Замкі Беларусі
спіс артыкулаў у адным з праектаў Вікімедыя
Замкі Беларусі — абарончыя збудаванні, пабудаваныя на тэрыторыі сучаснай Рэспублікі Беларусь у XIII—XVII стагоддзях. Большасць замкаў да нашых дзён не захаваліся. Замак як тып збудавання ўяўляе сабой абарончы аб’ект, які ўяўляе сабой замкнёны комплекс абарончых, жылых і іншых спецыяльных пабудоў, выконвае рэзідэнцыяльныя і адміністрацыйна-грамадскія функцыі[1].
Гісторыя
Замкі будаваліся ў зручных для абароны месцах — на ўзвышшах («горныя») або ў нізінах («дольныя»), мелі рэгулярную і нерэгулярную кампазіцыю плана. На тэрыторыі Беларусі было распаўсюджана будаўніцтва драўляных замкаў (у Оршы, Радашковічах, Пінску, Гомелі, Глуску, Магілёве і іншых месцах) і каменныя (Лідскі, Крэўскі, Навагрудскі, Мірскі, Быхаўскі, Смалянскі, Любчанскі, Ляхавіцкі, Заслаўскі замкі).
Першыя замкі ў Беларусі былі агульнагарадскім княжацкімі цытадэлямі (Гродзенскі замак), некаторыя з іх мелі значныя памеры. Прыватнаўласніцкіх рэзідэнцыі XVI—XVIII стагоддзяў складаліся з паасобных умацаванняў і палаца, якому адводзілася галоўная роля ў архітэктурнай кампазіцыі. Для большасці замкаў XV—XVI стагоддзяў характэрныя рысы готыкі і рэнесансу, з XVII стагоддзя назіраецца перавага барочных элементаў. У сярэдзіне XVI стагоддзя будуюцца замкі з бастыённай сістэмай умацаванняў (Заслаўскі замак, Ляхавіцкі замак). З канца XVI стагоддзя замкавае будаўніцтва паступова трансфармуецца ў палацава-замкавае (Нясвіжскі комплекс, Гальшанскі палац). Многія старыя замкі рэканструяваліся, атачаліся паркам. У канцы XVIII стагоддзя сярэднявечныя ўмацавання замянілі крэпасці са шматкіламетровыя лініямі абароны і элементамі найноўшай фартыфікацыі.
Замкавае будаўніцтва аказвала ўплыў на архітэктуру абарончых цэркваў, касцёлаў, жылых дамоў, гарадскіх варот (Мураванкаўская царква-крэпасць, Сынковіцкая царква-крэпасць, Камайскі касцёл).
Спіс замкаў
| Замак | Назва | Месца | матэрыял | Гады існавання | Стан |
|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | Аршанскі замак | Орша | мураваны замак | XIV—XVII стст. | замчышча |
| Асабняцкі замак | Асабнякі | драўляны замак | XIII—XIV стст. | замчышча | |
| Астрашыцкі замак | Астрашыцкі Гарадок | драўляны замак | XVI—XVII стст. | не захаваўся | |
.jpg) | Астрынскі замак | Астрына | драўляны замак | XII—XIII стст. | замчышча |
.jpg) | Ашмянскі замак | Ашмяны | драўляны замак | XIII—XV стст. | не захаваўся |
.jpg) | Бабінавіцкі замак | Бабінавічы | драўляны замак | XVIII ст. | замчышча |
 | Бабруйскі замак | Бабруйск | драўляны замак | XIV—XVIII ст. | разбураны ў часы Расійскай імперыі |
| Баркулабаўскі замак | Баркулабава | драўляны замак | 1564 — XVIII ст. | замчышча | |
 | Барысаўскі замак | Барысаў | драўляны, пазней мураваны турэмны замак | XIII—XVII стст. | рэшткі пазнейшага турэмнага замку |
| Беразавецкі замак | Беразавец | драўляны замак на мураваным падмурку | пачатак XVI—XVII стст. | замчышча | |
 | Берасцейскі замак | Брэст | драаўляна-мураваны замак | XII—XIX стст. | не захаваўся, у 2013 годзе знойдзены рэшткі мураванай сцяны |
| Брагінскі замак | Брагін | драўляны замак | XV—XVII стст. | не захаваўся | |
.jpg) | Браслаўскі замак | Браслаў | магутны драўляны замак | XVI—XVIII стст. | замчышча |
 | Быхаўскі замак | Быхаў | мураваны замак | XVII ст. — | захаваўся, ідзе рэканструкцыя |
 | Бялыніцкі замак | Бялынічы | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча |
| Бярозавіцкі замак | Бярозавічы | драўляны замак | XIII—XVIII стст. | замчышча | |
 | Варонецкі замак | Варонічы | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча |
.jpg) | Ваўкавыскі замак | Ваўкавыск | драўляны замак | 1258—1656 | замчышча |
.jpg) | Віцебскія замкі | Віцебск | мураваныя замкі | XIV—XVIII стст. | захаваліся падмуркі адной вежы |
 | Вішчынскі замак | Вішчын | раннефеадальны драўляны замак | XII—XIII стст. | замчышча |
| Воўпаўскі замак | Воўпа | драўляны замак | XV—XVII стст. | замчышча | |
.jpg) | Высокаўскі замак | Высокае | муравана-земляны замак | XVII—XVIII стст. | руіны |
