Kalcij
Kálcij (latinsko calcium) je kemični element s simbolom Ca in vrstnim številom 20. Kalcij je svetlo siva zemljoalkalijska kovina, ki se uporablja kot reducent pri pridobivanju torija, cirkonija in urana. Je peti najpogostejši v zemeljski skorji. Nujno je potreben za življenje organizmov, posebej v fiziologiji celice. Kalcij uvrščamo med zemeljsko alkalijske elemente. V periodnem sistemu elementov najdemo kalcij v 4 periodi in drugi skupini. Pri tvorjenju iona kalcij odvrže dva elektrona, tako da iz jih iz 20 nastane 18.
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kalcij | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Izgovarjava | IPA: [ˈkaːltsij] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Videz | motno siva, srebrna; z rahlim rumenim tonom[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Standardna atomska teža Ar, std(Ca) | 40,078(4)[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kalcij v periodnem sistemu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrstno število (Z) | 20 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Skupina | skupina 2 (zemljoalkalijske kovine) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Perioda | perioda 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Blok | blok s | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov | [Ar] 4s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov po lupini | 2, 8, 8, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fizikalne lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Faza snovi pri STP | trdnina | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tališče | 842 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrelišče | 1484 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gostota (blizu s.t.) | 1,55 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| v tekočem stanju (pri TT) | 1,378 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Talilna toplota | 8,54 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izparilna toplota | 154,7 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna kapaciteta | 25,929 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Parni tlak
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lastnosti atoma | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oksidacijska stanja | +1,[3] +2 (močno bazični oksid) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativnost | Paulingova lestvica: 1,00 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ionizacijske energije |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomski polmer | empirično: 197 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kovalentni polmer | 176±10 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Van der Waalsov polmer | 231 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Druge lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pojavljanje v naravi | prvobitno | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristalna struktura | ploskovno centrirana kocka (pck) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hitrost zvoka tanka palica | 3810 m/s (pri 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperaturni raztezek | 22,3 µm/(m⋅K) (pri 25 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna prevodnost | 201 W/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Električna upornost | 33,6 nΩ⋅m (pri 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetna ureditev | diamagnetik | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetna susceptibilnost | +40,0·10−6 cm3/mol[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Youngov modul | 20 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Strižni modul | 7,4 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stisljivostni modul | 17 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poissonovo razmerje | 0,31 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mohsova trdota | 1,75 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Trdota po Brinellu | 170–416 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Številka CAS | 7440-70-2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zgodovina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Odkritje in prva izolacija | Humphry Davy (1808) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najpomembnejši izotopi kalcija | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kalcijeve spojine
- Kalcijevi silikati
- Kalcijev sulfat - CaSO4 z različno vsebnostjo kristalno vezane vode
- Kalcijev hidrogensulfit - Ca(HSO3)2
- Kalcijev nitrat - Ca(NO3)2
- Kalcijev karbonat - CaCO3 (apnenec)
- Kalcijev oksid - CaO (žgano apno), bel prah, ki se tali pri 2500 stopinjah Celzija. Pridobivajo se z žganjem kalcijevega karbonata (apnenec).
- Kalcijev hidroksid - Ca(OH)2 (gašeno apno), ki se pridobiva s hidratizacijo CaO in se uporablja za izdelavo malte.
Uporaba
Kalcij uporabljamo kot dodatek za legiranje (npr. za izdelovanje svinčenih zlitin; za pridobivanje redkih kovin, kot absorpcijsko sredstvo za kisik in vodik pri pridobivanju žlahtnih plinov).
