ทวีปแอฟริกา

ทวีปแอฟริกาเป็นทวีปที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก มีทะเลเมดิเตอร์เรเนียนเป็นพรมแดนระหว่างทวีปยุโรปทางตอนเหนือ และมีคลองสุเอซเป็นพรมแดนระหว่างทวีปเอเชียทางตะวันออกเฉียงเหนือ จุดเด่นของทวีปแอฟริกาคือ มีที่ราบสูงถึง 2 ใน 3 ของทวีป โดยเฉพาะทางภาคตะวันออกของทวีป เป็นที่ราบสูงโดยเฉลี่ยประมาณ 1,500 – 2,000 เมตรจากระดับน้ำทะเล มีแนวภูเขาไฟที่ดับแล้ว มีแนวทะเลสาบขนาดใหญ่ แล้วจะลาดต่ำไปทางตะวันตก มีเกาะมาดากัสการ์

1. เทือกเขา แบ่งออกเป็น 2 เขตคือ
   1. เขตภูเขาทางภาคเหนือ เป็นเขตเทือกเขาเกิดใหม่อายุราวพอ ๆ กับเทือกเขาแอลป์ในทวีปยุโรป เรียกว่า เทือกเขาแอตลาส ขนานไปกับชายฝั่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ในเขตพื้นที่ประเทศโมร็อกโก แอลจีเรีย และตูนิเซีย
   2. เขตภูเขาทางภาคใต้ ได้แก่ เทือกเขาดราเคนสเบิร์ก ในประเทศแอฟริกาใต้และเลโซโท
2. ทะเลทราย แบ่งเป็น 2 เขตคือ
   1. เขตทะเลทรายตอนเหนือ ได้แก่ ทะเลทรายสะฮารา (ซึ่งเป็นทะเลทรายที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก) และทะเลทรายลิเบีย บริเวณนี้จะเกิดลมร้อนในทะเลทรายสะฮารา เรียกว่า ซิร็อกโก
   2. เขตทะเลทรายตอนใต้ ได้แก่ ทะเลทรายนามิบ และทะเลทรายคาลาฮารี
3. แม่น้ำ
   1. แม่น้ำไนล์ เป็นแม่น้ำสายที่ยาวที่สุดในโลก ต้นน้ำคือทะเลสาบวิกตอเรีย ไหลลงทะเลเมดิเตอร์เรเนียน
   2. แม่น้ำคองโก เป็นแม่น้ำเขตศูนย์สูตร ไหลลงมหาสมุทรแอตแลนติก
   3. แม่น้ำไนเจอร์ อยู่ในส่วนแอฟริกาตะวันตก ต้นน้ำอยู่ที่ประเทศเซียร์ราเลโอน ไหลลงสู่อ่าวกินี
   4. แม่น้ำแซมเบซี อยู่ทางด้านตะวันออกของทวีปมีแอ่งน้ำตก น้ำค่อนข้างไหลเชี่ยว ไหลลงมหาสมุทรอินเดีย ที่ประเทศโมซัมบิก

กระแสน้ำในมหาสมุทร

1. กระแสน้ำอุ่นโมซัมบิก ไหลเลียบชายฝั่งทางด้านตะวันออกของทวีปแอฟริกา ทำให้อากาศอบอุ่นและชุ่มชื้น
2. กระแสน้ำเย็นกานาเรียส ไหลเลียบชายฝั่งทางด้านตะวันตกเฉียงเหนือของแอฟริกา ทำให้อากาศเย็นและแห้งแล้ง
3. กระแสน้ำอุ่นกินี ไหลเลียบชายฝั่งทางด้านตะวันตกของทวีปแอฟริกา ทำให้มีอากาศอบอุ่นและชุ่มชื้น
4. กระแสน้ำเย็นเบงเกวลา ไหลเลียบชายฝั่งทางด้านตะวันตกเฉียงใต้ของทวีปแอฟริกา ทำให้มีอากาศเย็นและแห้งแล้ง

ส่วนใหญ่จะมีทะเลทราย อากาศแห้งแล้ง ส่งผลต่อความเป็นอยู่ของประชากรในทวีป ส่วนมากจะอยู่ทางตอนเหนือสุดและใต้สุดของทวีป ซึ่งมีอากาศแบบเมดิเตอร์เรเนียน มีภูมิอากาศแบบทุ่งหญ้าสะวันนาอยู่บริเวณตอนเหนือ และใต้แนวศูนย์สูตร

