โรคจิตเภท

คนไข้โรคจิตเภทอาจมีอาการประสาทหลอน (โดยมากเป็นการได้ยินเสียงพูด) หลงผิด (บ่อยครั้งเป็นแบบแปลก ๆ [bizarre] หรือว่ามีคนตามรังควาน) และคิดกับพูดสับสนซึ่งอาจรวมการคิดไม่ปะติดปะต่อ พูดประโยคต่อ ๆ กันที่ความหมายไม่ค่อยเชื่อมกัน และพูดเข้าใจไม่ได้ (เรียกว่า word salad)การถอนตัวจากสังคม การใส่เสื้อผ้าที่ไม่เรียบร้อย การรักษาสุขอนามัยที่ไม่ดี การไม่มีแรงจูงใจจะทำอะไร ๆ การตัดสินใจไม่ได้ เหล่านี้ล้วนสามัญในโรค^[22]

ความบิดเบือนทางความรู้สึกเกี่ยวกับตน (self-disorder) เช่น ความรู้สึกว่าความคิดและความรู้สึกไม่ใช่ของตนเอง จนกระทั่งถึงความเชื่อว่า คนอื่นเอาความคิดมาใส่ในใจของตน (บางครั้งเรียกว่า passivity phenomena) ก็เป็นเรื่องสามัญด้วย^[23]บ่อยครั้งสามารถสังเกตเห็นปัญหาทางอารมณ์ เช่น การไม่ตอบสนองต่ออะไร ๆ^[24]ความพิการในเรื่องปฏิสัมพันธ์ทางสังคม (social cognition)^[A][25]เช่นเดียวกับอาการหวาดระแวง ก็สัมพันธ์กับโรคนี้ด้วย

ปัญหาอื่น ๆ รวมทั้งการแยกตัวจากสังคม^[B][27],ปัญหาทางความจำใช้งาน (working memory)^[C]และความจำระยะยาว, ปัญหาความใส่ใจ, ปัญหาทาง executive functions และความล่าช้าในการแปลผลข้อมูล^[9]ก็เกิดอย่างสามัญด้วยในรูปแบบย่อยของโรคที่มีน้อยอย่างหนึ่ง บุคคลอาจจะไม่พูดอะไร ๆ โดยมาก คงอยู่ในท่าทางที่เแปลกโดยไม่เคลื่อนไหว หรือมีความไม่สงบทางกายใจอย่างไร้จุดหมาย นี่ล้วนเป็นอาการของอาการเคลื่อนไหวน้อยหรือมากเกิน (catatonia)^[30]คนไข้บ่อยครั้งรับรู้อารมณ์คนอื่นทางสีหน้าได้ยาก^[31]ไม่ชัดเจนว่าอาการความคิดชะงัก (thought blocking) ที่บุคคลซึ่งกำลังพูดอยู่เงียบไปเป็นเวลา 2-3 วินาทีจนเป็นนาที ๆ เกิดในโรคนี้หรือไม่^[32][33]

คนไข้ประมาณ 30-50% ไม่ยอมรับว่าตนเป็นโรคหรือยอมทำตามการรักษาของหมอ^[34]การรักษาอาจทำให้เข้าใจตนเองได้ดีขึ้น^[35]

คนไข้อาจมีอัตราเกิดกลุ่มอาการลำไส้ไวเกินต่อการกระตุ้น (IBS) สูง แต่บ่อยครั้งก็จะไม่พูดถึงมันยกเว้นถามตรง ๆ^[36]อาการดื่มน้ำมากเหตุจิต (psychogenic polydipsia) โดยไร้เหตุผลทางสรีรวิทยาเพื่อดื่มน้ำ ค่อนข้างสามัญในคนไข้^[37]

การจำแนกอาการ

โรคจิตเภทมักบรรยายเป็นอาการเชิงบวก (positive symtoms) และอาการเชิงลบ/อาการบกพร่อง (negative symptoms)^[38]อาการเชิงบวกก็คือที่คนโดยมากปกติไม่มี แต่มีในคนไข้ซึ่งอาจรวมอาการหลงผิด ความคิดและคำพูดสับสน และประสาทหลอนทางหู ทางตา ทางจมูก ทางลิ้น ทั้งหมดปกติจัดว่าเป็นอาการโรคจิต^[39]ประสาทหลอนปกติจะสัมพันธ์กับตีมของความหลงผิด^[40]อาการเชิงบวกทั่วไปตอบสนองได้ดีต่อยารักษา^[40]

อาการเชิงลบ/อาการบกพร่องก็คือความบกพร่องของการตอบสนองทางอารมณ์หรือของกระบวนการทางความคิดอื่น ๆ โดยคนไข้ตอบสนองต่อยารักษาได้แย่กว่า^[22]อาการรวมทั้งการไร้การตอบสนองทางอารมณ์ ไม่พูด ไม่สามารถเกิดความยินดี ไร้ความต้องการที่จะสร้างความสัมพันธ์กับคนอื่น และไร้แรงจูงใจที่จะทำอะไรเองอาการบกพร่องดูเหมือนจะทำให้คุณภาพชีวิต, สมรรถภาพการดำเนินชีวิต และความเป็นภาระต่อคนอื่นแย่กว่าอาการเชิงบวก^[19][41]คนไข้ที่มีอาการบกพร่องมากกว่าบ่อยครั้งมีประวัติการปรับตัวไม่ดีก่อนจะเกิดโรค และการตอบสนองต่อยารักษาบ่อยครั้งจะจำกัด^[22][42]

งานวิเคราะห์ปัจจัย (factor analysis) หลายงานได้วิเคราะห์อาการที่จัดเป็นอาการเชิงบวกและอาการเชิงลบเช่นนี้ แล้วพบว่า สามารถแบ่งอาการของโรคจิตเภทออกเป็น 5 มิติหรือ 5 กลุ่มอย่างคงเส้นคงวาแม้งานอาจจะใช้ชื่อต่าง ๆ กันคืออาการโรคจิต (psychotic symptoms) อาการบกพร่อง (negative symptoms) อาการสับสนวุ่นวาย (disorganization symptoms) ความซึมเศร้าและความวิตกกังวล (depression and anxiety) และอาการกายใจไม่สงบ (agitation) นักวิชาการเชื่อว่า ถ้ารวบรวบข้อมูลอาการของโรคและประวัติคนไข้เพิ่มขึ้นเพื่อใช้ในการวิเคราะห์ ก็จะสามารถแบ่งออกเป็นกลุ่มต่าง ๆ มากขึ้นในอนาคต^[43]

การทำงานผิดปกติทางประชาน

ความบกพร่องของสมรรถภาพทางประชาน/ความคิด ยอมรับกันอย่างกว้างขวางว่าเป็นอาการหลักอย่างหนึ่งของโรคจิตเภท^[44][45][46]ระดับความบกพร่องทางประชานเป็นตัวพยากรณ์ว่าคนไข้จะดำเนินชีวิต ทำงาน และดำรงอยู่ในการรักษาของแพทย์ได้ดีขนาดไหน^[47]การทำงานผิดปกติทางประชานและความรุนแรงของมันในคนไข้รายงานว่าเป็นตัวพยากรณ์การดำเนินชีวิตได้ดีกว่าอาการเชิงบวกและเชิงลบของโรค^[44]ความบกพร่องทางประชานพบอยู่ในเรื่องต่าง ๆ มากมายรวมทั้ง ความจำใช้งาน^[C] ความจำระยะยาว^[48][49]ความจำเกี่ยวกับภาษา (verbal declarative memory)^[50],การแปลผลความหมายของคำ (semantic processing)^[D][51]ความจำอาศัยเหตุการณ์^[47]ความใส่ใจ^[19]และการเรียนรู้ (โดยเฉพาะในเรื่องของภาษา)^[48]

