Abdulrazzoq Gurnah
Abdulrazzak Gurnah FRSL (1948-yil 20-dekabrda tugʻilgan — Tanzaniyada tavallud topgan britaniyalik yozuvchi va akademik. U Zanzibar sultonligida tugʻilgan va 1960-yillarda Zanzibar inqilobi paytida qochqin sifatida Buyuk Britaniyaga koʻchib oʻtgan[2]. Uning romanlari orasida Buker va Whitbread mukofotlari uchun qisqa roʻyxatga kiritilgan „Jannat“ (1994); „Tark“ (2005); hamda Buker mukofotining longlisti va Los-Anjeles Tayms kitob mukofotining qisqa roʻyxatiga kiritilgan "Dengiz boʻyida" (2001) kabi asarlari mashhur.
| Abdulrazzak Gurnah | |
|---|---|
 | |
| Asl ismi | sua.: Abdulrazak Gurnah inglizcha: Abdulrazak Gurnah arabcha: عبد الرزاق گرناہ |
| Tavalludi | 20-dekabr 1948-yil Zanzibar sultonligi, Tanzaniya |
| Kasbi | 1987-yildan hozirgacha |
| Ijod qilgan tillari | Ingliz tili[1] va Suaxili tili |
| Fuqaroligi | .svg){kind=small} Birlashgan Qirollik,  Tanzaniya |
| Yoʻnalish | realizm |
| Janr | nasr |
| Shoh asari | Kent universiteti |
| Mukofotlari |  |
| Veb-sayti | |
| rcwlitagency.com | |
Gurnah 2021-yilda adabiyot bo‘yicha Nobel mukofoti bilan „madaniyatlar va qitʼalar o‘rtasidagi jarlikda mustamlakachilik oqibatlari va qochqinlar taqdiriga murosasiz va rahmdillik bilan kirishgani uchun“ taqdirlangan[2][3][4]. U Kent universitetining ingliz va postkolonial adabiyot boʻyicha faxriy professori[5].
Yoshlik va taʼlim
Abdulrazzak Gurnah 1948-yil 20-dekabrda[6]. Zanzibar sultonligida tug‘ilgan[7]. U 18 yoshida Zanzibar inqilobi natijasida arab elitasi hukmronligi agʻdarilib, keyinchalik Tanzaniyaning bir qismiga aylangan orolni tark etib[2][4], 1968-yilda qochqin sifatida Angliyaga kelgan. U arab naslidan boʻlib[8], otasi va amakisi Yamandan koʻchib kelgan tadbirkorlar edi[9].
U dastlab Kenterberidagi Christ Church kollejida tahsil olgan, oʻsha paytda ushbu kollejning diplomlari London universiteti tomonidan taqdim etilardi[10]. Keyin u Kent universitetiga oʻtdi va 1982-yilda "Gʻarbiy Afrika fantastikasini tanqid qilish mezonlari" [11] nomli dissertatsiya bilan doktorlik unvonini qoʻlga kiritdi[7].
Kasbiy faoliyat
Gurnah 1980-yildan 1983-yilgacha Nigeriyadagi Kano Bayero universitetida maʼruzachi boʻlib ishladi. Keyin Kent universitetida ingliz va postkolonial adabiyot professori unvonini olgach, u yerda 2017-yilgacha, yaʼni nafaqaga chiqqunicha[4][12] dars berdi; yozuvchi ayni damda ushbu universitetda ingliz va postkolonial adabiyot boʻyicha faxriy professor hisoblanadi[13].
Gurnahning romanlari tanqidchilar tomonidan ijobiy qabul qilingan boʻlsa-da, ular tijoriy jihatdan muvaffaqiyatli boʻlmagan va baʼzi hollarda Buyuk Britaniyadan tashqarida chop etilmagan[14]. U 2021-yilda adabiyot bo‘yicha Nobel mukofoti bilan taqdirlanganidan so‘ng, uning asarlariga talab ortishi natijasida nashriyotlar va kitob sotuvchilari raqobatga kirishishdi[14][15]. Nobel mukofoti eʼlon qilinganidan keyingina Gurnah amerikalik noshirlardan oʻzining „Afterlives“ romani uchun takliflar oldi; Riverhead Books ushbu asarni 2022-yil avgust oyida chop etishni rejalashtirmoqda. Riverhead, shuningdek, gurnahning ilgari bosmadan chiqqan ikkita asari "Dengiz boʻyida" („By the sea“) va „Tark“ („Desertion“) uchun nashr huquqlarni qoʻlga kiritdi[15].
Mukofot va unvonlar
Gurnahning 1994-yilda yozilgan „Jannat“ romani „Buker“, „Whitbread“ va „Yozuvchilar gildiyasi“ mukofotlari shortlistiga hamda Daniya tilidagi eng yaxshi tarjimasi uchun ALOA mukofotiga nomzodlar ro‘yxatiga kiritilgan[16]. Uning „Dengiz bo‘yida“ (2001) romani Bukerning longlistiga va Los-Anjeles Tayms kitob mukofoti uchun nomzodlar ro‘yxatidan joy olgan[16], "Tark" (2005) esa 2006 yilgi Hamdo‘stlik yozuvchilari mukofoti uchun nomzodlar qatoridan joy olgan[16][17].
Gurnah 2006-yilda Qirollik adabiyot jamiyati aʼzosi etib saylandi[18]. 2007-yilda "Dengiz boʻyida" asari uchun Fransiyada RFI Témoin du Monde (Dunyo guvohi) mukofotini qoʻlga kiritdi[19].
2021-yil 7-oktyabrda „madaniyatlar va qitʼalar oʻrtasidagi jarlikda mustamlakachilik oqibatlari va qochqinlar taqdiriga murosasiz va rahmdillik bilan kirishgani uchun“ adabiyot boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻldi[2][3][4]. Gurnah 1993-yilda mukofotni qo‘lga kiritgan Toni Morrisondan keyingi birinchi qora tanli[4][15] va 2007-yilda laureat boʻlgan Doris Lessingdan keyingi birinchi afrikalik yozuvchi hisoblanadi[12][20].
Shaxsiy hayot
Gurnah Angliyaning Kenterberi shahrida[21] yashaydi, Britaniya fuqaroligiga ega[22]. U Tanzaniya bilan yaqin aloqada, u yerda oilasi borligini, imkon boʻlganda u yerga qaytishini nazarda tutuib aytadi: „Men u yerdanman. Qalban u yerda yashayman“[23].
Asarlar
Romanlar
- Ketish xotirasi (1987)[24]
- Ziyorat yo‘li (1988)[25]
- Dotti (1990)[26]
- Jannat (1994)[27] (Buker mukofoti[28] va Whitbread mukofoti[28] uchun qisqa roʻyxatga kiritilgan)
- Admring Silnece (1996)[29]
- Dengiz boʻyida (2001)[27] (Buker mukofoti uzun roʻyxatiga kiritilgan[30] va Los-Anjeles Tayms kitob mukofoti qisqa roʻyxatiga kiritilgan)[30]
- Desertion (2005)[31]
- Soʻnggi sovgʻa (2011)[32]
- Tosh yurak (2017)[33]
- Afterlives (2020)[34]