• ภูมิอากาศแบบป่าดิบชื้น (Tropical Rain-forest Climate) ได้แก่ พื้นที่ตอนกลางของที่ราบลุ่มแม่น้ำคองโก ชายฝั่งตอนใต้ของที่ราบสูงตะวันตก และด้านตะวันตกของเกาะมาดากัสการ์
• ภูมิอากาศแบบทะเลทรายเขตร้อน (Tropical Desert Climate) พบได้ตามแนวเส้นทรอปิกออฟแครนเซอร์ นับตั้งแต่ประเทศมอริเตเนีย มาลี แอลจีเรีย ไนเจอร์ ลิเบีย อียิปต์ ซูดาน และตามแนวเส้นทรอปิกออฟแคปริคอร์น บริเวณประเทศแองโกลา นามีเบีย และบอตสวานา ทางภาคเหนือของแอฟริกามีทะเลทรายกว้างใหญ่ ได้แก่ ทะเลทรายสะฮารา ทะเลทรายลิเบีย และทะเลทรายนูเบียส่วนทางภาคใต้มีทะเลทรายคาลาฮารี และทะเลทรายนูเบีย

ประเทศในยุโรปชาติแรกที่สำรวจแอฟริกา คือโปรตุเกส และหลังจากนั้นก็ถูกสำรวจโดย อังกฤษ ฝรั่งเศส และ ดัตช์ เป็นต้น นักสำรวจที่ยิ่งใหญ่ของแอฟริกามีหลายท่านด้วยกัน นักสำรวจที่รู้จักกันดีคือ ดร. เดวิด ลิฟวิงสโตน์

แม้ว่าจะมีทรัพยากรธรรมชาติมากมาย แต่แอฟริกากลับเป็นทวีปที่ยากจนและด้อยพัฒนา ซึ่งมีสาเหตุหลายประการ เช่นการระบาดของโรคร้ายแรง (ได้แก่ โรคเอดส์ และมาลาเรีย) รัฐบาลคอร์รัปชันและละเมิดสิทธิมนุษยชน การที่รัฐบาลขาดการวางแผน ระดับการรู้หนังสือที่ต่ำ การขาดแคลนเงินทุนต่างชาติ และความขัดแย้งระหว่างชนชาติที่เกิดขึ้นตั้งแต่ในรูปของกองโจร ไปจนถึงการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์^[24] จากรายงานการพัฒนามนุษย์ของสหประชาชาติในปี ค.ศ. 2004 ประเทศที่อยู่อันดับต่ำสุด 26 ประเทศ (อันดับ 151 ถึง 175) ล้วนเป็นประเทศในทวีปแอฟริกา^[25]

ข้อมูลเศรษฐกิจ

• ตารางแสดงประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจหรือจีดีพีมากที่สุดในทวีปแอฟริกา 10 อันดับแรก ¹

อันดับ	ประเทศ	จีดีพี (ล้าน$) ปี 2014
1	ไนจีเรีย	1,573,999
2	แอฟริกาใต้	350,082
3	อียิปต์	286,538
4	แอลจีเรีย	214,063
5	แองโกลา	131,401
6	โมร็อกโก	110,009
7	ซูดาน	74,766
8	เคนยา	60,937
9	เอธิโอเปีย	54,809
10	แทนซาเนีย	49,115

¹ ข้อมูลโดย IMF

• แสดงตารางประเทศในทวีปแอฟริกาที่มีจีดีพีต่อหัวมากที่สุด 10 อันดับแรก ²

อันดับ (แอฟริกา)	ประเทศ	ค่าจีดีพีต่อหัว ($) ปี 2009	อันดับ (โลก)
1	อิเควทอเรียลกินี	9,580	52
2	ลิเบีย	9,529	>53
3	หมู่เกาะเซเชลส์	8,973	56
4	กาบอง	7,468	64
5	มอริเชียส	6,838	68
6	บอตสวานา	6,407	69
7	แอฟริกาใต้	5,824	73
8	นามิเบีย	4,543	83
9	แอลจีเรีย	4,027	91