| Вялікасельскі замак | Вялікае Сяло | драўляны замак | XII—XIII стст. | замчышча | |
.jpg) | Вяцкі замак | Вята | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча |
 | Галоўчынскі замак | Галоўчын | драўляна-мураваны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча з руінамі |
 | Гальшанскі замак | Гальшаны | мураваны замак | XVI ст. — | руіны, ідзе рэканструкцыя |
 | Гарадзішчанскі замак (Варута) | Гарадзішча (Баранавіцкі раён) | драўляны замак | XI—XIII стст. | замчышча |
| Гарадзішчанскі замак | Гарадзішча (Воранаўскі раён) | драўляны замак | XIV—XVII стст. | замчышча | |
| Гарадзішчанскі замак | Гарадзішча (Ляхавіцкі раён) | драўляны замак | XII—XIII стст. | замчышча | |
.jpg) | Гарадоцкі замак | Гарадок | мураваны бастыённы замак | XVII ст. | замчышча |
.jpg) | Гарадоцкі замак (Маладзечанскі раён) | Гарадок (Маладзечанскі раён) | драўляны замак | XI—XVII стст. | замчышча |
 | Геранёнскі замак | Геранёны | мураваны замак | XV—XVIII стст. | руіны |
 | Глыбоцкі замак | Глыбокае | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | не захаваўся |
 | Глускі замак | Глуск | мураваны бастыённы замак | XVI—XVIII стст. | захаваліся валы і рэшткі бастыёнаў |
| Глуска-Пагарэльскі замак | Гарадок (Глуск Пагарэлы) | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | не захаваўся | |
 | Гомельскі замак | Гомель | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | не захаваўся |
.jpg) | Гомльскі замак | Гомель | драўляны замак | XVI ст. | замчышча |
_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BA_%D0%B2_1651_%D0%B3._(%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82).jpg) | Горвальскі замак | Горваль | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | замчышча |
| Горскі замак | Горы | бастыённы замак з землянымі ўмацаваннямі | XVI—XVIII стст. | замчышча | |
.jpg) | Гродзенскі Новы замак | Гродна | мураваны палац | XVIII ст. — | захаваўся |
 | Гродзенскі Стары замак | Гродна | мураваны замак | XI ст. — | захаваўся, ідзе рэканструкцыя |
.jpg) | Грэскі замак | Грэск | драўляны замак | XVI—XVII стст. | не захаваўся |
_(2).jpg) | Давыд-Гарадоцкі замак | Давыд-Гарадок | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Дзісенскі замак | Дзісна | магутны драўляны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Дом-крэпасць Нонхартаў | Глуск | мураваны дом-крэпасць | 1611 г. — | захаваўся |
.jpg) | Дрысвяцкі замак | Дрысвяты | драўляны замак | XIV—XVII стст. | замчышча |
 | Дрысенскі замак | Верхнядзвінск | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | не захаваўся |
.jpg) | Друйскі замак | Друя | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | не захаваўся |
 | Друцкі замак | Друцк | драўляны замак | XIV—XVII стст. | замчышча з адноўленнай брамай |
 | Дубровенскі замак | Дуброўна | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Дзятлаўскі замак | Дзятлава | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | не захаваўся |
| Езярышчанскі замак | Езярышча | магутны драўляны замак | XIV—XVII стст. | замчышча | |
| Жаберскі замак | Жабер | драўляны бастыённы замак | XVII — пачатак XVIII стст. | замчышча | |
| Жлобінскі замак | Жлобін | драўляны замак | XV—XVII стст. | не захаваўся | |
| Запрудскі замак | Запруды | драўляны замак | XIV—XVII стст. | замчышча | |
_(2).jpg) | Заслаўскі замак | Заслаўе | мураваны бастыённы замак | XVI ст. — | руіны |
| Збочнаўскі замак | Збочна | драўляны замак | XII—XIV стст. | замчышча | |
.jpg) | Іказненскі замак | Іказнь | мураваны замак | XVI—XVIII стст. | замчышча |
_(2).jpg) | Кажан-Гарадоцкі замак | Кажан-Гарадок | драўляны замак | XV—XVII стст. | не захаваўся |
 | Камянецкі замак | Камянец | драўляны замак з мураванай вежай | XIII ст. — | захавалася мураваная вежа |
| Каменскі замак | Камень | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча | |
| Камень-Харэцкі замак | Камена | драўляны замак | XV—XVII стст. | не захаваўся | |
 | Каралінскі замак | Каралін | мураваны замак | XVII—XVIII стст. | не захаваўся |
