револуцијата на розата.Овој канал и каналот Мзе Тв се во сопственост на познатиот медиумски магнат Руперт Мурдох и неговата компанија.
Тбилиси има и голем броја на издавачки куќи.Некои од најпознатите весници и списанија се: 24 Saati (24 часа), Rezonansi (Резонанс, звучност), Alia, дневниот весник на англиски The Messenger, неделникот FINANCIAL, Georgia Today, и на англиски неделникот The Georgian Times.
Надвор од градот се најпознатите и највлијателните радиостаници во Тбилиси како: Imedi Radio (105.9FM), Fortuna, и Radio 105, кои имаат и национални концесии.
Архитектура
Архитектурата во градо е мешавина од локална (Грузиска), со силни влијанија од винатискиот, еврипскиот и рускиот неокласицизам, и блискоисточни архитектонски влијанија. Стариот дел на градот, вклучувајќи го и Абанот-Убани, јасно дава на знаење дека тука преовладува азиската архитектура. Областите о Тбилиси кои се изградени во XIX век (Руставели Авенијата, Дистриктот Вера, итн.) имаат европски и руски неокласичен изглед.
Во XX век се гледа нови градби од стилот арт-ново. А додека во доцниот XX век градбите се со советски примеси и типични комунистички градби.
Тоа вклучува големи градби, крупни блокови и поголеми пространства. По распадот на СССР и здобивањето на неѕависност почнува Тбилиси да се гради со современи зданија. Во иднина Тбилиси ќе има два облакодерни комплекси.Едниот е кулата Аксис и новата Аџарија Хотел/Бизнис Комплекс (во изградба) кои ќе бидат највисоките згради на Кавказот.
Културни објекти
Тбилиси има голем број на згради од особен култиролошки интерес. Зградите на Парламентод и владата како и врховниот суд, се сместени во Тбилиси. Од големо значење на градот се и зградите на државната конзерваторија, државната опера (Paliashvili Opera House), Академскиот театар Марјанишвили, катедралата Самеба, Воронстов палатата (позната и какодетска куќа), многу државни музеи, националната библиотека, националната банка и многу други.Во советско време Тбилиси го заземаше 4 место во СССР по бројот на музеи.
Надвор од градот најпозната е тврдината Нарикала (IV-XVII век), црквата Арчисхати (VI век), катедралата Сиони (VIII век), и др.
Личности
- Родени во Тбилиси
- Борис Акунин (р. 1956), писател
- Шота Арвелаѕе (р. 1973), фудбалер
- Каха Бендукиѕе (р. 1956), политичар
- Тигран Петросјан (1929-1984), ерменски шахист
- Михаил Саакашвили (р. 1967), политичар
- Арам Хачатурјан (1903-1978), ерменски композитор
- Починале во Тбилиси
- Важа-Пшавела (1861-1915), поет
- Сулхан Цинцаѕе (1925-1991), композитор
- Други личности, повтзани со Тбилиси
- Фјодор Шаљапин (1873-1938), руски пејач, учел и работел во градот во почетокот на 1890-те
Збратимени градови
Збратимени градови на Тбилиси се:
Наводи
Надворешни врски
- The Messenger, Грузиски дневен весник на ангкиски јазик
- Официјално мрежно место на градот
- Историја ,Географија и Клима во Тбилиси Архивирано на 15 мај 2011 г.
- Слики од Тбилиси Архивирано на 23 мај 2007 г.
- Карти на Тбилиси Архивирано на 29 септември 2007 г.
- Фото водич на Тбилиси Архивирано на 13 февруари 2008 г.
- Музејот на Историја Архивирано на 28 јуни 2007 г.
- TbilisiThisWeek.com, Градски водич Архивирано на 15 мај 2007 г.
- Колеџот Макалестер Архивирано на 5 март 2008 г.
- Фото галерија на Тбилиси Архивирано на 28 септември 2007 г.
- http://tbilisi.info/
- Водич на Тбилиси во 1913 Архивирано на 28 септември 2007 г.