Կելտական լեզուներ

Կելտական լեզուներ, հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի մի ճյուղ, որը բաժանվում է երկու ենթախմբի՝ մայրցամաքային և կղզիների։ Լեզվախումբը բնութագրելու համար «կելտական» բառը առաջին անգամ օգտագործել է Էդվարդ Լլոդը 1707 թվականին[1]։ Կելտական լեզուները տարավածված են հիմնական հյուսիսարևմտյան Եվրոպայում, առավելապես Իռլանդիայում, Շոտլանդիայում, Բրետանում, Կոռնուոլում և Մեն կղզում, ինչպես նաև Քեյփ Բրեթըն կղզում։ Արգենտինայի Պատագոնիա շրջանում գոյություն ունի ուելսախոս որոշ բնակչություն։ Որոշ կելտախոսների կարելի է գտնել նաև ԱՄՆ-ում[2], Կանադայում, Ավստրալիայում[3] և Նոր Զելանդիայում[4] կելտական գաղութներում։ Այդ բոլոր վայրերում կելտական լեզուներով խոսում են ազգային փոքրամասնությունները, չնայած նրանք դեռ շարունակում են մայրենի լեզվի վերակենդանացման փորձերը։

     Հունարեն      Ռոմանական լեզուներ      Հնդիրանական լեզուներ      Կելտական լեզուներ      Գերմանական լեզուներ      Հայերեն      Բալթյան լեզուներ      Սլավոնական լեզուներ      Ալբաներեն      Հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի մեջ չմտնող լեզուներ

Ապրող

SIL Ethnologue «ապրող» կելտական լեզուների ցանկի մեջ ընդգրկում է վեց լեզու, որոնցից չորսը ունեն մայրենի խոսողների զգալի թիվ։ Դրանք են գոյդելյան իռլանդերենը (Gaeilge), հին իռլանդերենից ծագող գելական շոտլանդերենը (Gàidhlig), և կելտական բրիտաներենից ծագող բրիտական ուելսերենը և բրետոներենը։

Երկու լեզվով՝ կոռներենով և մեներենով, խոսում էին նորագույն ժամանակաշրջանում, սակայն այժմ դրանք արդեն մեռյալ են որպես կենցաղի լեզուներKoch, John T. (2006). Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. էջեր 34, 365–366, 529, 973, 1053. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 15-ին.</ref>[5][6]։ Չնայած դրա, այդ երկու լեզվի վերակենդանացման շարժման արդյունքում արդեն գոյություն ունեն մարդիկ, այդ թվում նաև երեխաներ, որոնց համար քորներենը և մեներենը դարձել է կամ դառնում է մայրենի լեզու[7][8]։

Կոշտ ասած, այժմ ընդհանուր առմամբ կա մոտ մեկ միլիոն մարդ, որոնց համար կելտական լեզուներից մեկը մայրենի է[9] 2010 թվականին գրանցվել է ավելի քան 1.4 մարդ, որոնց համար կելտական լեզուն մայրենի է[10]։

Վիճակագրություն

ԼեզուԻնքնանվանումՏարածքներ
ՈւելսերենCymraegՈւելս;
Chubut
ԻռլանդերենGaeilgeԻռլանդիա
ԲրետոներենBrezhonegԲրետան
Գելական շոտլանդերենGàidhligՇոտլանդիա
ՔորներենKernewekՔորնուոլ
ՄեներենGaelgՄեն կղզի

Խառը լեզուներ

  • Շելթա, հիմնականում իռլանդերենից սերած լեզու (մոտ 86,000 խոսող 2009 թվականին)[11]։
  • Some forms of Welsh-Romani or Kååle also combined Romany itself with Welsh language and English language forms (extinct).[12]
  • Beurla-reagaird Highland travellers language

Տես նաև

  • Կելտական լիգա (քաղաքական կազմակերպություն)
  • Կելտական կոնգրես
  • Իսպանակելտական լեզուներ
  • Իտալակելտական հիպոթեզ

Ծանոթագրություններ

Գրականություն

  • Ball, Martin J. & James Fife (ed.) (1993). The Celtic Languages. London։ Routledge. ISBN 0-415-01035-7.
  • Borsley, Robert D. & Ian Roberts (ed.) (1996). The Syntax of the Celtic Languages: A Comparative Perspective. Cambridge։ Cambridge University Press. ISBN 0521481600.
  • Cowgill, Warren (1975). «The origins of the Insular Celtic conjunct and absolute verbal endings». In H. Rix (ed.). Flexion und Wortbildung: Akten der V. Fachtagung der Indogermanischen Gesellschaft, Regensburg, 9.–14. September 1973. Wiesbaden: Reichert. էջեր 40–70. ISBN 3-920153-40-5.
  • Celtic Linguistics, 1700–1850 (2000). London; New York։ Routledge. 8 vols comprising 15 texts originally published between 1706 and 1844.
  • Forster, Peter; Toth, Alfred (2003 թ․ հուլիս). «Toward a phylogenetic chronology of ancient Gaulish, Celtic, and Indo-European». Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 100 (15): 9079–84. doi:10.1073/pnas.1331158100. PMC 166441. PMID 12837934.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  • Gray, Russell D.; Atkinson, Quintin D. (2003 թ․ նոյեմբեր). «Language-tree divergence times support the Anatolian theory of Indo-European origin». Nature. 426 (6965): 435–9. Bibcode:2003Natur.426..435G. doi:10.1038/nature02029. PMID 14647380.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  • Hindley, Reg (1990). The Death of the Irish Language: A Qualified Obituary. Routledge. ISBN 0-415-04339-5.
  • Lewis, Henry & Holger Pedersen (1989). A Concise Comparative Celtic Grammar. Göttingen։ Vandenhoeck & Ruprecht. ISBN 3-525-26102-0.
  • McCone, Kim (1991). «The PIE stops and syllabic nasals in Celtic». Studia Celtica Japonica. 4: 37–69.
  • McCone, Kim (1992). «Relative Chronologie: Keltisch». In R. Beekes, A. Lubotsky, and J. Weitenberg (eds.) (ed.). Rekonstruktion und relative Chronologie: Akten Der VIII. Fachtagung Der Indogermanischen Gesellschaft, Leiden, 31. August–4. September 1987. Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck. էջեր 12–39. ISBN 3-85124-613-6. {{cite book}}: |editor= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link)
  • McCone, K. (1996). Towards a Relative Chronology of Ancient and Medieval Celtic Sound Change. Maynooth: Department of Old and Middle Irish, St. Patrick's College. ISBN 0-901519-40-5.
  • Russell, Paul (1995). An Introduction to the Celtic Languages. Longman. ISBN 0-582-10082-8.
  • Schmidt, K. H. (1988). «On the reconstruction of Proto-Celtic». In G. W. MacLennan (ed.). Proceedings of the First North American Congress of Celtic Studies, Ottawa 1986. Ottawa: Chair of Celtic Studies. էջեր 231–48. ISBN 0-09-693260-0.
  • Schrijver, Peter (1995). Studies in British Celtic historical phonology. Amsterdam: Rodopi. ISBN 90-5183-820-4.
  • Schumacher, Stefan; Schulze-Thulin, Britta; aan de Wiel, Caroline (2004). Die keltischen Primärverben. Ein vergleichendes, etymologisches und morphologisches Lexikon (German). Innsbruck: Institut für Sprachen und Kulturen der Universität Innsbruck. ISBN 3-85124-692-6.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կելտական լեզուներ» հոդվածին։