ความบกพร่องในเรื่องความจำทางภาษาชัดเจนที่สุดในคนไข้โรคจิตเภท ซึ่งแม้ความใส่ใจที่บกพร่องก็ไม่สามารถเป็นคำอธิบายได้และสัมพันธ์กับสมรรถภาพที่ลดลงของคนไข้ในการเข้ารหัสความหมายของภาษา ซึ่งอ้างว่าเป็นเหตุของความบกพร่องอีกอย่างหนึ่งในความจำระยะยาว^[48]เมื่อได้รายการคำ คนปกติจำคำดี ๆ ได้บ่อยครั้งกว่า (ซึ่งเรียกว่า Pollyanna principle) แต่คนไข้โรคนี้มักจะจำคำทั้งหมดได้เท่า ๆ กันไม่ว่าจะมีความหมายดีหรือไม่ดี ซึ่งแสดงว่า ภาวะสิ้นยินดีก่อความบกพร่องต่อการเข้ารหัสความหมายของคำ^[48]ความบกพร่องเช่นนี้จะพบในคนไข้ก่อนจะปรากฏโรคเป็นระยะหนึ่ง^[44][46][52]ญาติใกล้ชิด^[E]รวมทั้งพ่อแม่ลูกของคนไข้โรคจิตเภทและบุคคลเสี่ยงสูงอื่น ๆ ปรากฏว่ามีความบกพร่องทางประชาน/ความคิด โดยเฉพาะในเรื่องความจำใช้งาน^[52]

งานทบทวนวรรณกรรมเกี่ยวกับความบกพร่องทางประชานของคนไข้โรคนี้แสดงว่า ความบกพร่องอาจมีตั้งแต่ต้นวันรุ่น หรืออาจเกิดขึ้นก่อนหน้านั้นในวัยเด็ก^[44]ความบกพร่องที่พบมักจะดำรงอยู่ในระดับเดียวกันในระยะยาวสำหรับคนไข้โดยมาก หรือมีวิถีการดำเนินที่ระบุได้โดยตัวแปรทางสิ่งแวดล้อม^[44][48]แม้หลักฐานที่แสดงว่าความบกพร่องจะเสถียรตามเวลาจะน่าเชื่อถือและมีมาก^[47][48]แต่งานวิจัยในประเด็นนี้โดยมากก็เพ่งความสนใจไปที่วิธีการปรับปรุงความใส่ใจและความจำใช้งาน^[48][49]

ความพยายามปรับปรุงสมรรถภาพการเรียนรู้ของคนไข้โดยให้รางวัลมีค่าสูงหรือมีค่าน้อย และเมื่อสอนหรือไม่สอน พบว่า การเพิ่มรางวัลทำให้การเรียนรู้แย่ลง ในขณะที่การสอนทำให้เรียนรู้ได้ดีขึ้น ซึ่งแสดงว่า วิธีการรักษาโรคบางรูปแบบอาจเพิ่มสมรรถภาพทางประชาน/ความคิด^[48]เช่น การฝึกคนไข้ให้เปลี่ยนการคิด การใส่ใจ และพฤติกรรมทางภาษาโดยให้ออกเสียงงานที่ต้องทำ, การฝึกการแก้ปัญหา (cognitive rehearsal), การให้คำสอนแก่ตนเอง, การให้คำปลอบใจแก่ตนเองเพื่อรับมือกับความล้มเหลว, และการชมตนเองเมื่อประสบความสำเร็จ ช่วยให้ระลึกถึงความจำ (recall task) ได้ดีขึ้นอย่างสำคัญ^[48]การฝึกเช่นนี้ ซึ่งเรียกว่า self-instructional (SI) training (การฝึกสอนตนเอง) มีประโยชน์ต่อปัญหาต่าง ๆ เช่น การพูดไร้ความหมายที่ลดลง และการระลึกถึงความจำได้ดีขึ้นเมื่อสับสนหรือวิตกกังวล^[48]

การเริ่มต้น

ปลายวัยรุ่นและต้นวัยผู้ใหญ่เป็นช่วงที่โรคจิตเภทเริ่มต้นมากที่สุด^[9]ซึ่งเป็นปีวิกฤติในเรื่องพัฒนาการทางสังคมและอาชีพ^[53]ในชาย 40% และหญิง 23% ที่วินิจฉัยว่าเป็นโรคนี้ อาการเริ่มปรากฏก่อนถึงอายุ 19 ปี^[54]อาการทั่วไปของโรคมักจะปรากฏระหว่างอายุ 16-30 ปี^[3][6]ชายมักจะเริ่มเกิดโรคระหว่างอายุ 18-25 ปีและหญิง 25-35 ปี^[55]เพื่อลดปัญหาทางพัฒนาการเนื่องกับโรคจิตเภท มีงานศึกษาที่ทำเป็นจำนวนมากเพื่อระบุและรักษาระยะอาการบอกเหตุ (prodrome)^[F]ของโรคซึ่งได้ตรวจพบถึง 30 เดือนก่อนที่อาการจะเริ่ม^[53]

ผู้ที่จะเกิดโรคจิตเภทในอนาคตอาจประสบกับอาการโรคจิตที่ชั่วคราวและจำกัด^[58]และมีอาการที่ไม่จำเพาะเจาะจงในเรื่องการถอนตัวจากสังคม หงุดหงิด อารมณ์ละเหี่ย (dysphoria)^[59]และความซุ่มซ่ามก่อนจะเกิดโรค^[60]เด็กที่จะเกิดโรคจิตเภทอาจมีระดับเชาวน์ปัญญาที่ลดลง พัฒนาการทางการเคลื่อนไหวที่ช้าลง (คือ ถึงจุดสำคัญ ๆ ในชีวิตเช่นการเดินได้ช้าลง) ชอบเล่นคนเดียว กลัวการเข้าสังคม และเรียนหนังสือได้ไม่ดี^[61][62][63]

ปัจจัยทางพันธุกรรมและทางสิ่งแวดล้อมรวมกันมีบทบาทให้เกิดโรค^[9][15]คนที่มีประวัติครอบครัวว่าเป็นโรคจิตเภทและมีอาการโรคจิตแบบชั่วคราวมีโอกาส 20-40% ที่จะผ่านเกณฑ์วินิจฉัยว่ามีโรคจิตเภทในปีต่อมา^[64]

