Cerij
Cêrij je kemični element, ki ima v periodnem sistemu simbol Ce in atomsko število 58.
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cerij | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Izgovarjava | IPA: [ˈt͡sɛːrij] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Videz | srebrno bel | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Standardna atomska teža Ar, std(Ce) | 140,116(1)[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cerij v periodnem sistemu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrstno število (Z) | 58 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Skupina | n/a | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Perioda | perioda 6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Blok | blok f | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov | [Xe] 4f1 5d1 6s2[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov po lupini | 2, 8, 18, 19, 9, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fizikalne lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Faza snovi pri STP | trdnina | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tališče | 795 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrelišče | 3443 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gostota (blizu s.t.) | 6,770 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| v tekočem stanju (pri TT) | 6,55 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Talilna toplota | 5,46 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izparilna toplota | 398 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna kapaciteta | 26,94 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Parni tlak
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lastnosti atoma | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oksidacijska stanja | +1, +2, +3, +4 (rahlo bazični oksid) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativnost | Paulingova lestvica: 1,12 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ionizacijske energije |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomski polmer | empirično: 181,8 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kovalentni polmer | 204±9 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Druge lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pojavljanje v naravi | prvobitno | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristalna struktura | dvojna heksagonalna gosto zložena (dhgz) β-Ce | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristalna struktura | ploskovno centrirana kocka (pck) γ-Ce | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hitrost zvoka tanka palica | 2100 m/s (pri 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperaturni raztezek | γ, poly: 6,3 µm/(m⋅K) (at s.t.) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna prevodnost | 11,3 W/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Električna upornost | β, poly: 828 nΩ⋅m (at s.t.) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetna ureditev | paramagnetick[3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetna susceptibilnost | (β) +2450,0·10−6 cm3/mol (293 K)[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Youngov modul | γ form: 33,6 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Strižni modul | γ form: 13,5 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stisljivostni modul | γ form: 21,5 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poissonovo razmerje | γ form: 0,24 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mohsova trdota | 2,5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Trdota po Vickersu | 210–470 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Trdota po Brinellu | 186–412 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Številka CAS | 7440-45-1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zgodovina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poimenovanje | po pritlikavem planetu Cerera, le-ta poimenovan po rimski boginji kmetijstva Cerera | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Odkritje | Martin Heinrich Klaproth, Jöns Jakob Berzelius, Wilhelm Hisinger (1803) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Prva izolacija | Carl Gustaf Mosander (1838) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najpomembnejši izotopi cerija | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pomembne lastnosti
Cerij je srebrnkasto kovinski element iz skupine lantanoidov. Uporablja se v nekateri redkozemeljskih zlitinah. Oksidirana oblika se uporablja v steklarski industriji. Po barvi in lesku je podoben železu, vendar je mehak in koven. Na zraku hitro potemni.
Med redkozemeljskimi elementi je le evropij bolj reaktiven od cerija. Alkalijske raztopine in koncentrirane kisline hitro napadajo to kovino. Čista kovina se zlahka vname, če jo popraskamo z nožem. Cerij v mrzli vodi razpada počasi, v vroči pa hitro.
Zaradi relativne bližine do 4f in zunanjih lupinskih orbital v ceriju ta izkazuje zanimivo raznoliko kemijo. Stiskanje ali ohlajanje kovine lahko, na primer, spremeni njeno oksidacijsko stanje iz okoli 3 v 4.
Cerijeve (IV) soli so oranžno rdeče ali rumenkaste, medtem ko so cerijeve (III) soli navadno bele.
Sklici
Zunanje povezave