² ข้อมูลโดย IMF

การคมนาคมขนส่ง

ทวีปแอฟริกายังมีปัญหาทางด้านการคมนาคมขนส่งมากกว่าทวีปอื่น ๆ เนื่องจากหลายประเทศขาดเงินทุนที่จะนำมาพัฒนาเส้นทางคมนาคมขนส่งให้ทันสมัย ประกอบกับทวีปแอฟริกามีลักษะภูมิประเทศและมีลักษณะภูมิสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ที่เป็นอุปสรรคต่อการคมนาคมขนส่ง เช่น มีเขตทะเลทรายที่มีอาณาเขตกว้างขวาง มีพื้นที่ลุ่มและป่าดิบที่กว้างใหญ่ และพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่สูงและภูเขา การคมนาคมขนส่งของทวีปแอฟริกาจึงใช้วิธีการดั้งเดิมกันทั่วไป

ทางน้ำ

แม่น้ำไนล์เป็นแม่น้ำที่มีบทบาทสำคัญในการคมนาคมขนส่งของทวีปแอฟริกาต่อเนื่องกันหลายศตวรรษ แต่ละปีมีเรือชนิดต่างๆล่องขึ้นลงตามแม่น้ำไนล์มากกว่า 13000 ลำ ในอดีตมีการใช้เรือใบแล่นขึ้นตามแม่น้ำไนล์ เนื่องจากมีลมพัดขึ้นเหนือและลงใต้สลับกันตามฤดูกาล ส่วนคลองสุเอซ เป็นเส้นทางคมนาคมที่เชื่อมระหว่างทะเล เมดิเตอร์เรเนียนทางเหนือ และทะเลแดงทางใต้ คลองมีความยาว 163 กิโลเมตรและกว้าง 60 เมตร คลองสุเอซทำให้การเดินเรือระหว่างทวีปยุโรปและเอเชียสะดวกรวดเร็วขึ้น

ทางอากาศ

ทวีปแอฟริกามีสายการบินที่ใช้ติดต่อกันทั้งระหว่างประเทศภายในทวีป และระหว่างทวีป ประเทศที่มีระบบการคมนาคมขนส่งทางอากาศที่ดีในทวีปแอฟริกา ได้แก่ ประเทศสาธารณรัฐแอฟริกาใต้ อียิปต์ เอธิโอเปีย เคนยา ไนจีเรีย และกานา ศูนย์กลางการคมนาคมทางอากาศในทวีปแอฟริกา ได้แก่ ไคโร ประเทศอียิปต์, เลกอส ประเทศไนจีเรีย, โจฮันเนสเบิร์ก และเคปทาวน์ประเทศแอฟริกาใต้

จำนวนประชากร

ทวีปแอฟริกามีประชากรมากเป็นอันดับ 2 ของโลก รองจากทวีปเอเชีย ประเทศที่มีประชากรมากที่สุดคือประเทศไนจีเรีย รองลงมาคือ ประเทศอียิปต์ ซึ่งมีอัตราการเพิ่มของประชากรสูง ความหนาแน่นของประชากรเฉลี่ย 30.5 คนต่อ 1 ตารางกิโลเมตร (2552)

เชื้อสายของประชากร

1. นิกรอยด์ หรือเรียกว่า แอฟริกันนิโกร เป็นชนกลุ่มใหญ่สุดของทวีป โดยแบ่งออกเป็นกลุ่มย่อยๆ
   • บันตู อยู่ในแถบแอฟริกาตะวันออก กลาง และใต้ เช่น เผ่าคิคูยู วาตูซี มาไซ
   • ซูดานนิโกร อยู่ในแถบแอฟริกาตะวันตกและทะเลทรายสะฮารา
   • ปิกมี บริเวณลุ่มแม่น้ำคองโก
   • บุชแมนและฮอตเทนทอต บริเวณทะเลทรายคาลาฮารี
2. คอเคซอยด์ มาจากคาบสมุทรอาหรับ อยู่ในแถบอียิปต์และซูดาน จากชาวยุโรปบริเวณแหลมกู๊ดโฮป และตอนเหนือของทวีป