พันธุกรรม

การสืบทอดทางพันธุกรรมของโรคประเมินว่าอยู่ที่ราว ๆ 80% ซึ่งหมายความว่า 80% ของความแตกต่างโอกาสการเกิดโรคในระหว่างบุคคลมาจากรรมพันธุ์^[65][66]แต่ค่าประเมินก็ต่าง ๆ กันเพราะการแยกอิทธิพลทางพันธุกรรมกับทางสิ่งแวดล้อมเป็นเรื่องยาก จนนักวิชาการบางพวกระบุว่าค่าประเมินนี่ไม่แม่นยำ^[67][68]ปัจจัยเสี่ยงมากสุดของการเกิดโรคจิตเภทก็คือมีญาติใกล้ชิด (พ่อแม่และลูก) ที่เป็นโรคโดยความเสี่ยงอยู่ที่ 6.5%คู่แฝดเหมือนราว 40% ก็เป็นโรคตามคู่ด้วย^[15]ถ้าพ่อหรือแม่เป็นโรค โอกาสเสี่ยงอยู่ที่ 13% และถ้าเป็นทั้งสองคน โอกาสเสี่ยงเกือบถึง 50%^[65]ผลงานศึกษาทางพันธุกรรมของโรคโดยเลือกยีนแคนดิเดต (candidate gene) ทั่วไปไม่พบความสัมพันธ์ที่คงเส้นคงวา^[69]และตำแหน่งยีน (genetic loci) ที่ระบุโดยงานศึกษาความสัมพันธ์ทั้งจีโนม (genome-wide association studies) ว่าสัมพันธ์กับโรคก็อธิบายความแตกต่างของโรคได้แค่เป็นเพียงส่วนน้อย^[70]

ยีนจำนวนมากรู้ว่า มีบทบาทในโรค แต่ละอย่างมีผลเล็กน้อย สืบทอดและแสดงออกโดยยังไม่ชัดเจน^[14][71]การรวมผลของยีนต่าง ๆ เป็นคะแนนความเสี่ยงที่เกิดจากยีนหลายยีน (polygenic risk score) สามารถอธิบายความแตกต่างความเสี่ยงการเกิดโรคได้อย่างน้อย 7%^[72]กรณีราว ๆ 5% เข้าใจว่า มีเหตุเป็นบางส่วนจาก copy number variation (CNV)^[G]ที่มีน้อยรวมทั้ง 22q11 (ที่ก่อกลุ่มอาการดิจอร์จ), 1q21 และ 16p11^[74]CNV ที่มีน้อยเหล่านี้เพิ่มความเสี่ยงการเกิดโรคอาจถึง 20 เท่า และบ่อยครั้งเกิดพร้อมกับออทิซึมและความพิการทางเชาวน์ปัญญา^[74]รูปแปรสามัญของยีนที่ก่อโรคจิตเภทสัมพันธ์ทางพันธุกรรมกับโรคอารมณ์สองขั้ว มีสหสัมพันธ์เชิงผกผันกับเชาวน์ปัญญา และไม่มีสหสัมพันธ์กับโรคภูมิคุ้มกัน^[75]

คำถามว่า เมื่อคนไข้จริง ๆ มีลูกน้อยกว่า พันธุกรรมจะมีอิทธิพลโดยหลักต่อโรคจิตเภทได้อย่างไร เป็นปฏิทรรศน์อย่างหนึ่งเพราะคาดว่า รูปแปรของยีนที่เพิ่มความเสี่ยงโรคจะไม่ได้การคัดเลือกโดยธรรมชาติเพราะมีผลลบต่อความเหมาะสมทางการสืบพันธุ์ (reproductive fitness)มีคำตอบเป็นได้ที่ได้เสนอ รวมทั้งอัลลีลต่าง ๆ ที่สัมพันธ์กับความเสี่ยงโรคให้ความได้เปรียบทางความเหมาะสมแก่บุคคลที่ไม่เป็นโรค^[76][77]หลักฐานบางส่วนไม่สนับสนุนไอเดียนี้^[68]นักวิชาการอื่น ๆ จึงได้เสนอว่า อัลลีลจำนวนมากที่แต่ละอย่างมีผลเล็กน้อยรวม ๆ กันสามารถยืนกรานอยู่ได้^[78]

สิ่งแวดล้อม

ปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมที่สัมพันธ์กับการเกิดโรครวมทั้งสิ่งแวดล้อมของที่อยู่อาศัย การใช้ยารักษา/ยาเสพติด และตัวทำให้เครียดก่อนคลอด (prenatal stressor)^[9]ความเครียดของแม่สัมพันธ์กับโอกาสเสี่ยงเป็นโรคในบุตรที่สูงขึ้น โดยอาจเกี่ยวกับไกลโคโปรตีนคือ reelin^[H][84]ทั้งการขาดสารอาหารของแม่ เช่นที่พบในทุพภิกขภัยและโรคอ้วน ได้ระบุแล้วว่าอาจเป็นปัจจัยเสี่ยงให้บุตรเกิดโรคทั้งความเครียดหรือการติดเชื้อของแม่ก็ได้แสดงแล้วว่า เปลี่ยนพัฒนาการทางประสาทของทารกผ่านโปรตีนที่ส่งเสริมให้อักเสบ (pro-inflammatory) เช่น IL-8 and TNF^[85][86]

วิธีการเลี้ยงดูลูกดูเหมือนจะไม่มีผลสำคัญ แม้เด็กที่มีพ่อแม่ช่วยสนับสนุนจะได้ผลดีกว่าพ่อแม่ที่ช่างวิพากษ์วิจารณ์/ชอบจับผิด หรือดุ^[15]ความบอบช้ำทางจิตใจในวัยเด็ก พ่อแม่เสียชีวิต ถูกเพื่อนรังแก หรือถูกทารุณกรรม ล้วนเพิ่มความเสี่ยงอาการโรคจิต^[87][88]การใช้ชีวิตอยู่ในเมืองในช่วงวัยเด็กหรือผู้ใหญ่พบอย่างคงเส้นคงวาว่า เพิ่มโอกาสเกิดโรคเป็นสองเท่า^[9][15]แม้หลังจากลบอิทธิพลเกี่ยวกับการใช้ยาเสพติด กลุ่มชาติพันธุ์ และขนาดของกลุ่มสังคม^[89]ปัจจัยอื่น ๆ ที่มีบทบาทสำคัญรวมทั้งการแยกตัวจากสังคม (social isolation)^[B] และการย้ายถิ่นฐานโดยเกี่ยวกับความทุกข์ยากทางสังคม การเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติ ครอบครัวมีปัญหา ไม่มีงาน ที่อยู่อาศัยไม่ดี^[15][90]

มีสมมติฐานว่า สำหรับบางคน การเกิดโรคสัมพันธ์กับการทำงานผิดปกติของทางเดินอาหาร เช่นที่พบในโรคแพ้กลูเตน (NCGS)^[I]คือคนไข้กลุ่มย่อยส่วนหนึ่งที่ตอบสนองทางภูมิคุ้มกันต่อโปรตีนคือกลูเตนต่างกับคนที่มีโรคซีลิแอ็ก มีตัวบ่งชี้ทางชีวภาพของการแพ้กลูเตนที่สูงขึ้น ตัวบ่งชี้เช่นสารภูมิต้านทานคือ anti-gliadin IgG หรือ anti-gliadin IgA^[94]

การใช้สารเสพติด

คนไข้ประมาณครึ่งหนึ่งใช้ยาหรือแอลกฮอล์อย่างหนัก^[95]รวมทั้งแอมเฟตามีน โคเคน และแอลกอฮอล์แม้จะน้อยกว่าบ้าง ซึ่งอาจมีผลเป็นอาการโรคจิตเหตุสารกระตุ้น (stimulant psychosis) หรืออาการโรคจิตเหตุแอลกอฮอล์ซึ่งมีอาการคล้ายกับโรคจิตเภทมาก^[15][96]อนึ่ง คนไข้ใช้นิโคตินในอัตราที่สูงกว่ากลุ่มประชากรทั่วไปมากแม้ทั่วไปจะไม่เชื่อว่าเป็นเหตุของโรค^[97]