| Касцянеўскі замак | Касцянева | драўляны замак | XIII ст. | замчышча | |
.jpg) | Клецкі замак | Клецк | драўляны, пазней драўляна-мураваны замак | XI—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Кобрынскі замак | Кобрын | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | не захаваўся |
.jpg) | Койданаўскі замак | Дзяржынск | мураваны замак | XV ст. — | руіны |
 | Капыльскі замак | Капыль | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча |
 | Копыскі замак | Копысь | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча, аднаўляюцца драўляныя ўмацаванні |
| | Касаржэўскі замак | Валь | драўляны замак | XVII ст. | замчышча |
 | Косаўскі замак | Косава | мураваны палац | 1828 — | захаваўся |
 | Крэўскі замак | Крэва | мураваны замак | XIV ст. — | руіны, ідзе рэканструкцыя |
 | Казьянскі замак | Казьяны | драўляны замак | XVI ст. | замчышча |
 | Красны замак | каля в. Краснае | драўляны замак | XVI ст. | замчышча |
| Крошынскі замак | Крошын | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | замчышча | |
| Кульбачанскі замак | Кульбачына | драўляны замак | XIII ст. | замчышча | |
| Кульнёўскі замак | Кульнева | драўляны замак | XVI ст. | замчышча | |
| Замак Няшчорда | мыс возера Нішча | драўляны замак | XVI ст. | замчышча | |
| Красамайскі замак | Красамай | драўляны замак | XV ст. | замчышча | |
 | Крэпасць Сітна | Вялікае Сітна | драўляны замак | XVI ст. | замчышча |
 | Замак Сокал | Сакалішча | драўляны замак | XVI ст. | замчышча |
 | Крэпасць Суша | Суша | драўляны замак | XVI ст. | замчышча |
 | Крэпасць Туроўля | Туроўля | драўляны замак | XVI ст. | замчышча |
 | Крыўлянскі замак | Крыўляны | драўляны бастыённы замак | XVII—XVIII стст. | замчышча |
 | Крычаўскі замак | Крычаў | драўляна-мураваны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча з руінамі |
 | Лепельскі замак | Лепель | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Лідскі замак | Ліда | мураваны замак | XIV ст. — | захаваўся |
.jpg) | Лагойскі замак | Лагойск | драўляны замак | XV—XVII стст. | замчышча |
.jpg) | Лоеўскі замак | Лоеў | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча |
 | Лоскі замак | Лоск | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча |
 | Лукомскі замак | Лукомль | драўляны замак | XIV—XVI стст. | не захаваўся |
 | Лыскаўскі замак | Лыскава | драўляны замак | XV—XVIII стст. | замчышча |
 | Любчанскі замак | Любча | мураваны замак | XVI ст. — | захаваўся |
 | Ляхавіцкі замак | Ляхавічы | мураваны замак | XVI—XVIII стст. | не захаваўся |
.jpg) | Мінскі замак | Мінск | драўляны замак | XI—XVIII стст. | не захаваўся |
 | Мірскі замак | Мір | мураваны замак | XVI ст. — | захаваўся |
_(2).jpg) | Магілёўскі замак | Магілёў | драўляны замак | XVI—XIX стст. | не захаваўся |
| Магільнянскі замак | Магільна | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча | |
 | Мазырскі замак | Мазыр | драўляны замак | XV—XVIII стст. | замчышча з адбудаванымі драўлянымі ўмацаваннямі |
| | Магілёўскі замак | Магілёў | драўляны замак | XVI—XIX стст. | не захаваўся |
 | Маладзечанскі замак | Маладзечна | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Маскавіцкі замак | Маскавічы | драўляны замак | XI—XIII стст. | замчышча |
 | Міцькаўшчынскі замак | Вялікая Міцькаўшчына | бастыённы замак | XIV—XVIII стст. | не захаваўся |
 | Мсцібаўскі замак | Мсцібава | драўляны замак | XIII—XVIII стст. | замчышча |
 | Мсціслаўскі замак | Мсціслаў | драўляны замак | XIV—XVIII стст. | замчышча з адноўленымі ўмацаваннямі |
.jpg) | Мышскі замак | Старая Мыш | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча |
.jpg) | Мядзельскі замак | Мядзель | мураваны замак | XV—XVIII стст. | замчышча |
 | Нясвіжскі замак | Нясвіж | мураваны замак | XVI ст. — | захаваўся |
 | Навагрудскі замак | Навагрудак | мураваны замак | XIV ст. — | руіны |
| Навабыхаўскі замак | Новы Быхаў | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча | |
| Опальскі замак | Опаль | мураваны замак | XVII—XIX стст. | замчышча | |
| Панізоўскі замак | Панізоўе | драўляны замак | XII—XIII стст. | замчышча | |
.jpg) | Петрыкаўскі замак | Петрыкаў | драўляны замак | XVI—XIX стст. | не захаваўся |
.jpg) | Пескаўскі замак | Пескі (Мастоўскі раён) | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | не захаваўся |
 | Пінскі замак | Пінск | драўляны замак | XII—XVII стст. | не захаваўся |
_bXX_01.jpg) | Пішчалаўскі замак | Мінск | мураваны турэмны замак | XIX ст. — | захаваўся |
 | Полацкі Верхні замак | Полацк | драўляны замак | XI—XVIII стст. | не захаваўся |
| | Полацкі ніжні замак | Орша | драўляны замак | XVI—XVII стст. | часткова захаваліся валы |
.jpg) | Прапойскі замак | Слаўгарад | драўляны замак | XIII—XVIII стст. | замчышча |
 | Пружанскі замак | Пружаны | драўляны замак | XVI—XVII стст. | не захаваўся |
._%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0_(01).jpg) | Радамльскі замак | Радамля | драўляны замак | XII—XVII стст. | замчышча |
 | Радашковіцкі замак | Радашковічы | драўляны замак | XVI ст. | замчышча |
 | Радунскі замак | Радунь | драўляны замак | XV—XVII стст. | замчышча |
 | Ракаўскі замак | Ракаў | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча |
| Мізерскі(Рацюнскі) замак | Рацюнкі | драўляны замак | XI—XIII стст. | замчышча | |
.jpg) | Рэчыцкі замак | Ракаў | драўляна-гліняны замак | XVI—XVII стст. | замчышча |
.jpg) | Рагачоўскі замак | Рагачоў | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | замчышча |
_(2).jpg) | Замак каралевы Боны | Рагачоў | мураваны палац | XVI—XX стст. | не захаваўся |
.jpg) | Раманаўскі замак | Леніна | драўляны замак | XVII—XVIII стст. | замчышча |
 | Ружанскі палац | Ружаны | мураваны палац | XVII—XVIII стст. | захаваўся |
| Свержанскі замак | Свержань | драўляны замак | XV—XVI стст. | замчышча | |
 | Сёмкаўскі замак | Сёмкаў Гарадок | драўляны замак | XIII—XV стст. | замчышча з руінамі капліцы |
.jpg) | Свірскі замак | Свір | драўляны замак | XIII—XVI стст. | замчышча |
 | Свіслацкі замак | Свіслач | драўляны замак | XI—XVIII стст. | замчышча з мураванымі руінамі |
.jpg) | Слонімскі замак | Слонім | драўляны замак, пазней мураваны палац | XI—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Слуцкі замак | Слуцк | комплекс драўляных замкаў | XV—XVIII стст. | замчышча |
 | Смалянскі замак | Смаляны | мураваны замак | XVII ст. — | руины |
.jpg) | Столінскі замак | Столін | драўляны замак | XVI—XVII стст. | не захаваўся |
.jpg) | Стрэшынскі замак | Стрэшын | драўляны замак | XII—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Суражскі замак | Сураж | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Сенненскі замак | Сянно | драўляны замак | XVI—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Трабскі замак | Трабы | драўляны замак | XIV—XVI стст. | замчышча |
 | Тураўскі замак | Тураў | драўляны замак з мураванай вежай | XI—XVIII стст. | замчышча з мураванымі руінамі |
| Турыйскі замак | Турэйск | драўляны замак | XI—XIII стст. | замчышча | |
.jpg) | Ульскі замак | Ула | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча |
 | Хойніцкі замак | Хойнікі | драўляны замак | XVII—XVIII стст. | замчышча |
.jpg) | Холмецкі замак | Холмеч | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча |
| Церабуньскі замак | Церабунь | мураваны замак | XVII—XIX стст. | замчышча | |
| Цяцерынскі замак | Цяцерын | драўляны замак | XIV—XVII стст. | замчышча | |
 | Чашніцкі замак | Чашнікі | драўляны замак | XVI ст. | замчышча |
.jpg) | Чарнаўчыцкі замак | Чарнаўчыцы | мураваны замак | XVII—XIX стст. | замчышча |
 | Чачэрскі замак | Чачэрск | драўляна-гліняны замак | XIV—XVII стст. | замчышча |
 | Шклоўскі замак | Шклоў | драўляны замак | XVI—XVII стст. | замчышча з мураванымі руінамі |
| Юнішчынскі замак | Юнішчы | драўляна-земляны замак | XII—XIII стст. | замчышча |
Сучасны стан
Пастановай Савета Міністраў № 17 ад 6 студзеня 2012 года была зацвержана дзяржаўная праграма «Замкі Беларусі» на 2012—2018 гады[2][3].
