Pólska

Republika Pólska
	zakładne daty:
swójske mjeno	Rzeczpospolita Polska
stolica	Waršawa
přestrjeń	312.696 km²
wobydlerstwo	38.485.779 (2014)
hustosć	123,1 wob./km²
forma knježerstwa	republika
hłowa stata	prezident; Andrzej Duda (wot 2015)
šef knježerstwa	ministerski prezident; Donald Tusk (wot 2023)
měna	złoty (PLN) = 100 groszy
hamtska rěč	pólšćina
hymna	Mazurek Dąbrowskiego
časowe pasmo	UTC+1
njewotwisnosć	11. nowembra 1918
Top Level Domain	.pl
telefon	+48
awtowa značka	PL
	Połoženje Pólskeje w Europje
	Karta

52.1519.38

Koordinaty: 52° S, 19° W

Pólska (pólsce Polska) je srjedźoeuropski stat mjez Baltiskim morjom a Karpatami. Stolica a najwjetše město je Waršawa.

Oficielna rěč w Pólskej je pólšćina, su pak tež někotre mjeńšinowe rěče oficielnje připóznate, kaž na přikład kašubšćina, němčina a běłorušćina.

Geografija

Mjezuje z Němskej na zapadźe, z Čěskej a ze Słowakskej na juhu, z Ukrainu na juhowuchodźe, z Běłoruskej na sewjerowuchodźe, z Ruskej, Litawskej a Baltiskim morjom na sewjeru.

Najwyša hora je Rysy we Wysokich Tatrach (2499 m nad normalnej nulu), a najniše městno su Żuławy Wiślane (1,8 m pod normalnej nulu).

Wot kónca Druheje swětoweje wójny słušeja tež wuchodne kónčiny Łužicy k Pólskej.

Města

Tuta lisćina wobsahuje najwjetše města Pólskeje po ličbje wobydlerstwa:^[2]

Čisło	Mjeno	Wobydlerstwo	Wojewódstwo
1	Waršawa	1.783.321	Mazowske
2	Krakow	774.839	Małopólske
3	Łódź	682.679	Łódźske
4	Wrócław	641.607	Delnjošleske
5	Poznań	535.802	Wulkopólske
6	Gdańsk	468.158	Pomorske
7	Šćećin	402.067	Zapadopomorske
8	Bydgoszcz	349.021	Kujawsko-Pomorske
9	Lublin	339.770	Lublinske
10	Białystok	297.356	Podlaske
11	Katowice	293.636	Šleske
12	Gdynia	246.244	Pomorske
13	Częstochowa	221.252	Šleske
14	Radom	212.230	Mazowske
15	Toruń	201.798	Kujawsko-Pomorske
16	Sosnowiec	201.121	Šleske
17	Kielce	195.266	Swjatokřižske
18	Rzeszów	194.886	Podkarpatske
19	Gliwice	179.154	Šleske
20	Zabrze	172.806	Šleske
21	Olsztyn	172.194	Warminsko-Mazurske
22	Bielsko-Biała	170.953	Šleske
23	Bytom	165.975	Šleske
24	Rybnik	138.319	Šleske
25	Ruda Śląska	137.624	Šleske

Wojewódstwa

Pólska wobsteji ze slědowacych wojewódstwow (pol. województwo):

Politika

Andrzej Duda je wot 7. awgusta 2015 jako naslědnik Bronisława Komorowskeho z prezidentom Pólskeje. Komorowski bě naslědnik Lecha Kaczińskeho (Prawo i Sprawiedliwość), kotryž 10. apryla 2010 přez spad lětadła smjertnje znjezboži. Wot lěta 2007 tworješe liberalno-konserwatiwna strona PO a jeje koaliciski partner, pólska ludowa strona PSL knježerstwo. Spočatnje pod ministerskim prezidentom Donaldom Tuskom a wot 2014 z ministerskej prezidentku Ewa Kopacz. Po wólbach w oktobrje 2015 přewza PiS z načolnej kandidatku Beatu Szydło tež pólske knježerstwo.

Stawizny

Spočatki Pólskeje namakaja so w času knježerstwa Mieszka I.. W lěće 966 je so Pólska z křesćanskim krajom stała. Prěni kral Pólskej běše w lěće 1025 Bolesław Chrobły.

Wot 1385 tworješe Pólska hromadźe z Litawskej uniju, kotraž mjenowaše so tež Rzeczpospolita Obojga Narodów („Republika dweju narodow“).

W lěće 1795 rozdźěli so Pólska mjez Pruskej, Ruskej a Rakusko-Wuherskej a eksistenca jako njewotwisny stat přesta za wjace hač 120 lět. Hakle po Prěnjej swětowej wójnje a rozpadźe Rakusko-Wuherskeje a ruskeho carstwa dósta swoju njewotwisnosć wróćo.

Za čas Druheje swětoweje wójny zhubi Pólska wjace hač 5,6 milionow wobydlerjow, štož wotpowěduje 16 % dowójnskeho wobydlerstwa. Wot 1945 do 1989 bě pod wliwom Sowjetskeho zwjazka z komunistiskej Ludowej republiku (Polska Rzeczpospolita Ludowa, PRL).

Wot lěta 1999 je Pólska čłon NATO, wot 1. meje 2004 tež Europskeje unije.