ภาษา

ทวีปแอฟริกามีภาษาพูดมากกว่า 1,000 ภาษา เนื่องจากทวีปแอฟริกามีประชากรอยู่หลายเผ่าพันธุ์ และแบ่งได้เป็นกลุ่มใหญ่ ๆ 4 กลุ่ม

• กลุ่มภาษาเซมิติก ได้แก่ ภาษาอาหรับ ซึ่งเป็นภาษาของคนส่วนใหญ่ในแอฟริกาเหนือและบางส่วนในแอฟริกาตะวันออก
• กลุ่มภาษาซูดาน เป็นภาษาของประชากรในประเทศต่างๆ ซึ่งตั้งอยู่ในเขตทุ่งหญ้าสะวันนาทางตอนใต้ของทะเลทรายสะฮารา ตั้งแต่ภูมิภาคแอฟริกาตะวันตกไปทางตะวันออกถึงประเทศแทนซาเนีย
• กลุ่มภาษาบันตู เป็นภาษาของประชากรในประเทศต่างๆ ซึ่งตั้งอยู่ทางภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคใต้ของทวีปแอฟริกา กลุ่มภาษาบันตูมีหลายภาษา เช่น ภาษาซูลู สวาฮิลี
• กลุ่มภาษาเฮาซา เป็นกลุ่มภาษาทางการค้าของประชากรทางภาคตะวันตกของทวีปแอฟริกา กลุ่มภาษาเฮาซามีหลายภาษา เช่น ภาษาฟูลานี แมนดา คะวา

ทวีปแอฟริกามีพื้นที่ประมาณ 30,400,000 ตารางกิโลเมตร ซึ่งใหญ่เป็น 3 เท่าของทวีปยุโรป และใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก รองจากทวีปเอเชีย ประเทศที่มีขนาดพื้นที่ใหญ่ที่สุด คือ แอลจีเรีย (2,344,872 ตารางกิโลเมตร), สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก (2,322,163 ตารางกิโลเมตร) และซูดาน (1,760,000 ตารางกิโลเมตร) ตามลำดับ

ในแง่ภูมิภาค ภูมิภาคที่มีขนาดพื้นที่มากที่สุดคือ แอฟริกาเหนือ (8,533,021 ตารางกิโลเมตร) ส่วนภูมิภาคที่มีขนาดพื้นที่น้อยที่สุดคือ แอฟริกาใต้ (3,083,998 ตารางกิโลเมตร)

