Наступленне талібаў (2021)
Наступленне талібаў 2021 года — наступальная аперацыя руху «Талібан» падчас вываду амерыканскіх войскаў з Афганістана. Да 12 ліпеня афганскія ўлады страцілі 139 раёнаў краіны, а таксама другі па велічыні горад Кандагар. 15 жніўня талібы ўваходзяць у сталічны Кабул, што азнаменавала завяршэнне грамадзянскай вайны ў Афганістане.
Наступленне талібаў | |||
---|---|---|---|
Асноўны канфлікт: Вайна ў Афганістане (2001—2021) | |||
Дата | 1 мая—15 жніўня 2021 | ||
Месца | Афганістан | ||
Вынік | Падзенне Кабула | ||
Праціўнікі | |||
| |||
Камандуючыя | |||
| |||
Страты | |||
| |||
Агульныя страты | |||
| |||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Храналогія
У маі месяцы талібы захапілі 15 раёнаў, у тым ліку Нірх і Джалрэз ў правінцыі Майдан-Вардак[11][12][13][14]. Сярод захопленых месцаў была плаціна Дахла ў правінцыі Кандагар, другая па велічыні плаціна Афганістана[15][16].
У чэрвені талібы захапілі 69 раёнаў і ўвайшлі ў гарады Кундуз і Кулі-Хумры[11][17][18][19]. Тым часам горад Мазары-Шарыф быў абложаны баевікамі[20]. Сярод месцаў, захопленых талібамі, апынуўся галоўны памежны пераход Афганістана з Таджыкістанам і раён Сайдабад у правінцыі Майдан-Вардак, які называюць варотамі ў сталічны Кабул[21][22]. Што тычыцца абсталявання, талібы захапілі 700 грузавікоў і «хамераў» афганскіх сілавікоў, а таксама дзесяткі бронетранспарцёраў і артылерыйскіх сістэм[23].
19 чэрвеня прэзідэнт Ашраф Гані змяніў кіраўніка штаба афганскай арміі, міністраў абароны і ўнутраных спраў[24].
9 ліпеня прадстаўнік талібаў заявіў, што групоўка «кантралюе 85% тэрыторыі Афганістана»[25].
10 ліпеня талібы захапілі раён Панджваі ў правінцыі Кандагар[26]. Па стане на 12 ліпеня баевікі ўзялі 55 раёнаў і ўвайшлі ў другі па велічыні горад Афганістана, Кандагар[27][28]. Памежныя пераходы Таргунды з Таджыкістанам і Іслам-Кала з Іранам былі таксама захоплены. У Іслам-Кала некаторыя супрацоўнікі службы бяспекі і мытні беглі ў Іран, ратуючыся ад талібаў[29][30]. Па словах прадстаўніка АДКБ, каля 1500 афганскіх салдат дэзертыравалі ў Таджыкістан[10].
12 ліпеня Осцін Мілер сышоў са сваёй пасады камандуючага сіламі ЗША і НАТА ў Афганістане[31].
14 ліпеня афганскі памежны пункт у Спін-Балдаку на мяжы з Пакістанам быў захоплены талібамі[32].
21 ліпеня ВПС ЗША нанеслі апошнія авіяўдары па пазіцыях талібаў у Афганістане[33].
25 ліпеня амерыканскі генерал Кэнэт Макензі, кіраўнік Цэнтральнага камандавання УС ЗША, знаходзячыся з візітам у Кабуле заявіў, што, калі талібы працягнуць свае наступленне, ЗША абавязкова адновяць нанясенне па іх паветраных удараў[34].
На пачатак жніўня афганскія талібы ўтрымлівалі амаль 200 раённых цэнтраў з 417. Пры гэтым у астатніх раёнах краіны таксама адзначалася іх сталая прысутнасць[35]. Не задавальняючыся кантролем сельскай мясцовасці, яны прыступілі да аблогі буйных гарадоў[36].
14 жніўня талібы занялі горад Мазары-Шарыф. З буйных гарадоў у руках урада застаўся толькі Кабул[37]. Паведамляецца, што многія падраздзяленні афганскай арміі здаюцца Талібану без якога-небудзь супраціву[38].
Раніцай 15 жніўня талібы ўвайшлі ў Кабул. Камандаванне групоўкі загадала байцам па магчымасці ўстрымлівацца ад гвалту і свабодна выпускаць тых, хто захоча пакінуць горад. Днём было абвешчана аб устанаўленні кантролю над усёй тэрыторыяй Афганістана. Прадстаўнікі руху заявілі, што прыбылі ў прэзідэнцкі палац у Кабуле на перамовы з уладамі з мэтай перадачы ўлады. Пазней стала вядома, што прэзідэнт Ашраф Гані выляцеў з Кабула ў Таджыкістан. Як заявіў выконваючы абавязкі міністра ўнутраных спраў Афганістана Абдул Сатар Мірзаквал, перадача ўлады ў Афганістане пройдзе мірна. У той жа дзень ачалася эвакуацыя замежных пасольстваў[39].
Прэзідэнт ЗША Джо Байдэн заявіў, што калі дзеянні талібаў паставяць пад пагрозу бяспеку супрацоўнікаў дыпмісіі, то за гэтым рушыць услед рашучы адпор. Амерыканскі лідар распарадзіўся накіраваць у краіну 5 тысяч вайскоўцаў, якія гарантуюць бяспечную эвакуацыю дыпламатычных работнікаў[39].
