Kripton
Krípton je kemični element, ki ima v periodnem sistemu simbol Kr in atomsko število 36. Ta brezbarvni žlahtni plin se v sledovih pojavlja v atmosferi, izolirati pa ga je mogoče s frakcionirano destilacijo tekočega zraka. Skupaj z drugimi redkimi plini se pogosto uporablja v fluorescentnih svetilkah. Kripton je inerten za večino praktičnih namenov, vendar je znano, da tvori spojine s fluorjem. Kripton lahko tudi tvori klatrat z vodo, ko se njegovi atomi ujamejo v mrežo vodnih molekul.
 S kriptonom napolnjena cev | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kripton | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Izgovarjava | IPA: [ˈkriːptɔn] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Videz | brezbarven plin, v električnem polju bledo belo zažari | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Standardna atomska teža Ar, std(Kr) | 83,798(2)[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kripton v periodnem sistemu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrstno število (Z) | 36 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Skupina | skupina 18 (žlahtni plini) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Perioda | perioda 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Blok | blok p | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov | [Ar] 3d10 4s2 4p6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov po lupini | 2, 8, 18, 8 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fizikalne lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Faza snovi pri STP | plin | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tališče | −157,37 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrelišče | −153,415 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gostota (pri STP) | 3,749 g/L | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| v tekočem stanju (pri TV) | 2,413 g/cm3[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Trojna točka | −157,375 °C, 73,53 kPa[3][4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kritična točka | −63,67 °C, 5,525 MPa[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Talilna toplota | 1,64 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izparilna toplota | 9,08 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna kapaciteta | 20,95[5] J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Parni tlak
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lastnosti atoma | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oksidacijska stanja | 0, +1, +2 rarely non-0, unk oxide | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativnost | Paulingova lestvica: 3,00 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ionizacijske energije |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kovalentni polmer | 116±4 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Van der Waalsov polmer | 202 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Druge lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pojavljanje v naravi | prvobitno | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristalna struktura | ploskovno centrirana kocka (pck) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hitrost zvoka | (gas, 23 °C) 220 m·s−1 (liquid) 1120 m/s | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna prevodnost | 9,43×10−3 W/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetna ureditev | diamagnetik[6] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetna susceptibilnost | −28,8·10−6 cm3/mol (298 K)[7] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Številka CAS | 7439-90-9 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zgodovina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Odkritje in prva izolacija | William Ramsay in Morris Travers (1898) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najpomembnejši izotopi kriptona | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pomembne lastnosti
Za kripton, zaradi svoje zelo nizke kemijske reaktivnosti tako imenovan žlahtni plin, je značilen brilijanten zelen in oranžen spektralni podpis. Je eden od produktov fizije urana. Strjen kripton je bel in kristalinski, s kubično, ploskovno središčno kristalno strukturo, ki je pogosta lastnost vseh "redkih plinov".
Uporaba
Definicija dolžine metra v sistemu SI je bila med letoma 1960 in 1983 vezana na svetlobo, ki jo oddajajo vzburjeni atomi kriptona; meter je bil definiran kot 1.650.763,73 valovnih dolžin oranžno-rdeče oddajne črte, ki jo oddajajo atomi kriptona-86.
Izdelani so bili kriptonovi klatrati s hidrokinonom in fenolom. Kr-85 se uporablja za kemijsko analizo. Ko ga položijo v različne trdnine, se tvorijo kriptonati, katerih aktivnost je občutljiva na površinske kemijske reakcije. Ta žlahtni plin se uporablja tudi pri fotografskih osvetljevalkah za visoko-hitrostno fotografiranje, vendar je njegova raba omejena z visoko ceno pridobivanja kriptona.