การติดเหล้าอย่างเรื้อรังบางครั้งเป็นเหตุให้เกิดความผิดปกติที่มีโรคจิตที่สารเป็นตัวชักนำ (substance-induced psychotic disorder) ผ่านกลไก kindling คือเป็นภาวะทางประสาทที่รุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ เนื่องจากการขาดเหล้าซ้ำ ๆ^[98]การกินแอลกฮอล์ธรรมดา ๆ ไม่สัมพันธ์กับการเกิดโรคก่อนเวลา^[99]

การใช้กัญชาอาจเป็นปัจจัยร่วมให้เกิดโรคในบุคคลที่เสี่ยงอยู่แล้ว^[13]ความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นอาจต้องอาศัยยีนบางอย่างในบุคคลนั้น ๆ^[13]ในบุคคลที่เสี่ยงเกิดโรค การใช้กัญชาสัมพันธ์กับอัตราเกิดโรคที่สูงขึ้นเป็นสองเท่า^[100]

คนไข้อาจใช้ยาเสพติดอื่น ๆ ด้วยเพื่อรับมือกับความซึมเศร้า ความวิตกกังวล ความเบื่อ และความเหงา^[95][101]

ปัจจัยทางพัฒนาการ

ในช่วงพัฒนาการของตัวอ่อน ปัจจัยเช่นการขาดออกซิเจน (hypoxia) การติดเชื้อ ความเครียด และทุพโภชนาการ อาจเพิ่มความเสี่ยงโรคแก่ทารกในอนาคต^[9]คนที่ได้วินิจฉัยว่าเป็นโรคมีโอกาสมากกว่าที่จะคลอดในฤดูหนาวหรือฤดูใบไม้ผลิ (อย่างน้อยก็ในซีกโลกเหนือ) ซึ่งอาจเป็นผลของการได้รับไวรัสในอัตราสูงขึ้นในครรภ์^[15]ความเสี่ยงโรคเพราะไวรัสจะเพิ่มขึ้นราว 5-8%^[102]การติดเชื้อเมื่ออยู่ในครรภ์หรือในช่วงใกล้ ๆ คลอดรวมทั้งโพรทิสต์ในเคลด Alveolata คือ Toxoplasma gondi (เป็นเหตุโรค toxoplasmosis^[J]) และแบคทีเรีย Chlamydia (เป็นเหตุโรคหนองในเทียม) และการตรวจพบแอนติเจนในเลือดสำหรับจุลชีพก่อโรคบางชนิด ก็สัมพันธ์กับความเสี่ยงโรคที่สูงขึ้น^[106]การติดเชื้อไวรัสในสมองในช่วงวัยเด็กยังสัมพันธ์กับความเสี่ยงเกิดอาการโรคจิตเมื่อเป็นผู้ใหญ่ด้วย^[107]

แม้กลไกของโรคจะยังไม่ชัดเจน แต่ก็มีความพยายามเชื่อมการทำงานของสมองที่เปลี่ยนไปกับโรค^[9]ที่ใช้เป็นคำอธิบายอย่างสามัญที่สุดก็คือ สมมติฐานโดพามีน ซึ่งโทษอาการโรคจิตว่า เป็นการแปลผลเนื่องกับการส่งสัญญาณผิด ๆ ของเซลล์ประสาทโดพามีน (dopaminergic neuron)^[9]กลไกที่เป็นไปได้อื่น ๆ รวมทั้งปัญหาการสื่อประสาทผ่านกลูตาเมตและปัญหาพัฒนาการทางประสาทมีสมมติฐานที่เชื่อมความผิดปกติทางชีววิทยาเหล่านี้กับอาการต่าง ๆ^[108]

การส่งกระแสประสาทผิดปกติของระบบประสาทโดพามีนโทษว่ามีส่วนให้เกิดโรค เพราะยาที่ออกฤทธิ์ต่อหน่วยรับโดพามีน (ที่เซลล์ประสาท) มีผลดี และเพราะระดับโดพามีนจะสูงขึ้นในอาการโรคจิตปัจจุบัน^[109][110]มีสมมติฐานว่าการส่งกระแสประสาทผิดปกติของระบบประสาทโดพามีนเป็นเหตุของอาการหลงผิด^{[111][112][113]}การลดจำนวนหน่วยรับโดพามีนแบบ D₁ ในสมองส่วน prefrontal cortex ก็อาจทำให้ความจำใช้งาน^[C] บกพร่องด้วย^{[114][115][116][117]}

หลักฐานจากงานศึกษาแนวต่าง ๆ แสดงว่า การลดจำนวนหน่วยรับ NMDA ในสมองมีบทบาทคืองานศึกษาได้แสดงว่าการแสดงออกของหน่วยรับ NMDA ที่ลดลง และยาสะกดหน่วยรับ (NMDA receptor blockers) ทำให้เกิดอาการคล้ายโรคจิตเภทและเกิดความผิดปกติทางสรีรภาพที่สัมพันธ์กับโรค^{[118][119][120]}งานศึกษาหลังคนไข้เสียชีวิตพบอย่างสม่ำเสมอว่า นอกเหนือจากการมีสัณฐานผิดปกติ เซลล์ประสาทส่วนย่อยในเซลล์ประสาทเหล่านั้นไม่แสดงออกเอนไซม์ glutamate decarboxylase (GAD₆₇)^[121]กลุ่มย่อยของอินเตอร์นิวรอนที่ผิดปกติในคนไข้มีหน้าที่ประสานการส่งกระแสประสาทของกลุ่มนิวรอนซึ่งเป็นเรื่องจำเป็นเมื่อใช้ความจำ และเห็นได้ทางสรีรวิทยาไฟฟ้าโดยเป็นคลื่นประสาทที่มีความถี่การแกว่งไกวแบบแกมมาที่ระหว่าง 30-80 เฮิรตซ์ทั้งความจำใช้งานและการแกว่งไกวแบบแกมมาจะผิดปกติในคนไข้ ซึ่งสะท้อนให้เห็นการทำงานผิดปกติของอินเตอร์นิวรอน^{[122][123][124][125]}

หลักฐานแสดงว่าการเกิดโรคมีองค์เป็นพัฒนาการทางประสาทก่อนเกิดโรคมักจะมีความบกพร่องทางประชาน/ความคิด การเข้าสังคม และการเคลื่อนไหว^[126]อนึ่ง ปัญหาก่อนคลอดรวมทั้งแม่ติดเชื้อ^[127][128]ทุพโภชนาการของมารดา และภาวะแทรกซ้อนในช่วงตั้งครรภ์ล้วนเพิ่มความเสี่ยงโรค^[85]โรคปกติจะเกิดราว ๆ อายุ 18-25 ปีซึ่งเป็นวัยที่เกิดพัฒนาการทางประสาทบางระยะที่เชื่อมเกี่ยวกับโรค^[129]

