Итальян теле
Итальян теле (lingua italiana) – итальяннарның милли теле. Италиядә, Ватиканда, Сан-Маринода, Швейцариядә дәүләт теле.
| Итальян теле | |
| итал. italiano итал. Italiano | |
_Istoria,_%C3%B2,_Breuissima_Relatione_della_distruttione_dell%27Indie_Occidentali.png) | |
| Кыскача исем | итальянский, італійська, italyanca, итолиёӣ, италиаг, италиански һәм italijanščina |
|---|---|
| Дәүләт |  Италия[1] Сан-Марино[2] Швейцария[3].svg){kind=small} Ватикан[4] |
| Барлыкка килү урыны | Граубюнден[d], Тичино кантуны[d], Истарска жупаниясе[d], Италия, Изола, Пиран һәм Сан-Марино |
| Тел типологиясе | SVO[d], слоговой язык[d], существительное, потом прилагательное[d][5] һәм язык pro-drop[d] |
| Килешләр | баш килеш[d] |
| Грамматик заманы | прошедшее отдалённое[d], имперфект изъявительного наклонения[d], хәзерге заман, present perfect[d], претерит[d], плюсквамперфект[d], настоящее условное[d], условное прошедшее[d], настоящее время сослагательного наклонения[d], прошедшее время сослагательного наклонения[d], имперфект сослагательного наклонения[d], subjunctive pluperfect[d], present imperative[d], настоящее неопределённое[d], инфинитив прошедшего времени[d], participle I[d], причастие прошедшего времени[d], present gerund[d] һәм past gerund[d] |
| Мәелләр | хикәя фигыль[d], шарт фигыль[d], шарт фигыль төркемчәсе[d], боерык фигыль[d], инфинитив[d], причастие[d] һәм герундий[d] |
| Грамматик җенескә ия | ир заты[d] һәм хатын-кыз заты[d] |
| Имеет грамматическую категорию лица | первое лицо единственное число[d], второе лицо единственное число[d], третье лицо мужской род единственное число[d], третье лицо женский род единственное число[d], первое лицо множественное число[d], второе лицо множественное число[d], третье лицо мужской род множественное число[d] һәм третье лицо женский род множественное число[d] |
| Язу | итальян әлифбасы[d] һәм латин язуы |
| Телне көйләүче | Академия делла Круска[d] |
| Сөйләшүчеләр саны | 64 800 000 кеше кеше (2019)[6] |
| Телнең ЮНЕСКО статусы | иминлектә[d][7] |
| Ethnologue каталогында телнең статусы | 1 National[d] |
| Кайда өйрәнелә | итальянистика[d] |
| Һәштәге | italian |
 | |
| Имеет спряжения | первое спряжение в итальянском[d], второе спряжение в итальянском[d] һәм третье спряжение в итальянском[d] |
| Социаль медиаларда күзәтүчеләре | 16 588 |
| Кыскарулар җәдвәле аббревиатурасы | итал. |
| Веб-сайт Stack Exchange | italian.stackexchange.com |
| Викимедиа проектларында тел коды | it |
 Итальян теле Викиҗыентыкта | |
Әлифба
| Хәреф | Әйтелеш |
|---|---|
| A a | /a/ |
| B b | /b/ |
| С с | /k/ /tʃ/ |
| D d | /d/ |
| E e | /e/ /ɛ/ |
| F f | /f/ |
| G g | /ɡ/ /dʒ/ |
| H h | - |
| I i | /i/ /j/ |
| L l | /l/ |
| M m | /m/ |
| N n | /n/ |
| O o | /o/ /ɔ/ |
| P p | /p/ |
| Q q | /k(w)/ |
| R r | /r/ |
| S s | /s/ /z/ |
| T t | /t/ |
| U u | /u/ /w/ |
| V v | /v/ |
| Z z | /ts/ /dz/ |
Грамматика
Исем
Итальян телендә исемнәр җенес буенча аeрыла, ике род бар. Җенесне аеру өчен артикльләр һәм кушымчалар кулланыла.
Китап – Il libro
Məктəп – La scuola
Исемнең сан категориясе бар. Күплек санын ясау өчен исемнең кушымчалары үзгәрә:
| o → i | e → i | a → e |
Libro (китап) – Libri (китаплар)
Scuola (мəктəп) – Scuole (мəктəплəр)
Итальян телендә килеш төшенчәсе юк. Килеш кушымчалары урынына бәйлекләр (предлоглар) кулланыла.
Без мəктəпкə барабыз. – Noi andiamo a scuola.
Мəскəүдəн кайтам. – Io torno da Mosca.
Мансурның китабы. – Il libro di Mansur.
Зат алмашлыклары
| Зат | Берлек саны | Күплек саны |
|---|---|---|
| 1 | io (мин) | noi (без) |
| 2 | tu (син) | voi (сез) |
| 3 | lui (ул) lei (ул) Lei (Сез, әдәп белән) | loro (алар) |
Фигыль
Итальян телендә фигыльнең инфинитив формасы -are, -ere, -ire кушымчасы белән ясала.[8]
arrivare – килергә
ripetere – кабатларга
dormire – йокларга
Хәзерге заман (Il Presente)
| I төрләнеш | II төрләнеш | III төрләнеш | ||
|---|---|---|---|---|
| parlare | scrivere | dormire | finire | |
| (io) | parlo сөйлим | scrivo язам | dormo йоклыйм | finisco бетерәм |
| (tu) | parli сөйлисең | scrivi язасың | dormi йоклыйсың | finisci бетерәсең |
| (lui) | parla сөйли | scrive яза | dorme йоклый | finisce бетерә |
| (noi) | parliamo сөйлибез | scriviamo язабыз | dormiamo йоклыйбыз | finiamo бетерәбез |
| (voi) | parlate сөйлисез | scrivete язасыз | dormite йоклыйсыз | finite бетерәсез |
| (loro) | pàrlano сөйлиләр | scrìvono язалар | dòrmono йоклыйлар | finìscono бетерәләр |
Билгеле үткән заман (Il Passato Prossimo)
essere/avere + үткән заман сыйфат фигыль
| mangiare | |
|---|---|
| (io) | ho mangiato ашадым |
| (tu) | hai mangiato ашадың |
| (lui) | ha mangiato ашады |
| (noi) | abbiamo mangiato ашадык |
| (voi) | avete mangiato ашадыгыз |
| (loro) | hanno mangiato ашадылар |
Тәмамланмаган үткән заман (L'Imperfetto)
| parlare | |
|---|---|
| (io) | parlavo сөйли идем |
| (tu) | parlavi сөйли идең' |
| (lui) | parlava сөйли иде |
| (noi) | parlavamo сөйли идек |
| (voi) | parlavate сөйли идегез |
| (loro) | parlavano сөйли иделәр |
Искәрмәләр
Чыганаклар
- Simone, Raffaele (2010). Enciclopedia dell'italiano. Treccani.
- Berloco, Fabrizio (2018). The Big Book of Italian Verbs: 900 Fully Conjugated Verbs in All Tenses. With IPA Transcription, 2nd Edition. Lengu. . https://books.google.it/books?id=DYynDwAAQBAJ&pg=PA3#v=onepage&q&f=false.
- Palermo, Massimo (2015). Linguistica italiana. Il Mulino. .
Сылтамалар
Шулай ук карагыз
 | Бу тел турында мәкалә төпчеге. Сез, аны тулыландырып, проектка булыша аласыз. |