ทวีปแอฟริกาสามารถแบ่งได้ 5 ภูมิภาคใหญ่ ๆ ดังนี้

ภูมิภาค	ลำดับ	ประเทศ	พื้นที่ (กม.2)	ประชากร (2563)	ความหนาแน่น
แอฟริกาเหนือ
	ประเทศ
	1	ตูนิเซีย	155,360	11,818,619	76
	2	โมร็อกโก	446,300	36,910,560	83
	3	ลิเบีย	1,759,540	6,310,434	4
	4	อียิปต์	995,450	102,334,404	103
	5	แอลจีเรีย	2,344,872	43,851,044	18
	ดินแดน
	1	กานาเรียส (สเปน)	7,447	2,175,952	292
	2	เซวตา (สเปน)	18.5	84,202	4,210
	3	มาเดรา (โปรตุเกส)	801	251,060 (2564)	313
	4	เมลียา (สเปน)	12.3	87,076	7,256.3
	5	เวสเทิร์นสะฮารา	266,000	597,339	2
สถิติ			6,012,669	204,420,690	34.0
แอฟริกากลาง
	1	กาบอง	257,670	2,225,734	9
	2	แคเมอรูน	472,710	26,545,863	56
	3	ชาด	1,259,200	16,425,864	13
	4	เซาตูแมอีปริงซีป	960	219,159	228
	5	สาธารณรัฐคองโก	341,500	5,518,087	16
	6	สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก (ซาอีร์เดิม)	2,322,163	89,561,403	40
	7	ประเทศแอฟริกากลาง	622,980	4,829,767	8
	8	อิเควทอเรียลกินี	28,050	1,402,985	50
	9	แองโกลา	1,246,700	32,866,272	26
สถิติ			6,496,820	179,595,134	27.64
แอฟริกาใต้
	1	นามิเบีย	823,290	2,540,905	3
	2	บอตสวานา	566,730	2,351,627	4
	3	เลโซโท	30,360	2,142,249	71
	4	เอสวาตินี	17,200	1,160,164	67
	5	แอฟริกาใต้	1,213,090	59,308,690	49
	6	ซิมบับเว	386,850	14,862,924	38
สถิติ			3,037,520	82,366,559	27.12
แอฟริกาตะวันออก
	ประเทศ
	1	บุรุนดี	25,680	11,890,784	463
	2	คอโมโรส	1,861	869,601	467
	3	จิบูตี	23,180	988,000	43
	4	เอริเทรีย	101,000	3,546,421	35
	5	เอธิโอเปีย	1,000,000	114,963,588	115
	6	เคนยา	569,140	53,771,296	94
	7	มาดากัสการ์	581,795	27,691,018	48
	8	มาลาวี	94,280	19,129,952	203
	9	มอริเชียส	2,030	1,271,768	626
	10	โมซัมบิก	786,380	31,255,435	40
	11	รวันดา	24,670	12,952,218	525
	12	ซูดาน	1,765,048	43,849,260	25
	13	ซูดานใต้	610,952	11,193,725	18
	14	เซเชลส์	460	98,347	214
	15	โซมาเลีย	627,340	15,893,222	25
	16	แทนซาเนีย	885,800	59,734,218	67
	17	ยูกันดา	199,810	45,741,007	229
	18	แซมเบีย	743,390	18,383,955	25
	ดินแดน
	1	มายอต (ฝรั่งเศส)	375	272,815	728
	2	เรอูว์นียง (ฝรั่งเศส)	2,500	895,312	358
สถิติ			8,045,691	474,391,942	58.96
แอฟริกาตะวันตก
	ประเทศ
	1	เบนิน	112,760	12,123,200	108
	2	บูร์กินาฟาโซ	273,600	20,903,273	76
	3	กาบูเวร์ดี	4,030	555,987	138
	4	โกตดิวัวร์	318,000	26,378,274	83
	5	แกมเบีย	10,120	2,416,668	239
	6	กานา	227,540	31,072,940	137
	7	กินี	245,720	13,132,795	53
	8	กินี-บิสเซา	28,120	1,968,001	70
	9	ไลบีเรีย	96,320	5,057,681	53
	10	มาลี	1,220,190	20,250,833	17
	11	มอริเตเนีย	1,030,700	4,649,658	5
	12	ไนเจอร์	1,266,700	24,206,644	19
	13	ไนจีเรีย	910,770	206,139,589	226
	14	เซเนกัล	192,530	16,743,927	87
	15	เซียร์ราลีโอน	72,180	7,976,983	111
	16	โตโก	54,390	8,278,724	152
	ดินแดน
	1	เซนต์เฮเลนา อัสเซนชัน และตริสตันดากูนยา (สหราชอาณาจักร)	390	6,077	16
สถิติ			6,064,060	401,861,254	66.27
รวมสถิติสูงสุด			29,656,760	1,342,635,579	45.27

• Malone, Jacqui (1996). Steppin' on the Blues: the Visible Rhythms of African American Dance. University of Illinois Press. OCLC 891842452.
• Welsh-Asante, Kariamu (2009). African Dance (ภาษาอังกฤษ). Infobase Publishing. ISBN 978-1-4381-2427-8.

ดูเพิ่มที่ Africa Bibliography [en]

ข้อมูลทั่วไป

• ทวีปแอฟริกา ที่เว็บไซต์ Curlie
• African & Middle Eastern Reading Room จาก the United States Library of Congress
• Africa South of the Sahara จาก Stanford University
• The Index on Africa จาก The Norwegian Council for Africa
• Aluka Digital library of scholarly resources from and about Africa
• Africa Interactive Map จาก the United States Army Africa

ประวัติศาสตร์

• African Kingdoms
• The Story of Africa จาก BBC World Service
• Africa Policy Information Center (APIC)
• Hungarian military forces in Africa เก็บถาวร 3 พฤศจิกายน 2013 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

สื่อข่าว

• allAfrica.com current news, events and statistics
• Focus on Africa วารสารจาก BBC World Service