ความบกพร่องทาง executive function เช่น การวางแผน การห้ามใจตนเอง และความจำใช้งาน เป็นปัญหากระจายไปทั่วของคนไข้แม้หน้าที่เหล่านี้จะสามารถแยกจากกันได้ แต่การทำงานผิดปกติในโรคอาจสะท้อนถึงความบกพร่องอันเป็นมูลฐานทางการสร้างตัวแทนข้อมูลเกี่ยวกับเป้าหมายไว้ในความจำใช้งาน แล้วใช้ข้อมูลนี้ในทางประชาน/ความคิดและทางพฤติกรรม^[130][131]ความบกพร่องเช่นนี้เชื่อมกับภาพทางประสาทที่ผิดปกติและความผิดปกติทางประสาทพยาธิวิทยาหลายอย่างเช่น งานศึกษาที่สร้างภาพประสาทโดยกิจ (functional neuroimaging) รายงานว่า ประสิทธิภาพของการแปลผลทางประสาทได้ลดลง คือ ส่วนสมอง dorsolateral prefrontal cortex ต้องทำงานมากกว่าเพื่อให้ได้ผลเช่นเดียวกันในงานที่ต้องใช้ความจำใช้งานความผิดปกติเหล่านี้อาจเชื่อมกับสิ่งที่ค้นพบหลังคนไข้เสียชีวิตที่คงเส้นคงวาว่ามีนิวโรพิลที่น้อยลง คือมีหลักฐานว่าเซลล์ประสาทพีระมิดหนาแน่นน้อยลง และมีเดนดริติกสไปน์ที่หนาแน่นลดลงความผิดปกติระดับเซลล์และการทำงานของมันเหล่านี้อาจสะท้อนโดยงานศึกษาสร้างภาพโครงสร้างประสาท ที่พบปริมาตรเนื้อเทาที่ลดลงโดยสัมพันธ์กับความบกพร่องทางความจำใช้งาน^[132]

อาการเชิงบวกและอาการบกพร่องได้เชื่อมกับเปลือกสมองที่หนาลดลงในสมองกลีบขมับส่วนบน (superior temporal lobe)^[133]และใน orbitofrontal cortex ตามลำดับ^[134]ภาวะสิ้นยินดี ซึ่งดั้งเดิมนิยามว่า เป็นสมรรถภาพรับประสบการณ์ที่ทำให้เกิดสุขได้น้อยลง บ่อยครั้งรายงานว่าเกิดกับคนไข้แต่ก็มีหลักฐานจำนวนมากที่แสดงว่า การตอบสนองต่อความสุขไม่เสียหายในคนไข้^[135]และที่รายงานเป็นภาวะสิ้นยินดีความจริงเป็นการทำงานผิดปกติของกระบวนการเกี่ยวกับรางวัลอื่น ๆ^[136]ทั่วไปแล้วกระบวนการพยากรณ์รางวัล (reward prediction) ที่เสียหายเชื่อว่า ก่อความบกพร่องในการสร้างความคิดและพฤติกรรมที่จำเป็นเพื่อให้ได้รางวัล แม้คนไข้จะมีการตอบสนองต่อความสุขที่เป็นปกติ^[137]

แบบจำลองการทำงานของสมองแบบความน่าจะเป็นเบย์ได้ใช้เชื่อมความผิดปกติในการทำงานระดับเซลล์กับอาการของโรค^[138][139]ทั้งประสาทหลอนและอาการหลงผิดเสนอว่า สะท้อนการเข้ารหัสความคาดหวังก่อน (prior expectation) ในระบบประสาทที่ไม่ดี ดังนั้น ทำให้ความคาดหวังมีอิทธิพลเกินต่อการรับรู้ทางประสาทสัมผัสและการสร้างความเชื่อในแบบจำลองวงจรประสาทอันเป็นที่ยอมรับซึ่งอำนวยการเข้ารหัสการพยากรณ์รางวัล การทำงานของหน่วยรับ NMDA ที่น้อยเกินดังที่พบในโรค โดยทฤษฎีอาจมีผลเป็นอาการคลาสสิกของโรคจิตเภท เช่น อาการหลงผิดและประสาทหลอน^[140][141]

โรคจิตเภทจะวินิจฉัยตามเกณฑ์ของคู่มือการวินิจฉัยและสถิติสำหรับความผิดปกติทางจิต (DSM-5) ของสมาคมจิตเวชอเมริกัน (APA) หรือ ICD-10 ขององค์การอนามัยโลกเกณฑ์เหล่านี้ใช้รายงานประสบการณ์จากคนไข้เองและรายงานพฤติกรรมผิดปกติที่คนอื่นรายงาน โดยแพทย์พยาบาลเป็นผู้ประเมินแต่อาการที่สัมพันธ์กับโรคนั้นก็เกิดเป็นสเปกตรัมคืออย่างต่อเนื่องในกลุ่มประชากรปกติ และดังนั้น จึงต้องถึงความรุนแรงและปัญหาในระดับหนึ่งก่อนที่จะวินิจฉัยว่าเป็นโรค^[15]จนถึงปี 2013 ยังไม่มีการตรวจที่เป็นปรวิสัย (เพราะบุคคลต่าง ๆ รวมคนไข้เอง เป็นผู้รายงานอาการ จึงเป็นการตรวจที่เป็นอัตวิสัย)^[6]

เกณฑ์

ในปี 2013 สมาคมจิตเวชอเมริกัน (APA) ตีพิมพ์ DSM ฉบับที่ 5 คือ DSM-5ในฉบับนี้เพื่อจะวินิจฉัยว่ามีโรคจิตเภท จะต้องผ่านเกณฑ์สองเกณฑ์ที่เกิดโดยมากในช่วงเวลาอย่างน้อย 1 เดือนและมีผลสำคัญต่อการดำเนินชีวิตทางสังคมและทางอาชีพอย่างสำคัญอย่างน้อย 6 เดือนคนไข้ต้องมีอาการหลงผิด ประสาทหลอน หรือพูดสับสน เป็นอาการแรกอาการที่สองอาจเป็นอาการบกพร่อง (negative symptom) หรือพฤติกรรมที่วุ่นวายสับสนหรือมีอาการเคลื่อนไหวน้อยหรือมากเกิน (catatonia)^[142]นิยามของโรคจิตเภทเท่ากับที่ระบุใน DSM-IV-TR ปี 2000 แต่ DSM-5 ก็มีอะไรที่เปลี่ยนไปบ้างรวมทั้ง

• การแจกแนกแบบย่อย (subtype) เช่น ยกเลิกแบบย่อย catatonic schizophrenia และโรคจิตเภทแบบระแวง (paranoid schizophrenia) ซึ่งมีอยู่ในฉบับก่อน ๆ โดยมากตามแบบฉบับ แต่ได้พิสูจน์แล้วว่าไม่มีค่าอะไร^[143]
• อาการเคลื่อนไหวน้อยหรือมากเกิน (catatonia) ไม่จัดว่าสัมพันธ์กับโรคจิตเภทอย่างมีกำลัง^[144]
• เมื่อรายงานอาการของโรค แนะนำว่าให้จำแนกให้ดีระหว่างภาวะโรคปัจจุบันกับที่ผ่านมาในอดีต เพื่อให้สามารถระบุวิถีการดำเนินของโรคได้ชัดเจนยิ่งขึ้น^[143]
• การให้ความสำคัญเป็นพิเศษต่อเกณฑ์วินิจฉัย Schneider's first-rank symptoms^[K] ไม่แนะนำอีกต่อไป^[143]
• โรค schizoaffective disorder มีนิยามที่ดีขึ้นเพื่อแยกแยะกับโรคจิตเภทได้ชัดเจนขึ้น^[143]
• การประเมินที่ครอบคลุมโดเมน 8 โดเมนของจิตพยาธิวิทยา เช่น คนไข้ประสาทหลอนหรือมีอาการฟุ้งพล่าน (mania) หรือไม่ แนะนำให้ทำเพื่อช่วยการตัดสินใจในการตรวจรักษา^[149]

