Тајландско писмо

Тајландската азбука води потекло од старокмерското писмо, кое е јужен брамски стил на писмо од типот „вателуту“. Според преданијата, писмото е создадено во 1283 г, а негов творец е кралот Рам Камхенг Велики.

Во писмото не постојат големи и мали букви, а зборовите не се одделуваат со простор.

Согласки

* อ е посебен случај со тоа што на почетокот од зборот се користи како нем почеток кај слоговите што почнуваат со самогласка (сите самогласки се пишуваат во однос на согласка — погл подолу). Истиот сибол се користи како самогласка во непочетна положба.

Фонетика

Тајландскиот јазик разликува три шеми на звучност и приздив (аспирација) кај избувни (плозивни) и слеани (африкатни) согласки:

• безвучни, неприздивни
• безвучни, приздивни
• звучни, неприздивни

Додека македонскиот разликува само звучно неприздивно /b/ и безвучно приздивно /pʰ/, во тајландскиот постои трет вид на звук што не е ниту звучен, ниту приздивен. Во македонскиот овој глас се јавува само како алофон на /p/, приближно звукот на п во зборот „спие“. Аналогно на тоа постои и венечна тројка /t/, /tʰ/, /d/. Во преднонепчената низа се јавува парот /k/, /kʰ/, а во заднонепчената го имаме парот /t͡ɕ/, /t͡ɕʰ/.

Во долунаведените ќелии, на првиот ред стои МФА, на вториот се укажани тајландските букви во почетна положба (неколку букви што се јавуваат во иста кутија имаат ист изговор).

Рими

Иако 44-те согласни букви даваат 21 звук кај почетоците, ова е поинаку кај римите (завршетоците). Во римите се допуштени само осум гласа и отсуство на глас наречено mātrā (มาตรา). На пример, на крајот од слогот, гласовите บ (/b/) и ด (/d/) се обезвучуваат, па така се изговараат како /p/ и /t/.

Од согласните букви, не сметајќи ги исфрлените ฃ и ฅ, шест (ฉ ผ ฝ ห อ ฮ) не можат да се користат како рими, а другите 36 се групираат на следниве начини.

^* Гласилната избувна самогласка се јавува на крајот кога нема рима по кратка самогласка

Самогласки

Самогласните гласови и дифтонзи во тајландскиот јазик се пишуваат со мешавина од самогласни симболи на основа на самогласка. Секоја самогласка има своја правилна положба во однос на основна согласка, а понекогаш и крајна согласка. Самогласките можат да бидат над, под, лево или десно од согласката, или пак во комбинација од нив. Доколку самогласката има делови пред и по почетната согласка, а слогот почнува со група согласки, тогаш расцепот оди околу целата група.

Самогласките се претставуваат со вкупно 21 симбол. Можат да стојат сами, или во комбинација со други такви самогласни симболи.

• ^ Овие симболи секогаш се комбинираат со phinthu i (◌ิ)

Својствените самогласки се /a/ кај отворени слогови (СгСм) и /o/ кај затворени слогови (СгСмСг). На пример, ถนน се транскрибира како /tʰànǒn/ „пат“. Постојат неколку исклучоци со заемките од пали, каде својствената самогласка на отворен слог е /o/. Циркумфиксните самогласки, како เ–าะ /ɔʔ/, ја опфаќаат претходната согласка со својствена самогласка. На пример, /pʰɔʔ/ is written เพาะ, and /tɕʰapʰɔʔ/ „само“ се пишува како เฉพาะ.

Лигатурните знаци ฤ ฤๅ (плус исфрлените ฦ ฦๅ) обично се сметаат за самогласки, кратка и долга. Знакот ฤ може да игра улога на ริ како составен дел од многу заемки од санскрит како กฤษณะ (kritsana, не kruetsana) ฤทธิ์ (rit, не ruet) กฤษดา (kritsada, не kruetsada). Наоѓа примена и кај зборот อังกฤษ angkrit „англиски“ и ประเทศอังกฤษ Prathet angkrit „Англија“.

Изговорот подолу е претставен со меѓународната фонетска азбука (МФА),^[2] романизацијата на Кралскиот институт на Тајланд (RGTS) како и неколку други позастапени варијанти. Веднаш до нив стојат нивните најприближни пандани на македонски, согласно македонската транскрипција на тајландскиот јазик (која не разликува кратки и долги самогласки, па затоа ги предава исто). Испрекинатите крукчиња ја претставуваат положбата на согласката или согласната група. Првото е почеток, а второто (ако постои) е римата.

Ro han (ร หัน) обично не се смета за самогласка и затоа не фигурира на табелата. Ја претставува самогласката sara a /a/ присутна кај некои зџаемки од санскрит и се јавува како ◌รร◌. Кога се користи без рима (◌รร), тогаш како рима се подразбира /n/, па затоа гласи [an].