Браслаў
Кульнёва
Гарадок
Лагойск
Аб’екты, уключаныя ў дзяржаўную праграму «Замкі Беларусі».
Захаваліся, будуць адрэстаўраваныя; 
Руіны, будуць закансерваваныя; 
Не захаваліся, тэрыторыю добраўпарадкуюць; 
Захаваліся падмуркі пад зямлёй, якія будуць музеефікаваныя.
Захаваліся, будуць адрэстаўраваныя; 
Руіны, будуць закансерваваныя; Не захаваліся, тэрыторыю добраўпарадкуюць; 
Захаваліся падмуркі пад зямлёй, якія будуць музеефікаваныя.Заўвагі
Літаратура
- Габрусь Т. Архітэктура // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя у 3 т. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 130—131. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4.
- Дзярновіч А. Замак // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя у 3 т. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 643—646. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4.
- Макараў М. Да пытання пра выкарыстанне тэрміну «данжон» (donjon) у беларускай гістарычнай літаратуры // Гістарычны альманах. — Т. 5. — 2001. (бел.)
- Ткачёв М. А. Замки Белоруссии. — 2-е изд. — Мн.: Полымя, 1987. — 224 с.
- Ткачоў М. А. Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі XIII—XVIII стст. / Пад пэд. П. А. Раппапорта. Iнститут гiсторыi АН БССР. — Мн.: Навука і тэхніка, 1978. — 144 с. (бел.)
- Ткачоў М. А. Замкі і людзі / Пад рэд. В. Штыхава. — Мн.: Навука і тэхніка, 1991. — 184 с.
- Трусаў А. А. Манументальнае дойлідства Беларусі XI—XVIII стагоддзяў. Гісторыя будаўнічай тэхнікі. — Мн.: Лекцыя, 2001. (бел.)
- Трусов О. А. Памятники монументального зодчества Белоруссии XI—XVII вв. Архитектурно-типологический анализ. — Мн., 1988.
- Трусов О. А., Чернявский И. М., Кравцевич А. К. Архитектурно-археологические исследования Мирского замка и городского поселка Мир Гродненской области // Советская археология, 1986. — № 4. — C. 216—235.
- Города, местечки и замки Великого Княжества Литовского. Энциклопедия. — Мн., БелЭн, 2009. С. 312. ISBN 978-985-11-0432-7
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Замкі Беларусі- Замкі Беларусі на Глобус Беларусі
🔥 Top keywords: Галоўная старонкаАдмысловае:SearchУладзімір КараткевічКарлес ПучдэмонМіхась ПазнякоўАдмысловае:RecentChangesВікіпедыя:ФорумЯнка БрыльРаіса Андрэеўна БаравіковаМарыя АнтуанетаАлесь БадакЯнка СіпакоўПімен ПанчанкаДзеяслоўВіктар Анатолевіч ШніпГенадзь Пятровіч ПашкоўЯўгенія ЯнішчыцМар’ян ДуксаЮрась СвіркаУладзімір Іванавіч КарызнаАлесь РазанаўБеларусьЛюдміла РублеўскаяДзікае паляванне караля СтахаВікіпедыя:СупольнасцьМіхась БашлакоўЯкуб КоласМагіла льва (паэма)Янка КупалаБярозка (часопіс)AP$ENTІван МележІван ШамякінУННВАркадзь КуляшоўДзеепрыслоўеВасіль БыкаўРыгор БарадулінЛюдзі на балоце (раман)