เกณฑ์วินิจฉัย ICD-10 ปกติจะใช้ในประเทศยุโรปส่วนเกณฑ์ DSM ใช้ในสหรัฐอเมริกาและประเทศอื่น ๆ บางประเทศ และมักใช้โดยมากในงานวิจัยเกณฑ์ ICD-10 เน้นเกณฑ์ Schneider's first-rank symptoms^[K] มากกว่าในภาคปฏิบัติ วิธีการจำแนกโรคทั้งสองเข้ากันได้ดีมาก^[150]ข้อเสนอการปรับปรุง ICD-11 เสนอให้เพิ่ม self-disorder เป็นอาการ^[23]

• ถ้าปัญหามีมากกว่า 1 เดือนแต่ยังน้อยกว่า 6 เดือนแพทยจ์จะวินิจฉัยว่าเป็นโรค schizophreniform disorder ก่อน
• อาการโรคจิตที่มีน้อยกว่า 1 เดือนจะวินิจฉัยเป็น brief psychotic disorder และภาวะอีกหลายอย่างอาจจัดเป็น psychotic disorder not otherwise specified
• ถ้ามีอาการของความผิดปกติทางอารมณ์ (mood disorder) ค่อนข้างมากพร้อม ๆ กับอาการโรคจิต ก็จะวินิจฉัยเป็น schizoaffective disorder
• ถ้าอาการโรคจิตเป็นผลทางสรีรวิทยาโดยตรงจากอาการทางแพทย์อื่น ๆ หรือจากสาร ก็จะวินิจฉัยเป็นอาการโรคจิตทุติยภูมิของโรคนั้น ๆ^[142]

แพทย์จะไม่วินิจฉัยว่าเป็นโรคนี้ถ้ามีอาการ pervasive developmental disorder (ซึ่งรวมออทิซึมสเปกตรัมและกลุ่มอาการเรตต์) ยกเว้นถ้าอาการหลงผิดและประสาทหลอนที่เด่นก็มีด้วย^[142]

แบบย่อย

ใน DSM-5 สมาคมจิตเวชอเมริกัน (APA) ได้ยกเลิกการจัดแบบย่อยของโรคจิตเภท^[151]แบบย่อย ๆ ที่รวมอยู่ใน DSM-IV-TR คือ^[152][153]

• โรคจิตเภทแบบระแวง (paranoid schizophrenia): คนไข้มีอาการหลงผิดหรือประสาทหลอนทางหู แต่ไม่มีความผิดปกติทางความคิด พฤติกรรมวุ่นวายสับสน และการไม่แสดงออกทางอารมณ์ อาการหลงผิดเป็นแบบคนตามรังควานหรือคิดว่าตนเขื่อง นอกเหนือจากนี้ ตีมอื่น ๆ เช่น ความอิจฉาริษยา ความเคร่งศาสนา และการแสดงความทุกข์ทางใจออกเป็นโรคทางกาย (somatization) ก็อาจมี (DSM code 295.3/ICD code F20.0)
• โรคจิตเภทแบบสับสน (disorganized schizophrenia): เรียกว่า hebephrenic schizophrenia ใน ICD เมื่อมีความผิดปกติทางความคิดและการไม่แสดงออกทางอารมณ์เป็นอาการร่วมกัน (DSM code 295.1/ICD code F20.1)
• โรคจิตเภทแบบเคลื่อนไหวน้อยหรือมากเกิน (catatonic schizophrenia): คนไข้อาจอยู่เฉย ๆ หรือมีการเคลื่อนไหวที่ไม่สงบวุ่นวาย ไร้จุดหมาย อาการอาจรวมอาการเงียบงัน (stupor) และอาการจัดท่าทางได้เหมือนหุ่นขี้ผึ้ง (waxy flexibility) (DSM code 295.2/ICD code F20.2)
• รูปแบบที่ไม่ได้จัด: มีอาการโรคจิตแต่ไม่ผ่านเกณฑ์แบบย่อย คือระแวง (paranoid), สับสน (disorganized) และเคลื่อนไหวน้อยหรือมากเกิน (catatonic) (DSM code 295.9/ICD code F20.3)
• โรคจิตเภทแบบยังมีอยู่ (residual schizophrenia): มีอาการเชิงบวกในระดับน้อย ๆ เท่านั้น (DSM code 295.6/ICD code F20.5)

ICD-10 นิยามรูปแบบย่อยเพิ่มขึ้นดังต่อไปนี้^[152]

• post-schizophrenic depression: คราวซึมเศร้าที่เกิดหลังจากป่วยเป็นโรคจิตเภท ที่อาการโรคจิตเภทระดับต่ำ ๆ ก็ยังอาจเหลืออยู่ (ICD code F20.4)
• simple-type schizophrenia: อาการบกพร่อง (negative symptom) ที่เด่น ค่อยเป็นค่อยไป และแย่ลงเรื่อย ๆ โดยไม่มีประวัติอาการโรคจิต (ICD code F20.6)
• โรคจิตเภทแบบอื่น ๆ ซึ่งรวม cenesthopathic schizophrenia และ schizophreniform disorder แบบ NOS (ICD code F20.8)^[154]

การวินิจฉัยแยกโรค

อาการโรคจิตอาจมีในความผิดปกติทางจิตใจ (mental disorder) อื่น ๆ รวมทั้งโรคอารมณ์สองขั้ว (BD)^[155],ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบก้ำกึ่ง^[156],ความเป็นพิษจากยา และภาวะโรคจิตเหตุสารภายนอก (substance-induced psychosis)อาการหลงผิด (แบบไม่แปลก คือ non-bizarre) ยังมีด้วยในโรคหลงผิด (delusional disorder) และการถอนตัวจากสังคมในโรค social anxiety disorder, avoidant personality disorder และ schizotypal personality disorder (STPD)โดย STPD มีอาการคล้ายกันแต่รุนแรงน้อยกว่าโรคจิตเภท^[6]โรคจิตเภทยังอาจเกิดพร้อมกับโรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD) บ่อยครั้งเกินกว่าที่จะอธิบายได้ว่าบังเอิญ แม้การแยกความหมกมุ่นของโรค OCD กับอาการหลงผิดของโรคจิตเภทอาจเป็นเรื่องยาก^[157]บุคคลที่เลิกยาเบ็นโซไดอาเซพีนอาจมีอาการขาดยาที่รุนแรงและยาวนาน ซึ่งอาจคล้ายโรคจิตเภทและวินิจฉัยผิดว่าเป็นโรค^[158]

