Sakarosa
Sakarosa etxeko azukre arrunta da, glukosaz eta fruktosaz osatutako disakaridoa. Oso ugaria da landareetan, eta baita eztian ere. Azukre-kanaberatik eta erremolatxatik ateratzen da maila industrialean.
Sakarosa | |
---|---|
Formula kimikoa | C12H22O11 |
SMILES kanonikoa | 2D eredua |
SMILES isomerikoa | OC[C@H]1O[C@@](CO)(O[C@H]2O[C@H](CO)[C@@H](O)[C@H](O)[C@H]2O)[C@@H](O)[C@@H]1O |
MolView | 3D eredua |
Konposizioa | oxigeno, karbono eta hidrogeno |
Mota | hex-2-ulofuranosyl hexopyranoside (en) |
Estereoisomeroa | beta-D-fructofuranosyl beta-D-glucopyranoside (en) , beta-D-fructofuranosyl alpha-D-mannopyranoside (en) , alpha-D-fructofuranosyl alpha-D-glucopyranoside (en) , beta-D-tagatofuranosyl alpha-D-glucopyranoside (en) eta Ido(b1-2b)D-Sorf (en) |
Ezaugarriak | |
Dentsitatea | 1,59 g/cm³ (20 °C, solido) |
Disolbagarritasuna | 200 g/100 g (ur, 20 °C) |
Fusio-puntua | 183 °C 188 °C |
Deskonposizio-puntua | 186 °C (gehienez) 160 °C (gutxienekoa) |
Lurrun-presioa | 0 mmHg (20 °C) |
Masa molekularra | 342,116 Da |
Erabilera | |
Rola | primary metabolite (en) |
Arriskuak | |
NFPA 704 | |
GHS arriskua | baliorik ez |
Arrisku motak | baliorik ez |
Prekauzio motak | baliorik ez |
Batezbesteko dosi hilgarria | |
Denboran ponderatutako esposizio muga | 5 mg/m³ (10 h, Ameriketako Estatu Batuak) 10 mg/m³ (10 h, baliorik ez) 15 mg/m³ (8 h, Ameriketako Estatu Batuak) |
Lehergarritasun gutxieneko kontzentrazioa | 45 |
Eragin dezake | sucrose exposure (en) |
Identifikatzaileak | |
InChlKey | CZMRCDWAGMRECN-UGDNZRGBSA-N |
CAS zenbakia | 57-50-1 |
ChemSpider | 5768 |
PubChem | 5988 |
Reaxys | 1435311 eta 90825 |
Gmelin | 17992 |
ChEBI | 97695 |
ChEMBL | CHEMBL253582 |
RTECS zenbakia | WN6500000 |
ZVG | 11990 |
DSSTox zenbakia | WN6500000 |
EC zenbakia | 200-334-9 |
ECHA | 100.000.304 |
CosIng | 38376 |
MeSH | D013395 |
RxNorm | 10159 |
Human Metabolome Database | HMDB0000258 |
KNApSAcK | C00001151 |
UNII | C151H8M554 |
NDF-RT | N0000147528 |
KEGG | C00089 eta D00025 |
Izena
William Miller kimikari ingelesak "sucrose" izena eman zion 1857an[1]. Horretarako frantseseko sucre (azukre) hitza eta monosakaridoen -osa atzizkia elkartu zituen. Ingelesez hau erabiltzen da. 1860 urtean Marcellin Berthelot[2] kimikari frantsesak sakarosa izena eman zion. Raymond Lemieux-ek lehenengo aldiz sintetizatu zuen kimikoki, 1953 urtean[3].
Egitura
Sakarosaren formula enpirikoa da. Glukosaren eta fruktosaren karbono anomerikoen artean α(1→2) lotura O-glikosidikoa. Lotura hori osatzerakoan ura askatzen da eta oxigeno monokarboniliko batek zubi-lana egiten du bi molekulen artean. Honako hau da beraz sakarosaren izen sistematikoa:
Lotura osatzeko karbono anomeriko biak erabiltzen direnez ez da hidroxilo talde askerik gelditzen eta beraz ahalmen erreduzitzailerik ez du[5]. Zapore gozoa badu ordea, hori da bere ezaugarri nagusia.
Sakarosaren gramo bakoitzak 3'94 kilokaloria edo 17 kilojoule ematen ditu.
Metabolismoa
Urdailera iristen denean hidrolisi azidoak bere osagaietan banantzen du, glukosa eta fruktosa agertuz. Baina sakarosaren hidrolisi jarduera handiena duodenoko mikrobiloetan gertatzen da[6]. Sakarasa eta isomaltasa entzimek burutzen dute hidrolisia. Lorturiko glukosa eta fruktosa odol hodietara pasatzen dira eta honek gorputz osoan barreiatzen ditu.
Garrantzia biologikoa
Fotosintesiaren tarteko konposatu bat da eta landare askotan fotintesiaren produktuak gainerako ataletara garraiatzeko erabiltzen da. Ernetutako hazietan bildutako gantz eta proteinak sakarosa bihurtzen dira haziko den landarearen energia iturri izateko.
Erabilerak
Gozagarri edo edulkoratzailerik erabiliena da mundu osoan, janariak gozatzeko. 2013. urtean 175 milioi tona azukre ekoiztu ziren mundu mailan[7].
Azukre honen gehiegizko kontsumoak loditasuna, diabetesa eta txantxarra eragiten du.