• ^ Само со ร (ro ruea) како рима, што би било ◌ร [ɔːn].
• ^ Само со зборот ก็ [kɔ̂ː].
• ^ Се користи само во извесни зборови.
• ^ Tрадиционално, овие дифтонзи и трифтонзи се сметаат за комбинации од обични самогласки или дифтонзи со wo waen (ว, /w/) или yo yak (ย, /j/) како рима, и не се вбројуваат во редовните самогласки.
• ^ Дополнителните самогласки немаат посебна гласовна вредност, туку претставуваат симболи за извесни самогласно-согласни комбинации. Традиционално се сметаат за самогласки, но некои извори велат дека не се.
• ^ Sara ai (ใ◌ и ไ◌) и sara ao (เ◌า) исто така се сметаат за дополнителни самогласки.

Дијакритики

Дијакритиките се користат за означување на измена во звучната вредност на буквите.

Тајландскиот е тонски јазик, па затоа писмото наполно ги претставува тоновите во него. Тоновите се реализираат во самогласките, но писмено се означуваат со комбинација од класата на почетната согласка (висока, средна или ниска), должина на самогласката (долга или кратка), римата (избувна или гласник) и (ако го има) еден од четирите тонски ознаки. Називите и знаците на тонските ознаки се добиени од називите на броевите 1, 2, 3 и 4 на индиски. Правилата за запишување на тоновите се претставени на следнава табела:

Симбол Назив Состав на слогот и класа на почетната согласка Тајландски RTGS Самогласка и рима Ниска Средна Висока (ไม่มี) (нема) долга самогласка или самогласка плус гласник среден среден растечки (ไม่มี) (нема) долга самогласка плус избувна согласка паѓачки низок низок (ไม่มี) (нема) кратка самогласка на крајот или плус избувна согласка висок низок низок  –่ ไม้เอก mai ek било која паѓачки низок низок  –้ ไม้โท mai tho било која висок паѓачки паѓачки  –๊ ไม้ตรี mai tri било која - висок -  –๋ ไม้จัตวา mai chattawa било која - растечки -

Отсуството на тонска ознака (во табелата: „нема“) е основниот акцент (พื้นเสียง, pheun siang). Mai tri и mai chattawa се користат само со согласки од средна класа.

За измена на тонот се користат два согласни знака (не дијакритики):

• ห นำ ho nam, предводно ho. Висококласно немо ห ги „води“ нискокласните носни согласки (ง, ญ, น о ม) и неизбувните согласки (ว, ย, ร и ล), кои немаат висококласен фонетски пандан, во тонските особини на висококласна согласка. Кај повеќесложните зборови, почетна согласка од средна или висока класа со својствена самогласка на истиот начин ги „води“ истите согласки од ниска класа во висококласни тонски правила, каде тонската ознака ја носи нискокласната согласка.
• อ นำ o nam, предводно o. Само кај четири зборови - немо อ од средна класа го „води“ нискокласното ย во среднокласни тонски правила: อย่า (ya, немој) อยาก (yak, желба) อย่าง (yang, вид, тип) อยู่ (yu, престој). Може да се забележи дека сите четири имаат нискотонско siang ek со долга самогласка, но อยาก (кој е мртов слог) нема потреба од тонска ознака, па така сите три живи согласки добиваат mai ek.

Во неформален разговор често се јавуваат исклучоци каде зборовите се пишуваат си еден тон, а се изговараат со друг (позастапен пример се заменките ฉัน chan и เขา khao, што се изговараат со висок тон наместо означениот растечки). При рецитирање и јавно читање, истите овие збориви се изговараат според напишаното.

Други дијакритики служат за означување на кратки самогласки и неми согласки:

• Mai taikhu („стап што се качува и клекнува“). Всушност минијатурна варијанта на тајландскиот број 8 ๘. Mai taikhu често се користи со sara e (เ) и sara ae (แ) во затворени слогови.
• Thanthakhat („убивање како казна“); karan значи „откажан“.

Fan nu значи „заби на стаорец“ и се поимува како комбинација со sara i и fong man за образување на други знаци.

Pai-yan noi и angkhan diao имаат ист знак. Sara a (–ะ) што се користи во комбинација со други знаци се нарекува wisanchani.

Тајландското писмо е додадено во верзијата 1.0 на стандардот Уникод во октомври 1991.

Уникодниот блок посветен на тајландското писмо е U+0E00–U+0E7F. Блокот е дословно препишан од постариот комплет знаци TIS-620 кој ги шифрира знаците เ, แ, โ, ใ и ไ пред согласките што им претходат. Така, тајландското, лаоското и црнотајското се единствените индиски (т.е. брамски) писма во Уникод што се водат по ликовен наместо логички редоследд. Сивите полиња означуваат недоделени места:

• Тајландски јазик
• Македонска транскрипција на тајландскиот јазик
• Општа кралска тајландска транскрипција (RTGS)
• Википедија:МФА за тајландски и лаоски јазик
• ISO 11940

• Тајландско писмо - Omniglot (англиски)
• Тајландското писмо со звуци (англиски)
• Тајландски самогласки Архивирано на 25 јули 2011 г. (англиски)
• Тајландски согласки Архивирано на 25 јули 2011 г. (англиски)