การตรวจหาโรคอื่น ๆ และโรคทางประสาทอาจจำเป็นเพื่อกันโรคอื่น ๆ ซึ่งก่ออาการคล้ายโรคจิต เช่น ความผิดปกติทางเมทาบอลิซึม, การติดเชื้อทั่วกาย (systemic infection), ซิฟิลิส, กลุ่มภาวะสมองเสื่อมเหตุเอดส์ (AIDS dementia complex), โรคลมชัก, limbic encephalitis และรอยโรคในสมองอนึ่ง โรคหลอดเลือดสมอง, โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง, ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานมากเกิน, ภาวะขาดไทรอยด์, และภาวะสมองเสื่อมต่าง ๆ เช่น โรคอัลไซเมอร์, โรคฮันติงตัน, ภาวะสมองเสื่อมที่สมองกลีบหน้าและกลีบขมับ (FTD) และ Dementia with Lewy bodies ก็อาจสัมพันธ์กับอาการโรคจิตคล้ายโรคจิตเภทด้วย^[159]อาจต้องกันอาการเพ้อออก ซึ่งต่างกันเพราะมีประสาทหลอนทางตา, เกิดอย่างฉับพลัน และระดับความรู้สึกตัวขึ้น ๆ ลง ๆ ซึ่งแสดงว่า เป็นโรคหรืออาการอื่น ๆการตรวจจะไม่ทำซ้ำถ้ากลับเป็นอีก ยกเว้นจะมีตัวบ่งชี้ทางการแพทย์โดยเฉพาะ หรืออาจเป็นผลข้างเคียงของการกินยารักษาโรคจิตในเด็ก ประสาทหลอนต้องแยกจากจินตนาการวัยเด็กทั่ว ๆ ไป^[6]

การป้องกันโรคจิตเภทเป็นเรื่องยากเพราะไม่มีตัวบ่งชี้ที่เชื่อถือได้ว่าจะเกิดโรคในอนาคต^[160]มีหลักฐานเบื้องต้นบ้างว่า การป้องกันตั้งแต่เนิ่น ๆ มีผลป้องกันโรคที่ดี^[161]มีหลักฐานบ้างว่า การรักษาตั้งแต่เนิ่น ๆ ในบุคคลที่มีอาการโรคจิตคราวหนึ่งอาจให้ผลระยะสั้นที่ดี แต่มีประโยชน์น้อยหลังจาก 5 ปี^[9]การป้องกันโรคในช่วงระยะอาการบอกเหตุ^[F] มีประโยชน์ไม่ชัดเจน และดังนั้น จนถึงปี 2009 นี่จึงยังไม่แนะนำ^[162]การบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม (CBT) อาจลดความเสี่ยงอาการโรคจิตสำหรับผู้เสี่ยงสูงหลังจากปีหนึ่ง^[163]และแนะนำสำหรับคนไข้กลุ่มนี้โดยสำนักงาน NICE แห่งกระทรวงสาธารณสุขอังกฤษ^[164]วิธีการป้องกันอีกอย่างก็คือหลีกเลี่ยงยาที่สัมพันธ์กับการเกิดโรค รวมทั้งกัญชา โคเคน และแอมเฟตามีน^[15]

การรักษาโรคจิตเภทโดยหลักก็คือการให้ยารักษาโรคจิต (antipsychotic) บ่อยครั้งบวกกับให้ความสนับสนุนช่วยเหลือทางจิตและสังคม^[9]อาจต้องเข้าโรงพยาบาลสำหรับคราวที่มีอาการหนักไม่ว่าจะโดยยินยอมหรือไม่ยินยอมการอยู่ใน รพ. ในระยะยาวไม่ค่อยสามัญตั้งแต่การปฏิรูปให้คนไข้โรคจิตอยู่ใต้การดูแลของชุมชน (ในสังคมตะวันตก) ตั้งแต่ช่วงคริสต์ทศวรรษ 1950 แม้ก็ยังมีอยู่^[17]ในบางประเทศ หน่วยบริการชุมชนรวมทั้งศูนย์ที่คนไข้สามารถแวะมาหา ทีมแพทย์พยาบาลทางจิตในพื้นที่ซึ่งออกไปเยี่ยมคนไข้ ระบบช่วยหางานให้คนไข้^[165]และกลุ่มสนับสนุนคนไข้เป็นเรื่องสามัญหลักฐานบางส่วนระบุว่า การออกกำลังกายเป็นปกติมีผลดีต่อสุขภาพกายและใจของคนไข้โรคจิตเภท^[166]จนถึงปี 2015 ยังไม่ชัดเจนว่าการรักษาด้วยการกระตุ้นประสาทผ่านกะโหลกด้วยสนามแม่เหล็ก (TMS) มีผลดีต่อคนไข้^[167]

ยา

การรักษาโรคจิตเภททางจิตเวชอันดับแรกเป็นการให้ยารักษาโรคจิต (antipsychotic)^[168]ซึ่งอาจลดอาการเชิงบวกได้ภายใน 7-14 วันแต่ก็ไม่สามารถปรับปรุงอาการเชิงลบและการทำงานผิดปกติทางประชาน/ความคิดได้อย่างสำคัญ^[42][169]ในคนไข้ที่ได้ยา การกินยาต่อไปเรื่อย ๆ ลดความเสี่ยงการกลับเกิดโรคอีก^[170][171]มีหลักฐานน้อยมากว่าผลเป็นอย่างไรเกิน 2-3 ปี^[171]ยารักษาโรคจิตอาจก่อภาวะไวสูงต่อสารโดพามีน ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงการเกิดอาการถ้าหยุดยา^[172]

ยารักษาโรคจิตที่เลือกใช้จะขึ้นอยู่กับประโยชน์ ความเสี่ยง และค่าใช้จ่าย^[9]ยังไม่ชัดเจนว่า ถ้ารวมเป็นหมู่ ๆ ยาตามแบบ (typical) หรือยานอกแบบ (atypical) ดีกว่ากัน^[16][173]ยา amisulpride, olanzapine, ริสเพอริโดน และ clozapine อาจมีผลดีกว่าแต่ก็สัมพันธ์กับผลข้างเคียงมากกว่า^[174]ยารักษาโรคจิตตามแบบมีอัตราคนไข้เลิกกินยาและกลับเกิดอาการอีกเท่ากับยานอกแบบเมื่อใช้ในขนาดต่ำจนถึงปานกลาง^[175]คนไข้ 40-50% ตอบสนองได้ดี, 30-40% ตอบสนองเป็นบางส่วน และ 20% ไม่ตอบสนองคืออาการไม่ดีขึ้นพอหลังจาก 6 สัปดาห์ที่ใช้ยารักษาโรคจิต 2-3 อย่าง^[42]clozapine เป็นยารักษาที่มีประสิทธิผลสำหรับคนไข้ที่ตอบสนองต่อยาอื่น ๆ ได้ไม่ดี (ที่เรียกว่า treatment-resistant schizophrenia หรือ refractory schizophrenia)^[176]แต่มีโอกาสให้ผลข้างเคียงที่รุนแรงคือ ภาวะแกรนูโลไซต์น้อย (agranulocytosis) คือจำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาวลดลงโดยเกิดในอัตรา 4%^[9][15][177]

