Байт

Назва «байт» (слова byte уяўляе сабой скарачэнне словазлучэнне BinarY TErm — «двайковы тэрм») было ўпершыню выкарыстана ў 1956 годзе В. Бухгольцам (англ.: Werner Buchholz) падчас праектавання першага суперкамп’ютара IBM 7030 (англ.) дзеля жмуту перадавальных адначасова ў прыладах уводу-вываду шасці бітаў. Пазней у межах таго ж праекта, байт быў пашыраны да васьмі біт.

Шэраг ЭВМ 1950-х і 1960-х гадоў (БЭСМ-6, М-220) выкарыстоўвалі 6-бітавыя сімвалы ў 48-бітавых ці 60-юітавых машынных словах. У некаторых мадэлях ЭВМ вытворчасці Burroughs Computer Corporation (англ.) (зараз Unisys) памер сімвала быў роўны 9 бітам. У савецкай ЭВМ Мінск-32 выкарыстоўваўся 7-бітны байт.

Байтавая адрасацыя памяці была ўпершыню ўжыта ў сістэме IBM System/360. У ранейшых камп’ютарах адрасаваць можна было толькі цалкам машыннае слова, якое складалася з некалькіх байтаў, што ўскладняла апрацоўку тэкставых даных.

8-бітныя байты былі прыняты ў System/360, верагодна, з-за ўжывання BCD-фармата ўяўлення лікаў: адна дзесятковая лічба (0-9) патрабуе 4 біта (тэтраду) для захоўвання; адзін 8-бітны байт можа ўяўляць дзве дзесятковея лічбы. 6-ббітныя байты могуць захоўваць толькі па адной дзесятковай лічбе, два біта застаюцца незадзейнічаныя.

Па другой версіі, 8-бітны памер байта звязаны з 8-бітным лікавым уяўленнем сімвалаў у кадыроўцы EBCDIC.

Па трэцяй версіі, з-за двайковай сістэмы кадавання у камп’ютарах найбольш выгоднымі для апаратнай рэалізацыі і зручнымі для апрацоўкі даных з’яўляюцца даўжыні словаў кратныя спупеням 2, у тым ліку і 1 байт = 2³ = 8 бітаў, сістэмы і камп’ютары з даўжынямі словаў не кратнымі спуменям 2 адпалі з-за нявыгаднасці і нязручнасцяў.

Паступова 8-бітныя байты сталі стандартам дэ-факта і з пачатка 1970-х у большасці камп’ютараў байты скаладаюцца з 8 біт і памер машыннага слова кратны 8 бітам.

З меркаванняў зручнасці адзінкі нетэкставых тыпаў даных таксама робяць кратнымі 8 бітам, напрыклад:

• памер аднаго сэмпла ў гукавых файлах роўны 8, 16 ці 24 бітам
• памер пікселя ў сістэме RGB роўны 24 бітам (па 8 біт на колер)

Колькасць станаў (кодаў, значэнныў), якое можа прымаць 1 васьмібайтны байт з пазіцыйным кадаваннем, вызначаецца ў камбінаторыцы, роўнае колькасці размяшчэнняў з паўтарэннем і вылічаецца па формуле:

${\displaystyle N_{p}={\bar {A}}(n,k)={\bar {A}}_{n}^{k}=n^{k}=2^{8}=256}$ магчымых станаў (кодаў, значэнняў), дзе

• ${\displaystyle N_{p}}$  — колькасць станаў (кодаў, значэнняў) у адным байце.
• ${\displaystyle {\bar {A}}(n,k)={\bar {A}}_{n}^{k}}$  — колькасць рахмяшчэнняў з паўтарэннямі.
• ${\displaystyle n}$  — кольскасць станаў (кодаў, значэнняў) у адным біце; у біце 2 стану (n=2).
• ${\displaystyle k}$  — кольскасць бітаў у байце; у 8-бітным байце k=8 і ў ім можа быць ад 0 да 8 аднолькавых бітаў (паўтарэнняў).

Кратныя прыстаўкі для стварэння вытворных адзінак для байта ўжываюцца не як звычайна: памяньшальныя прыстаўкі не ўжываюцца зусім, а адзінкі вымярэння інфармацыі менш за байт завуцца спецыяльнымі словамі (ніббл і біт); павелічальныя прыстаўкі кратныя 1024=2¹⁰, гэта значыць кілабайт роўны 1024 байтам, мегабайт — 1024 кілабайтам ці 1 048 576 байтам і г. д. для гіга-, тера- і петабайтаў. Розніца паміж ёмістасцямі (аб’ёмамі), якія ўяўлены ў кіла = 10³ = 1000 і ўяўлены ў Кіла = 2¹⁰ = 1024, павялічваецца з ростам вагі прыстаўкі. МЭК раіць ужываць двайковыя прыстаўкі, але на практыцы яны пакуль не ўжываюцца, магчыма, з-за неблалагучнасці — кібібайт, мебібайт, йобібайт і г. д.

Часам дзесятковыя прыстаўкі ўжываюцца і ў прамым сэнсе, напрыклад, пры вызначэнні ёмкасці цвёрдых дыскаў: у іх гігабайт можа пазначаць не 1 073 741 824=1024³ байтаў, а мільён кілабайтаў (роўнае 1 024 000 000 байтаў), а то і наўпрост мільярд байтаў.

• Машыннае слова
• Двайковая сістэма злічэння
• Генэтычны код