Groch zwyczajny
Groch zwyczajny (Pisum sativum L.) – gatunek rośliny strączkowej jednorocznej z rodziny bobowatych (Fabaceae). Pochodzi z zachodniej Azji i Kaukazu, wschodniej i południowej Europy oraz Afryki Północnej[3]. Jest uprawiany w wielu rejonach świata.
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek | groch zwyczajny |
Nazwa systematyczna | |
Pisum sativum L. Sp. pl. 2:727. 1753 |
Morfologia
Zastosowanie
- Roślina uprawna, uprawiana jako warzywo i na paszę dla zwierząt. Groch jest jedną z roślin najwcześniej uprawianych przez człowieka, nasiona grochu zwyczajnego znajdowano w stanowiskach archeologicznych na Bliskim Wschodzie datowanych na 10 tys. lat. Najprawdopodobniej uprawiany był już około 7800 lat przed naszą erą. Około roku 2000 p.n.e. jego uprawa rozpowszechniła się w Europie i na Wschodzie, w Indiach i Chinach.
- Sztuka kulinarna: niedojrzałe nasiona grochu mają barwę zieloną i zbierane są w celu bezpośredniego spożycia i produkcji mrożonek lub konserw. Dojrzałe i uschnięte nasiona grochu gotuje się i wykorzystuje jako podstawę rozmaitych posiłków lub dodatek do innych potraw. Tradycyjną polską potrawą jest kapusta z grochem i zupa grochówka. Daniem kuchni staropolskiej był groch ze słoniną.
Uprawa
Groch można wysiewać już od wczesnej wiosny, gdy temperatura gruntu osiągnie 2 °C, rośliny rosną najlepiej w temperaturze 13–18 °C. Nie rozwija się dobrze w ostrym słońcu. Niektóre odmiany osiągają dojrzałość już po 2 miesiącach od wysiewu. Rośnie najlepiej w lekko kwaśnej, dobrze nawodnionej, ale nie podmokłej glebie. Dla uniknięcia chorób nie należy wysiewać rośliny ponownie w tym samym miejscu przed upływem pięciu lat.
- wirusowe: mozaika i liściozwój grochu, ostra mozaika grochu, wczesne brązowienie grochu
- wywołane przez lęgniowce i grzyby: fuzaryjna zgorzel grochu, fuzaryjne więdnięcie grochu, mączniak rzekomy grochu, rdza grochu, zgorzelowa plamistość grochu, zgorzel siewek[4].
Systematyka i zmienność
Gatunek reprezentuje tradycyjnie wyróżniany rodzaj groch Pisum. Okazał się on jednak zagnieżdżony w obrębie rodzaju groszek Lathyrus[5] i w nowych ujęciach systematycznych gatunki z rodzaju Pisum wraz z grochem zwyczajnym włączane są do tego rodzaju. W takim ujęciu groch zwyczajny nosi nazwę naukową Lathyrus oleraceus Lam. Fl. Franç. 2: 580 (1779)[6]
We florze Polski występują dwa podgatunki[7]:
- groch zwyczajny typowy – Pisum sativum subsp. sativum. Jest uprawiany jako warzywo
- groch zwyczajny polny (g. błękitnopurpurowy, g. polny) – Pisum sativum subsp. arvense (L.) Asch. Rośnie dziko.
- Pokrój
- Kwiat
- Strąk
Przypisy
- BioLib: 40003
- EoL: 703192
- EUNIS: 172040
- Flora of China: 200012282
- Flora of North America: 200012282
- FloraWeb: 4303
- GBIF: 5347845
- identyfikator iNaturalist: 54522, 428650
- IPNI: 514624-1
- ITIS: 26867
- NCBI: 3888
- Plant Finder: 280471
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): ild-7792
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:60454055-2
- Tela Botanica: 49790
- identyfikator Tropicos: 13031856
- USDA PLANTS: PISA6