คนไข้ที่กินยารักษาโรคจิตโดยมากมีผลข้างเคียงที่กินยาตามแบบ (typical antipsychotics) มักจะมีอาการ extrapyramidal ในอัตราที่สูงกว่า เทียบกับคนที่กินยานอกแบบ (atypical) ซึ่งสัมพันธ์กับน้ำหนักขึ้น โรคเบาหวาน และความเสี่ยงต่อกลุ่มอาการแมแทบอลิซึมซึ่งเด่นที่สุดเมื่อกินยา olanzapine ในขณะที่ริสเพอริโดนและ quetiapine ก็สัมพันธ์กับน้ำหนักขึ้นด้วย^[174]ริสเพอริโดนมีอัตราการเกิดอาการ extrapyramidal คล้ายกับยาตามแบบคือ haloperidol^[174]

ไม่ชัดเจนว่า ยารักษาโรคจิตใหม่ ๆ ช่วยลดโอกาสเกิด neuroleptic malignant syndrome^[L]หรือ อาการยืกยือเหตุยาซึ่งเกิดภายหลัง (tardive dyskinesia) ซึ่งเป็นโรคประสาท (neurological disorder) ที่รุนแรงหรือไม่^[180]

สำหรับคนไข้ที่ไม่ยอมหรือไม่สามารถกินยาได้อย่างสม่ำเสมอ ยารักษาโรคจิตที่ออกฤทธิ์ในระยะยาว (แบบ depot) อาจใช้คุมโรคได้^[181]ซึ่งลดความเสี่ยงการเกิดโรคอีกได้ดีกว่ายากิน^[170]ดังนั้นเมื่อใช้พร้อมกับการรักษาทางจิตสังคมด้วย ก็อาจทำให้คนไข้อยู่กับการรักษาในการดูแลของแพทย์ได้ดีกว่า^[181]สมาคมจิตเวชอเมริกันแนะนำให้พิจารณาเลิกยารักษาโรคจิตในคนไข้บางส่วนถ้าไม่มีอาการเกินกว่าปีหนึ่ง^[171]

การรักษาทางจิตสังคม

การรักษาทางจิตสังคมบางอย่างอาจมีประโยชน์ในการรักษาโรคจิตเภทรวมทั้งครอบครัวบำบัด (family therapy)^[182],assertive community treatment, การช่วยหางานให้คนไข้, cognitive remediation^[183],การฝึกทักษะการทำงาน, การช่วยเหลือทางเศรษฐกิจพอเป็นพิธี และการรักษาทางจิตสังคมสำหรับการใช้ยาเสพติดและการคุมน้ำหนัก^[184]ครอบครัวบำบัดหรือการให้การศึกษาแก่ครอบครัว ซึ่งมุ่งสมาชิกทุกคนในครอบครัวคนไข้ อาจลดการเกิดโรคอีกและการเข้า รพ.^[182]การบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม (CBT) มีหลักฐานน้อยว่ามีประสิทธิผลลดหรือป้องกันการเกิดโรคอีก^[185][186]หลักฐานว่าการฝึกแบบ metacognitive training (MCT) มีประโยชน์ไม่ชัดเจน คืองานทบทวนวรรณกรรมบางส่วนพบประโยชน์ แต่ที่เหลือไม่พบ^{[187][188][189]}การบำบัดด้วยศิลป์หรือละครไม่ได้วิจัยอย่างเพียงพอ^[190][191]กลุ่มคนไข้สนับสนุน ที่บุคคลผู้เคยประสบความเจ็บป่วยทางจิตใจช่วยเหลือกันเอง ไม่พบว่ามีประโยชน์ที่ชัดเจนสำหรับโรคนี้^[192]

โรคก่อความเสียหายต่อทั้งชีวิตและต่อเศรษฐกิจอย่างสูง^[9]คือลดการคาดหมายคงชีพของคนไข้ถึง 10-25 ปี^[8]โดยหลักสัมพันธ์กับโรคอ้วน การกินอาหารที่ไม่ดี ชีวิตที่นั่งนอนมาก และการสูบบุหรี่ โดยอัตราการฆ่าตัวตายที่สูงขึ้นจะมีบทบาทน้อยกว่า^[9][8][193]ยารักษาโรคจิตยังอาจเพิ่มความเสี่ยงด้วย^[8]การคาดหมายคงชีพตามที่ว่านี่ต่างกันมากขึ้นในระหว่างคริสต์ทศวรรษ 1970 กับ 1990^[194]

โรคจิตเภทเป็นเหตุความพิการที่สำคัญ อาการโรคจิตที่กำลังเป็นไปจัดว่า เป็นภาวะทำให้พิการเป็นอันดับสามต่อจากอัมพาตแขนขาสองข้างและภาวะสมองเสื่อม ยิ่งกว่าอัมพาตครึ่งล่างและตาบอด^[195]คนไข้ 3 ใน 4 มีปัญหาความพิการและการกลับเกิดโรคอีก^[42]และคน 16.7 ล้านคนทั่วโลกจัดว่ามีความพิการเริ่มต้นจากปานกลางจนถึงหนักเพราะโรค^[196]คนไข้บางส่วนกลับคืนดีได้ทั้งหมด และบางส่วนก็ใช้ชีวิตได้ดีในสังคม^[197]คนไข้โดยมากใช้ชีวิตได้อย่างเป็นอิสระเมื่อได้รับการสนับสนุนจากสังคม^[9]85% ไม่มีงานทำ^[5]หลักฐานบางส่วนแสดงว่า คนไข้โรคจิตเภทแบบระแวง (paranoid schizophrenia) อาจมีโอกาสดีกว่าที่จะอยู่ได้ด้วยตัวเองและทำอาชีพได้ดีกว่า^[198]ในบรรดาบุคคลที่เกิดคราวแรกของอาการโรคจิต 42% จะได้ผลดีในระยะยาว, 35% ได้ผลปานกลาง และ 27% ได้ผลแย่^[199]

ผลในประเทศกำลังพัฒนาดูเหมือนจะดีกว่าประเทศพัฒนาแล้ว^[200]แต่ข้อสรุปเช่นนี้ก็มีข้อขัดแย้ง^[201][202]

คนไข้มีอัตราการฆ่าตัวตายที่สูงกว่าโดยเฉลี่ยซึ่งแม้เคยอ้างว่าอยู่ที่ 10% แต่งานศึกษาหลัง ๆ ประเมินอยู่ที่ 4.9% โดยเกิดบ่อยที่สุดหลังเกิดโรคหรือหลังเข้า รพ. เป็นครั้งแรก^[21][203]คนไข้จำนวนหลายเท่ากว่านั้นคือ (20-40%) พยายามฆ่าตัวตายอย่างน้อยครั้งหนึ่ง^[6][204]ปัจจัยเสี่ยงมีหลายอย่างรวมทั้งเพศชาย ความซึมเศร้า และระดับเชาวน์ปัญญาสูง^[204]

ในงานศึกษาที่ทำทั่วโลก โรคจิตเภทสัมพันธ์กับการสูบบุหรี่อย่างมีกำลัง^[205][206]การสูบบุหรี่มีอัตราสูงมากในคนไข้ที่วินิจฉัยว่าเป็นโรคจิตเภท โดยประเมินการสูบบุหรี่เป็นปกติที่ระหว่าง 80-90% เทียบกับ 20% ของกลุ่มประชากรทั่วไป^[206]คนสูบมักจะสูบจัด และสูบบุหรี่ตราที่มีนิโคตินมาก^[207]นักวิชาการบางพวกจึงเสนอว่า เป็นความพยายามปรับปรุงอาการของตนเอง^[208]ในบรรดาคนไข้ การใช้กัญชาก็สามัญด้วย^[95]