Baku

Nazwa miasta pochodzi od perskiego Badkube, oznaczającego „uderzenie wiatru”, w związku z częstymi i silnymi wiatrami północno-zachodnimi nawiedzającymi ten obszar.

Położenie

Położone w południowej części Półwyspu Apszerońskiego, na zachodnim brzegu Morza Kaspijskiego (Zatoka Bakijska). Położone w pobliżu pól naftowych.

Klimat

Baku znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego półpustynnego (Klasyfikacja klimatów Köppena: BSk), z ciepłymi i suchymi latami oraz czasami wilgotnymi zimami. Silne wiatry występują przez cały rok. Blisko 10 dni rocznie, średnio po trzy w grudniu, styczniu i lutym mogą wystąpić opady śniegu.

Stosunki wodne

Na terenie Baku położone jest jezioro Böyükşor, największe na Półwyspie Apszerońskim^[5]

Podział administracyjny

Baku dzieli się na 12 rejonów:

• Binəqədi
• Nizami
• Nərimanov
• Nəsimi
• Pirallahı
• Qaradağ
• Sabunçu
• Suraxanı
• Səbail
• Xətai
• Xəzər
• Yasamal

Miasto Wewnętrzne, pałac szachów Szyrwanu i baszta Dziewicza w Baku^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Pałac szachów Szyrwanu
Państwo	Azerbejdżan
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV
Numer ref.	958
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2000 na 24. sesji
Obiekt zagrożony	2003–2009

Pierwsza wzmianka o osadzie na terenie dzisiejszego Baku pochodzi z II w.

• XII w. – stolica chanatu Szyrwanu
• XV–XVI w. – rezydencja władców z dynastii Szyrwanszachów
• 1509 – przyłączone do państwa perskiego (państwa Safawidów)
• 1747 – odrębny chanat azerbejdżański
• 1806 – pod panowaniem Rosji
• 1859 – miasto gubernialne
• 1917 – rządy przejęła tu Rada Delegatów Robotniczych
• 1918 – powstanie i upadek bolszewickiej Komuny Bakijskiej
• 1918 – 1920 powstanie Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu, ostatecznie przyłączonej do Rosji Radzieckiej
• 1920 – 1991 stolica Azerbejdżańskiej SRR
• 20 stycznia 1990 – wojskowa pacyfikacja Baku wymierzona w rozwijający się azerski ruch antykomunistyczny i niepodległościowy – Czarny Styczeń. Ofiarą interwencji oddziałów armii radzieckiej padają 132 przypadkowe osoby cywilne, ponad 600 jest rannych^[6]
• 1991 – po rozpadzie ZSRR, stolica niezależnego Azerbejdżanu
• 2012 – miasto gościło 57. Konkurs Piosenki Eurowizji w specjalnie zbudowanej na potrzeby Eurowizji hali widowiskowo-sportowej Baku Crystal Hall.

• Miasto Wewnętrzne (azer. İçəri Şəhər) – otoczona murami najstarsza część miasta z IX wieku. Wewnątrz znajdują się m.in.:
  • Meczet Muhammada z 1078, zwany od XVIII w. „Złamaną Wieżą” (azer. Sınıqqala)
  • Meczet Piątkowy z 1899 r.
  • Baszta Dziewicza (azer. Qız qalası) – XII wiek
  • Pałac Szachów Szyrwanu (azer. Şirvanşahlar Sarayı) – XIV-XVII wiek
• Świątynia Ognia Ateszgah (azer. Atəşgah) w podbakijskiej miejscowości Surachany (azer. Suraxanı) – zrekonstruowana w XVII-XVIII wieku
• Meczet Taza Pir w Baku – największy meczet w mieście, zbudowany w latach 1905–1914
• cerkiew św. Michała Archanioła
• cerkiew ormiańska – XVIII wiek (zamknięta i niedostępna do zwiedzania od czasu wojny z Armenią)
• dworzec kolei elektrycznej „Sabunczyński” z 1928
• Azerbejdżańskie Narodowe Muzeum Sztuki
• Azerbejdżańskie Narodowe Muzeum Dywanów
• Muzeum Historii Azerbejdżanu w dawnej rezydencji Zeynalabdina Tagijewa, którą projektował polski architekt Józef Gosławski
• Muzeum Miniaturowych Książek (azer. Miniatür Kitab Muzeyi)
• Muzeum Literatury Azerbejdżańskiej im. Nizamiego
• Aleja Szahidów – aleja-mauzoleum poległych bohaterów wojny z Armenią i zabitych przez Armię Radziecką w 1990.

  

Baku jest głównym ośrodkiem naukowym kraju. Znajduje się tu wiele uniwersytetów, m.in.:

• Bakijski Uniwersytet Państwowy
• Bakijski Uniwersytet Słowiański
• Akademia Muzyczna w Baku
• Azerbejdżańska Wyższa Szkoła Marynarki Wojennej

W Baku, w latach 2011–2015, rozgrywany był kobiecy turniej tenisowy, Baku Cup, zaliczany do rozgrywek cyklu WTA Tour. W 2015 roku w Baku odbyły się pierwsze Igrzyska Europejskie. W 2016 roku w Baku odbył się wyścig Formuły 1 – Grand Prix Europy, a od 2017 odbywa się Grand Prix Azerbejdżanu. W 2021 roku w Baku odbyły się mecze Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2020.

W mieście działa też kilka klubów piłkarskich:

• AZAL PFK Baku
• Bakılı Baku
• FK Baku
• Şamaxı Baku
• MOİK Baku
• Neftçi PFK
• Rəvan Baku

Około 20 kilometrów na wschód od centrum znajduje się port lotniczy im. Heydəra Əliyeva – największy węzeł lotniczy Azerbejdżanu.

W mieście znajduje się stacja kolejowa zapewniająca połączenia międzynarodowe i krajowe.

Baku posiada dwie linie metra, oraz wiele autobusowych. Tramwaje i trolejbusy zlikwidowano odpowiednio w 2004 i 2006 roku.

• Centrum Polskiej Kultury „Polonia”
• Polonia–Azerbejdżan Wspólnota Polska
• Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności i Katolicka Wspólnota Polska^[7].

• Baku
• 
• 
• 
  Ogniste Wieże
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Azersu Tower

Zobacz multimedia związane z tematem:
Baku

• Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917–1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.
• Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I, RafałR. Jasiulewicz (red.), LeszekL. Baraniecki, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-60563-07-1, ISBN 978-83-60563-07-6, ISBN 83-60563-04-7, ISBN 978-83-60563-04-5, ISBN 1-59339-330-X, ISBN 978-1-59339-330-4, OCLC 838992809 .brak strony (książka)
• Andrzej Chodubski: „Aktywność kulturalna Polaków w Azerbejdżanie w XIX i na początku XX wieku”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego”, nr 71/1986
• Ryszard Badowski: „Polscy architekci w Baku na przełomie XIX i XX wieku”, [w:] „Polacy w Azerbejdżanie” pod red. Edwarda Walewandra, Instytut Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL Lublin 2003
• Andrzej Chodubski: „Polacy w Azerbejdżanie”, Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń 2004