Ахвяры
На працягу мая 405 афганскіх сілавікоў і 260 мірных жыхароў былі забіты падчас сутыкненняў з талібамі, у той час як Міністэрства абароны Афганістана заявіла пра забойства 2146 баевікоў. За чэрвень адпаведна 703, 208 і 1535. Па стане на 8 ліпеня ў ходзе сутыкненняў з «Талібанам» быў забіты 161 супрацоўнік Нацыянальных сіл бяспекі Афганістана і 24 мірных жыхара, а з пачатку месяца Міністэрства абароны Афганістана заявіла пра забойства 1434 баевікоў[3][4]. Да 15 ліпеня загінула 5552 талібаў, 1342 сілавікоў і 582 мірных жыхароў[4][9].
Мірныя ініцыятывы
9 ліпеня падчас дыпламатычнага візіту ў Маскву прадстаўнік руху «Талібан» Шахабудын Дэлавара заявіў пра намер арганізаваць абмен палоннымі з афіцыйнымі асобамі з Кабула[40].
14 ліпеня расійскія СМІ агучылі ідэю аб стварэнні кааліцыйнага ўрада паміж цяперашнімі ўладамі Афганістана і прыхільнікамі руху «Талібан»[41].
15 ліпеня лідары талібаў выказалі жаданне заключыць перамір’е з Кабулам на тэрмін да трох месяцаў у абмен на 7 тысяч зняволеных маджахедаў, якія знаходзіліся ў турмах Афганістана[42]. Пасля першага раўнда перамоў, арганізаваных у сталіцы эмірата Катар Дохе, дэлегацыі ўрада Афганістана і руху «Талібан» так і не прыйшлі да дамоўленасці аб кароткачасовым спыненні агню на час мусульманскага свята Ід аль-Адха (Курбан-байрам)[43]. Другі раўнд перамоў збіраліся правесці 25 ліпеня ў сталіцы Пакістана горадзе Ісламабад[44]. Аднак пасля інцыдэнту з выкраданнем дачкі афганскага пасла дыпламатычныя кантакты дзвюх краін апынуліся часова перапынены[45].
Рэакцыя
- Афганістан: афганскі ўрад паабяцаў вярнуць сабе ўсе раёны, захопленыя талібамі[25]. Афганскі палітык і былы маджахед Ісмаіл Хан абвясціў аб стварэнні «Народнага Руху Супраціву Заходняга Афганістана» для барацьбы з талібамі ў правінцыі Герат[46].
- Расія: расійскія ўлады заявілі, што працуюць з урадам Таджыкістана, каб абараніць яго ад любой знешняй пагрозы ў рамках Арганізацыі Дагавора аб калектыўнай бяспецы (АДКБ)[47].
- Таджыкістан: прэзідэнт Эмамалі Рахмон загадаў адправіць 20 000 вайскоўцаў запасу Сухапутных войск краіны да мяжы з Афганістанам[48].
- Узбекістан: урад выказаў занепакоенасць магчымым міграцыйным крызісам з-за міжусобіц у Афганістане і паведаміў, што амерыканскія ўлады звязваліся з узбекскімі чыноўнікамі, каб пацвердзіць, ці можа Узбекістан абараніць афганцаў, якія супрацоўнічалі з ЗША, уцякаючы з краіны. У адказ урад Узбекістана ўзвёў намётавы гарадок для мігрантаў у горадзе Тэрмез[49].
- Індыя: міністр замежных спраў Субраман’ям Джайшанкар заявіў, што Індыя дамагаецца «прымірэння ў Афганістане»[50].
- Іран: уплывовы шыіцкі клерык, дэпутат і палітык Майтаба Занур заявіў, што Талібан з’яўляецца «бясспрэчнай часткай рэчаіснасці ў Афганістане» і яго нельга прыраўноўваць да ісламісцкіх тэрарыстычных груп, такіх як ІДІЛ ці Аль-Каіда[51].
- Турцыя: краіна аддала загад абараняць міжнародны аэрапорт імя Хаміда Карзая ў Кабуле[52].
- Туркменістан: 12 ліпеня паведамлялася, што з меркаванняў бяспекі туркменскія ўзброеныя сілы перакідваюць на афгана-туркменскую мяжу дадатковыя сілы[53].
- ЗША: прэзідэнт ЗША Джо Байдэн абараняў вывад з войск ЗША тым, што краіна не пайшла ў Афганістан, каб «будаваць нацыю»[54]. Амерыканскі лідар дадаў, што ён не будзе «адпраўляць туды ваяваць яшчэ адно пакаленне амерыканцаў», і паказаў на іншыя няўдалыя спробы аб’яднання Афганістана ў мінулым. Байдэн таксама запэўніў, што бяспека ЗША не апынецца пад пагрозай пры любым зыходзе баявых дзеянняў ва ўсходняй краіне[55][56].
- Вялікабрытанія: міністр абароны Бэн Уолес заявіў, што ўрад Вялікабрытаніі будзе супрацоўнічаць з прадстаўнікамі руху «Талібан», калі яны ўвойдуць у склад ураду Афганістана[57].