Krabbe

Krabbar høyrer til tifotkrepsen og har såleis fem par bein, kor dei første er omdanna til klør. Som oftast er bakkroppen (abdomen) folda inn under forkroppen (cephalothorax) i vaksenstadiet. Dei fleste krabbar viser her skilnad på kjønna; Hannen har smalare bakkropp enn hoa som treng fleire bakkroppsbein til å bera egg med.

Munndelane til krabbane er skjult, dekt av maxillipedar, og til skilnad frå andre storkreps dannar ikkje framparten på ryggskjoldet (carapax) noko nakkehorn (rostrum). Eit anna særtrekk er at ingen av antennepara er todelte, til skilnad frå dei fleste andre krepsdyr. Gjellene til krabbane er sett saman av flate plater som liknar dei ein finn hjå reker, men med ulik struktur.

Til skilnad frå andre tifotkreps, som har kjønnsopningane sine på beina, har krabbane sine på brystet. Hjå kladen Eubrachyura sit dei inntil den tilbakedanna bakkroppen hjå hoa, medan kladen Thoracotremata òg har utvikla dette trekket hjå hannane. Krabbehannar overfører spermen med dei første pleopodane umiddelbart etter at hoa har skifta skal.

Krabbar er for det meste altetarar, men det eksisterer ei rekkje ulike tilpassingar hjå dei einskilde artane. Nokre artar et hovudsakleg alger, medan andre kan leva av plankton eller åtsel. Dei mest utbreidde artane i norsk farvatn et hovudsakleg muslingar.

Krabbane er utbreidd i eit vidt spekter av habitat; dei fleste i havet, men det finst òg 850 artar i ferskvatn og på land (landkrabbar).

Dei eldste sikre krabbefossila kjem frå Juratida, men fossil av ryggskjoldet til karbon-slekta Imocaris tyder på at han kan ha vore ein primitiv krabbe. Den adaptive strålinga av krabbar i krittida og seinare kan anten forklarast med oppsplittinga av Gondwanaland eller som koevolusjon med den samtidige strålinga av beinfisk, som i dag er krabbane sine hovudfiender.

Utviklingshistoria til krabbane har elles vore kjenneteikna av ein reduksjon av bakkroppen og ei generell auke i pansring av rygg- og bukskjoldet. Dette har foregått i fleire ulike grupper tifotkreps, men det har gått lengst hjå dei ekte krabbane. Telsonen har ikkje lenger nokon funksjon hjå krabbane, og halevifta (uropodane) er fullstendig tilbakedanna eller omdanna til feste for bakkropprestane til brystet.

Ein trudde lenge at dei om lag 850 artane ferskvass- og landkrabber var i nær slekt, men i dag meiner dei fleste at dei representerer minst to uavhengige utviklingsgreiner; minst ei i Amerika og ei i Den gamle verda.

Om lag 20 % av alle krepsdyr som vert fanga eller avla fram som mat på verdsbasis er krabbar, til saman over 1½ millionar tonn. Ein femtedel av dette kjem frå den aust-asiatiske arten Portunus trituberculatus, som høyrer til i symjekrabbefamilien. Her til lands er det taskekrabben (Cancer pagurus) som vert teken i størst kvanta, men strandkrabbe skal òg smaka godt.

Andre viktige artar omfattar m.a. symjekrabben Portunus pelagicus, Callinectes sapidus, Cancer magister, Scylla serrata og fleire artar i slektene Chionoecetes og Charybdis. Kongekrabben vert òg seld som krabbe, men høyrer eigentleg til anomurene.

Infraordenen Brachyura omfattar 6 793 artar fordelt på 70 familiar, og er den mest artsrike gruppa tifotkreps. Dei vert delt inn i to seksjonar, Podotremata og Eubrachyura, og vidare i ei rekkje overfamiliar:

• Seksjon Dromiacea De Haan, 1833

  Dakoticancroidea † Rathbun, 1917

  Dromioidea De Haan, 1833

  Eocarcinoidea † Withers, 1932

  Glaessneropsoidea † Patrulius, 1959

  Homolodromioidea Alcock, 1900

  Homoloidea De Haan, 1839

• Seksjon Raninoida De Haan, 1839
• Seksjon Cyclodorippoida Ortmann, 1892
• Seksjon Eubrachyura de Saint Laurent, 1980
  • Underseksjon Heterotremata Guinot, 1977

  Aethroidea Dana, 1851

  Bellioidea Dana, 1852

  Bythograeoidea Williams, 1980

  Calappoidea De Haan, 1833

  Cancroidea Latreille, 1802

  Carpilioidea Ortmann, 1893

  Cheiragonoidea Ortmann, 1893

  Componocancroidea † Feldmann, Schweitzer & Green, 2008

  Corystoidea Samouelle, 1819

  Dairoidea Serène, 1965

  Dorippoidea Macleay, 1838

  Eriphioidea Macleay, 1838

  Gecarcinucoidea Rathbun, 1904

  Goneplacoidea Macleay, 1838

  Hexapodoidea Miers, 1886

  Leucosioidea Samouelle, 1819

  Majoidea Samouelle, 1819

  Orithyioidea Dana, 1852

  Palicoidea Bouvier, 1898

  Parthenopoidea Macleay,

  Pilumnoidea Samouelle, 1819

  Portunoidea Rafinesque, 1815

  Potamoidea Ortmann, 1896

  Pseudothelphusoidea Ortmann, 1893

  Pseudozioidea Alcock, 1898

  Retroplumoidea Gill, 1894

  Trapezioidea Miers, 1886

  Trichodactyloidea H. Milne Edwards, 1853

  Xanthoidea Macleay, 1838

  • Underseksjon Thoracotremata Guinot, 1977

  Cryptochiroidea Paul’son, 1875

  Grapsoidea MacLeay, 1838

  Ocypodoidea Rafinesque, 1815

  Pinnotheroidea De Haan, 1833

• Brusca & Brusca: Invertebrates, Sinauer 2002
• Moen, Frank Emil & Svensen, Erling: Dyreliv i havet, Kom forlag 2003
• Skildring på Crustacea.net

• (no) Krabbe hos Artsdatabanken
• (en) Krabbe – oversikt og omtale av artane i WORMS-databasen
• (en) Krabbe i Encyclopedia of Life
• (sv) Krabbe hos Dyntaxa
• (en) Krabbe hos Fauna Europaea
• (en) Krabbe hos Fossilworks
• (en) Krabbe hos ITIS
• (en) Krabbe hos NCBI
• (en) Kategori:Brachyura – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
• Brachyura – detaljert informasjon på Wikispecies