Saharoza
Saharoza (uobičajeno ime: šećer) je disaharid molekulske formule C12H22O11. Sistematsko ime je β-D-fruktofuranozil α-D-glukopiranozid. Najpoznatija je kao namirnica u ljudskoj ishrani.
| Saharoza | |||
|---|---|---|---|
 | |||
 | |||
 | |||
| IUPAC ime |
| ||
| Drugi nazivi | Šečer; α-D-glukopiranozul-(1→2)-β-D-fruktofuranozid; β-D-fruktofuranozil-(2→1)-α-D-glukopiranozid; β-(2S,3S,4S,5R)-fruktofuranozul-α-(1R,2R,3S,4S,5R)-glukopiranozid; α-(1R,2R,3S,4S,5R)-glukopiranozil-β-(2S,3S,4S,5R)-fruktofuranozid | ||
| Identifikacija | |||
| CAS registarski broj | 57-50-1  | ||
| PubChem[1][2] | 5988 | ||
| ChemSpider[3] | 5768 | ||
| UNII | C151H8M554 | ||
| EC-broj | 200-334-9 | ||
| DrugBank | DB02772 | ||
| ChEBI | 17992 | ||
| ChEMBL[4] | CHEMBL253582 | ||
| RTECS registarski broj toksičnosti | WN6500000 | ||
| Jmol-3D slike | Slika 1 | ||
| |||
| |||
| Svojstva | |||
| Molekulska formula | C12H22O11 | ||
| Molarna masa | 342,30 g/mol | ||
| Agregatno stanje | beli kristali | ||
| Gustina | 1,587 g/cm3, čvrsta | ||
| Tačka topljenja | 186 °C razlaže se | ||
| Rastvorljivost u vodi | 2000 g/L (25 °C) | ||
| log P | −3,76 | ||
| Struktura | |||
| Kristalna rešetka/struktura | Monoklinična | ||
| Kristalografska grupa | P21 | ||
| Opasnost | |||
| Podaci o bezbednosti prilikom rukovanja (MSDS) | ICSC 1507 | ||
| EU-indeks | nije na listi | ||
| NFPA 704 |  1 1 0 | ||
| Srodna jedinjenja | |||
| Srodna jedinjenja | Laktoza Maltoza | ||
Ukoliko nije drugačije napomenuto, podaci se odnose na standardno stanje (25 °C, 100 kPa) materijala | |||
| Infobox references | |||
Opis
Čista saharoza se najčešće dobija kao fini, kristalni prašak bez boje i mirisa, ugodnog slatkog ukusa. Krupni kristali se mogu dobiti kristalizacijom na drvenom štapiću, koncu i sl. što se prodaje kao poslastica poznata pod imenom 'kamena bombona'.
| Temperatura (°C) | g saharoze / g vode |
| 50 | 2,59 |
| 55 | 2,73 |
| 60 | 2,89 |
| 65 | 3,06 |
| 70 | 3,25 |
| 75 | 3,46 |
| 80 | 3,69 |
| 85 | 3,94 |
| 90 | 4,20 |
Kao i u drugim ugljenim hidratima, kod saharoze je odnos vodonika prema kiseoniku 2:1. Saharoza se sastoji od dva monosaharida α-glukoze i fruktoze spojenih glikozidnom vezom između ugljenika 1 glukozne i ugljenika 2 fruktozne jedinice.
Saharoza se topi i raspada na 186 °C obrazujući karamel a sagorevanjem stvara ugljendioksid i vodu.
Š== Komercijalna proizvodnja i upotreba ==
Saharoza je najuobičajeniji zaslađivač namirnica u industrijskom svetu mada se često zamenjuje drugim zaslađivačima kao što je fruktozni sirup.
Saharoza je neizbežni dodatak namirnicama zbog slatkosti i zbog svojih funkcionalnih osobina; saharoza je važna za strukturu mnogih namirnica uključujući keks, kolače, sladoled, torte...
Šećer kao namirnica
Ljudi, zapravo većina drugih sisara - osim onih iz porodice mačaka - su skloni da konzumiraju hranu zaslađenu saharozom čak i kada nisu gladni.
U ishrani ljudi
Saharoza je namirnica koju organizam lako usvaja i koja za organizam predstavnja brzi izvor energije dovodeći do naglog porasta koncentracije glukoze u krvi. Međutim, čista saharoza se ne smatra zdravom namirnicom ali se toleriše kao dodatak drugim namirnicama da ih učini ukusnijim.
Prekomerna upotreba saharoze povezana je sa brojnim zdravstvenim problemima. Najrasprostranjeniji je zubni karijes (kvarenje zuba) u kojem bakterije u usnoj duplji pretvaraju šećere iz namirnica (naravno i saharozu) u kiseline koje napadaju zubnu gleđ. Saharoza kao čisti ugljeni hidrat ima visoku kaloričnu vrednost (4 kilokalorije po gramu ili 17 kJ/g) pa može da učini dijetu hiperkaloričnom čak i u minimalnim količinama dovodeći do gojaznosti.
Brzina kojom saharoza diže sadržaj glukoze u krvi može da izazove ozbiljne probleme kod osoba koje imaju poremećen metabolizam glukoze, recimo kod dijabetičara. Saharoza može da dovede do metaboličkog sindroma.
Reference
Literatura
- Yudkin, J.; Edelman, J., Hough, L. (1973). Sugar - Chemical, Biological and Nutritional Aspects of Sucrose. The Butterworth Group. ISBN 0-408-70172-2.
