Kłębian kątowaty
Kłębian kątowaty (Pachyrhizus erosus) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Występuje w Meksyku, w części Ameryki Środkowej, w uprawie również w innych krajach tropikalnych, zwłaszcza na Filipinach, gdzie zyskała popularność po sprowadzeniu przez Hiszpanów w okresie kolonialnym. Hiszpańska nazwa jícama pochodzi od pierwotnego określenia w języku nahuatl, xīcama lub xīcamatl.
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek | kłębian kątowaty | ||
Nazwa systematyczna | |||
Pachyrhizus erosus (L.) Urb.[3] Symb. antill. 4:311. 1905 | |||
Synonimy | |||
|
Morfologia
Pnący się podkrzew o korzeniu bulwiastym. Liście trójlistkowe. Kwiatostan osadzony jest w kątach liści. Kwiat duży w kolorze fioletowym lub czerwonawym. Owoc strąk z wieloma nasionami.
Zastosowanie
W Meksyku roślina ta jest uprawiana dla słodkawych bulw o konsystencji ziemniaka, jadanych najczęściej na surowo, z dodatkiem soli, chili i soku z limonki, a także w sałatkach. Bulwy zawierają ponad 80% wody, a także szereg ważnych składników odżywczych, zwłaszcza potas, fosfor, żelazo i wapń oraz kwas askorbinowy[4]. Pomimo słodkawego smaku zalecane są dla diabetyków ze względu na zawartość inuliny[5]. Bulwy można także gotować i piec oraz sporządzać z nich zupy. Bardzo często spożywa się również wyciśnięty z bulw sok. Z bulw otrzymuje się mąkę i skrobię[6].
Roślina włóknodajna – na Fidżi z łodyg otrzymuje się włókno używane do sporządzania sieci rybackich[7].
Inne części rośliny uważane są za trujące. Liście, strąki i dojrzałe nasiona zawierają toksyczny glikozyd, natomiast korzenie i dojrzałe nasiona zawierają rotenon, naturalny środek owadobójczy. Nasiona są jadalne po wcześniejszym ugotowaniu i usunięciu rotenonu[8]. Wytłacza się z nich również olej.
Synonimy[3]
- Cacara erosa (L.) Kuntze
- Cacara palmatiloba (DC.) Kuntze
- Dolichos bulbosus L.
- Dolichos erosus L.
- Dolichos palmatilobus DC.
- Pachyrhizus angulatus DC.
- Pachyrhizus articulatus Walp.
- Pachyrhizus bulbosus (L.) Kurz
- Pachyrhizus erosus var. palmatilobus (DC.) R.T. Clausen
- Pachyrhizus palmatilobus (DC.) Benth. & Hook.f
- Pachyrhizus strigosus R.T. Clausen
Przypisy
Bibliografia
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- EoL: 645206
- Flora of China: 200012267
- Flora of North America: 200012267
- GBIF: 2974683
- identyfikator iNaturalist: 122985
- IPNI: 155136-3
- ITIS: 26824
- NCBI: 109171
- Plant Finder: 280568
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): ild-2918
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:179936-2
- identyfikator Tropicos: 13047106
- USDA PLANTS: PAER3